Skalnica tatrzańska

Skalnica tatrzańska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	Saxifraganae
Rząd	skalnicowce
Rodzina	skalnicowate
Rodzaj	skalnica
Gatunek	skalnica tatrzańska
	Nazwa systematyczna
	Saxifraga wahlenbergii Ball; Bot. Zeitung (Berlin) 4: 401 1846
Synonimy
	Saxifraga perdurans Kit.;
	Saxifraga perdurans Kit.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Skalnica tatrzańska^[4] (Saxifraga wahlenbergii Ball) – gatunek rośliny należący do rodziny skalnicowatych.

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Jest endemitem Karpat Zachodnich. Występuje na Wielkim Choczu, Małej Fatrze, w Tatrach i w Niżnych Tatrach. Poza tym obszarem nigdzie więcej na świecie nie rośnie w środowisku naturalnym. W Tatrach występuje w całym paśmie, głównie w wyższych położeniach (do 2540 m), w dół schodzi wzdłuż potoków do 880 m n.p.m.^[5]. Gatunkową, łacińską nazwę nadano roślinie dla uczczenia szwedzkiego botanika Görana Wahlenberga, który był autorem pierwszego opisu flory Tatr.

Morfologia edytuj

Pokrój: Roślina darniowa, jej pędy tworzą dość gęste skupienia. Roślina owłosiona słabo, bez gruczołów. Kilkukomórkowe włoski są szczególne, ponieważ górny ich odcinek jest walcowaty (u innych gatunków główka jest krótka i gruba), występują zwłaszcza na młodych liściach i kielichach^[5].
Łodyga: Ze zwartej poduszki liści wyrastają do góry pojedyncze łodygi kwiatowe. Osiągają wysokość zaledwie do 10 cm. Zwykle nie posiadają one liści, albo mają tylko kilka małych listków, ustawionych skrętolegle^[6].
Liście: Żywozielone, gęsto osadzone listki o długości 6–10 mm wyrastają skrętolegle tuż przy ziemi, tworząc poduszkę. Są one dość grube, mięsiste, zwężające się ku nasadzie. Cechą charakterystyczną jest ich kształt; są 3–5 klapowe, o odcinkach wydłużonych i tępych. Pod żywymi listkami zwykle jest pościółka z listków uschniętych^[6].
Kwiaty: Pędy kwiatowe wyrastają wyłącznie z kątów liści. Na ich wierzchołkach wyrasta kilka białych kwiatków (czasami tylko jeden). Mają one promienistą, pięciopłatkową koronę. Płatki korony są 2–3 razy dłuższe od działek kielicha. Wewnątrz korony 10 dużych pręcików, słupek jeden z dwoma szyjkami, więcej niż do połowy zrosły z dnem kwiatowym^[6]^[7].
Owoc: Torebka pękająca na szczycie. Nasiona bardzo drobne, czarne^[8].

Biologia i ekologia edytuj

Bylina. Roślina zakwita, jak na tatrzańskie warunki bardzo wcześnie – w niższych partiach gór nawet w kwietniu. W wyższych partiach gór później – dopiero po stopieniu śniegu. Rośnie w skupiskach, co jest jednym z rodzajów przystosowań roślin wysokogórskich do surowych warunków środowiska. Takie bliskie przyleganie roślinek do siebie chroni je przed silnymi wiatrami, zmniejsza parowanie wody i umożliwia lepsze wykorzystanie ciepła nagrzanej ziemi^[6].
Roślina górska, chamefit. Nie jest wymagająca, jeśli chodzi o podłoże – rośnie zarówno na wapieniach, jak i granitowym podłożu, częściej na wapieniach. Występuje zazwyczaj w miejscach bardziej wilgotnych, unika miejsc wystawionych na dużą ekspozycję słoneczną. Spotkać ją można na wilgotnych obrzeżach piargów, w cieniu skał, na obrzeżu lasów, w żlebach, w szczelinach skalnych i na półkach skalnych. Wykazuje dosyć dużą zmienność form w zależności od warunków środowiska^[6].
W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla zespołu Saxifragetum wahlenbergii^[9].

Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-01-11].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b Stanisława Pawłowska. Skalnica Wahlenberga, jedna z najciekawszych roślin naszej flory. „Wiadomości Botaniczne”. 12, 4: 283-288, 1968.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie. Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-02-00872-9.
↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Zbigniew Mirek: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Halina Piękoś-Mirkowa. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-01-11].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[Pawłowska-5] Stanisława Pawłowska. Skalnica Wahlenberga, jedna z najciekawszych roślin naszej flory. „Wiadomości Botaniczne”. 12, 4: 283-288, 1968.

[paryska-6] Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie. Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-02-00872-9.

[szafer-7] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[8] Zbigniew Mirek: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Halina Piękoś-Mirkowa. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.

[9] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]