Smukłodziobek cynamonowy
Smukłodziobek cynamonowy[3] (Hemitriccus cinnamomeipectus) – gatunek małego ptaka z rodziny muchotyranikowatych (Pipromorphidae). Występuje w północnym Peru oraz południowo-wschodnim Ekwadorze. Nie jest zagrożony wyginięciem. Opisany po raz pierwszy w roku 1979.
| Hemitriccus cinnamomeipectus[1] | |
| Fitzpatrick & O'Neill, 1979 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
smukłodziobek cynamonowy |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Taksonomia edytuj
Gatunek opisali po raz pierwszy John W. Fitzpatrick i John P. O’Neill w roku 1979 na łamach czasopisma „The Auk”. Nadali mu nazwę naukową Hemitriccus cinnamomeipectus (obecnie nadal obowiązującą)[4]. Smukłodziobek cynamonowy tworzy nadgatunek ze smukłodziobkiem oliwkowym (H. mirandae) oraz burym (H. kaempferi); przypuszczalnie także z czarnobrodym (H. granadensis). Monotypowy[5][6].
Holotyp stanowi dorosły samiec zebrany w Cordillera del Cóndor na wysokości 2200 m n.p.m. (koordynaty: 5°02′S 78°51′W/-5,033333 -78,850000), 20 lipca 1976. Przekazany został do Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej i oznaczony numerem 812797. Przynależność do rodzaju Hemitriccus (tyrankowate) ustalono na podstawie małej wielkości, matowozielonej barwy grzbietu, skrzydeł i ogona oraz długiego, nieco płaskiego dzioba[4].
Morfologia edytuj
Długość ciała wynosi około 10 cm, masa ciała 6,5–8,5 g[5]. Pozostałe wymiary dla holotypu: długość skrzydła 50,5 mm, środkowe sterówki 46 mm, długość skoku 19 mm, długość dzioba od wewnętrznego kącika nozdrzy po koniuszek dzioba 7,2 mm[4]. Dalszy opis także dotyczy holotypu. Wierzch ciała oliwkowozielony, ciemniejszy i brązowawy z wierzchu głowy i na karku. Kantarek, szeroka obrączka oczna i pokrywy uszne cynamonowe. Na policzku delikatna szara plama. Broda cynamonowa, na piersi przechodząca w intensywnie płową (choć angielska nazwa tego ptaka brzmi Cinnamon-breasted Tody-Tyrant, co oznacza płaskodziobego tyrana o cynamonowej piersi[7]). Na spodzie ciała barwa płowa przechodzi w wyraźnie żółtą, na bokach nabierającą odcienia oliwkowego. Pokrywy podogonowe płowe. Skrzydła i sterówki szare, sterówki i lotki I rzędu wyraźnie obrzeżone żółtooliwkowo. Wewnętrzna chorągiewka najbardziej wewnętrznej lotki II rzędu niemal biała, najbardziej wewnętrzna lotka III rzędu biała u nasady. Lotki II rzędu obrzeżone oliwkowozielono. Tęczówki brązowe, nogi i stopy różowoszare, górna szczęka ciemnoszara, dolna różowoszara[4].
Zasięg występowania edytuj
Zasięg występowania oszacowany został przez BirdLife International na 33 400 km²[8]. Obejmuje południowo-wschodni Ekwador (prowincja Zamora-Chinchipe[5], w 2004 roku odkryty także w prowincji Morona-Santiago[9]) oraz północne Peru – w Cordillera del Cóndor (Region Cajamarca), Cordillera de Colán (Region Amazonas) oraz Abra Patricia (Region San Martín)[5].
Ekologia edytuj
Środowisko życia stanowią gęste, skarłowaciałe i wilgotne lasy mgliste, także zarośla bambusów Chusquea[5]. Spotykany zazwyczaj na wysokości 1700–2200 m n.p.m.[8] W kwestii zachowania słabo poznany gatunek. Autorzy oryginalnego opisu wspomnieli o ptaku, który na wysokości 1,5–2 m nad ziemią zbierał zdobycz z pobliskich liści; określili sposób zbierania pożywienia jako szybkie wypady. Obserwowano również smukłodziobka cynamonowego wraz z chronkami (Thamnophilidae) oraz innymi drobnymi ptakami[10][4]. Jeden osobnik z Chinapinza (Ekwador) zdawał się bronić terytorium o długości koło 15 m (długość odizolowanego skrawka środowiska)[11]. Samica zebrana 20 sierpnia przechodziła pierzenie lotek[4]. Odzywa się szorstkim terkoczącym d-d-d-rt, także pojedynczym, opadającym prrrrrrr[5].
Lęgi edytuj
Cztery z siedmiu osobników zebranych przez autorów pierwszego opisu, między 25 lipca a 27 sierpnia, miały rozwinięte gonady, co wskazywało na ich kondycję rozrodczą, a więc i możliwy okres lęgowy. 27 sierpnia zaobserwowano młodego ptaka[4]. Poza tym brak danych[11].
Status i zagrożenia edytuj
Przez IUCN od 2019 roku smukłodziobek cynamonowy klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern); wcześniej, od 2012 roku uznawany był za narażony na wyginięcie (VU, Vulnerable), a jeszcze wcześniej za gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened)[2]. W 2019 roku liczebność populacji szacowano na 20–50 tysięcy dorosłych osobników. Zagrożenie dla gatunku stanowi wylesianie Cordillera de Colán, celem założenia upraw konopi i kawowców. W Cordillera del Cóndor środowisko niszczone jest przez wydobywanie złota oraz krzemu. Smukłodziobek cynamonowy występuje w 8 obszarach rozpoznanych jako ostoje ptaków IBA[8].
Przypisy edytuj
- ↑ Hemitriccus cinnamomeipectus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Hemitriccus cinnamomeipectus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Triccinae Heine & Reichenow, 1890 - klinodziobki (Wersja: 2020-12-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-06].
- ↑ a b c d e f g John W. Fitzpatrick & John P. O'Neill. A New Tody-Tyrant From Northern Peru. „The Auk”. 96 (3), 1979.
- ↑ a b c d e f Clock, B.: Cinnamon-breasted Tody-tyrant (Hemitriccus cinnamomeipectus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2013). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, 2004. [zarchiwizowane z tego adresu (15 kwietnia 2014)].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Tyrant flycatchers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-06]. (ang.).
- ↑ Nazwa Tody-tyrant w języku angielskim oznacza także niektóre ptaki spoza Hemitriccus. Cząstka „tody” odnosi się do płaskodziobków – Todidae. Rzeczywiście, ci przedstawiciele tyrankowatych mają dzioby nieco spłaszczone.
- ↑ a b c Species factsheet: Hemitriccus cinnamomeipectus. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-10-17]. (ang.).
- ↑ A. Ágreda, J. Nilsson, L. Tonato & H. Román. A new population of Cinnamon-breasted Tody Tyrant Hemitriccus cinnamomeipectus in Ecuador. „Cotinga”. 24, s. 16–18, 2005. (ang.).
- ↑ „Warbler” odnosi się do ptaków z kilku różnych rodzin. Autorzy nie ustalili gatunku ptaków żerujących wraz z tu opisywanym.
- ↑ a b Thomas S. Schulenberg & Guy M. Kirwan: Cinnamon-breasted Tody-Tyrant (Hemitriccus cinnamomeipectus). [w:] Neotropical Birds Online [on-line]. Ithaca: Cornell Lab of Ornithology, 2012. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-15)].
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).