Reakcja walka lub ucieczka
Reakcja walka lub ucieczka (lub reakcja na ostry stres) – fizjologiczna i homeostatyczna[1] odpowiedź organizmu będąca następstwem niebezpiecznego zdarzenia, ataku lub zagrożenia przetrwania jednostki[2][3]. Termin określający to zjawisko ukuł i opisał amerykański psycholog Walter Cannon[4].
Charakterystyka edytuj
Według teorii Cannona zwierzęta reagują na zagrożenia ogólnym rozładowaniem współczulnego układu nerwowego i w ten sposób przygotowują się do walki lub ucieczki[5]. W bardziej szczegółowym ujęciu rdzeń nadnercza wytwarza powódź hormonów, która skutkuje wydzielaniem do krwiobiegu katecholamin, głównie noradrenaliny i adrenaliny[6]. Na sposób, w jaki organizmy reagują na stres wpływ mają hormony: testosteron, kortyzol oraz neuroprzekaźniki dopamina i serotonina[7]. Hormon osteokalcyna także może brać udział w procesie[8][9].
Bodźce, które wywołują reakcję walcz lub uciekaj mogą być różnorodne, m.in. psychospołeczne, czyli związane ze sferą psychiczną i społeczną. Według Cannona stres ma właściwości adaptacyjne i traktowany jest jako reakcja na zaistniałe zagrożenie. Funkcją tej reakcji jest stworzenie przez organizm warunków umożliwiających przetrwanie organizmu. Silne emocje towarzyszące takim sytuacjom mają charakter przystosowawczy, podwyższają aktywizację organizmu, i tym samym mobilizują cały organizm do szybkiego oraz energicznego działania. Taka odpowiedź organizmu ma być pierwszym stadium ogólnego zespołu adaptacyjnego (stanowiącego pierwszą linię obrony organizmu przed potencjalnie szkodliwymi czynnikami), który reguluje reakcje stresowe wśród kręgowców i innych organizmów[1].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b Zjawisko stresu i wypalenia zawodowego – proces i przejawy.Identyfikacja stresorów w życiu zawodowym.Cechy osobowości sprzyjające pojawieniu się wypalenia zawodowego: 2. Koncepcje stresu. rops.krakow.pl. s. 2. [dostęp 2020-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-19)].
- ↑ Magdalena Świokło: Adaptacyjne funkcje emocji negatywnych. univ.gda.pl. [dostęp 2020-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-19)].
- ↑ Models of Stress. W: Roy F. Baumeister, Eli J. Finkel: Advanced Social Psychology: The State of the Science. Oxford University Press, 2010, s. 729. ISBN 978-0-19-988872-6.
- ↑ Jak kobiety reagują na stres: Mężczyźni walczą, my rozmawiamy. W: Sara Gottfried (tłum. Joanna Dziubińska): Sposób na hormony. Kraków: Znak Literanova, 2020, s. 68. ISBN 978-83-240-7207-1.
- ↑ Robert B. Daroff, Michael J. Aminoff: Encyclopedia of the Neurological Sciences. Academic Press, 2014, s. 581. ISBN 978-0-12-385158-1.
- ↑ Biobehavioral Responses to Stress in Females: Tend-and-Befriend, Not Fight-or-Flight. W: John T. Cacioppo, Gary G. Berntson, Ralph Adolphs, C. Sue Carter, Martha K. McClintock, Michael J. Meaney, Daniel L. Schacter, Esther M. Sternberg, Steve Suomi, Shelley E. Taylor: Foundations in Social Neuroscience. Shelley E. Taylor, Laura Cousino Klein, Brian P. Lewis, Tara L. Gruenwald, Regan A.R. Gurung, John A. Updegraff. Cambridge: MIT Press, 2002, s. 661. ISBN 978-0-262-53195-5.
- ↑ John Paul Wallis, Jay Mechling: PTSD and Folk Therapy: Everyday Practices of American Masculinity in the Combat Zone. Rowman & Littlefield, 2019, s. 46. ISBN 978-1-79360-390-6.
- ↑ Diana Kwon: Fight or Flight May Be in Our Bones: A protein released from bone is involved in triggering the body’s reaction to stress. scientificamerican.com, 2019-09-12. [dostęp 2020-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-19)]. (ang.).
- ↑ Columbia University Irving Medical Center: Bone, not adrenaline, drives fight or flight response. phys.org, 2019-09-12. [dostęp 2020-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-19)]. (ang.).