Wikipedia

Aleksander Srebrakowski

polski historyk

Aleksander Srebrakowski (ur. 26 lipca[1] 1961[2]) – polski historyk, specjalizujący się w badaniach polonijnych ze szczególnym uwzględnieniem Polaków na Litwie, historii Europy Wschodniej, historii najnowszej, i dziejach kresów wschodnich; nauczyciel akademicki związany z Uniwersytetem Wrocławskim[3].

Aleksander Srebrakowski
Data urodzenia

26 lipca 1961

doktor nauk humanistycznych
Specjalność: historia Europy Wschodniej, historia najnowsza, kresy wschodnie
Alma Mater

Uniwersytet Wrocławski

Doktorat

10 lutego 1999

Uczelnia

Uniwersytet Wrocławski

Życiorys edytuj

Urodził się w 1961 roku we Wrocławiu. Po otrzymaniu matury podjął pracę we wrocławskiej fabryce urządzeń elektrycznych „Dolmel”. Po wprowadzeniu stanu wojennego, od 14 grudnia 1981 roku aktywnie uczestniczył w akcjach strajkowych „Solidarności”. W czerwcu 1982 roku został wcielony do wojska, a po odbyciu służby wojskowej w 1984 roku podjął studia historyczne na Uniwersytecie Wrocławskim.

W trakcie studiów związany z Niezależnym Zrzeszeniem Studentów. Współpracował z czasopismem NZS Uniwersytetu Wrocławskiego „Akces”[4]. Razem z Piotrem Gomułkiewiczem, Bogdanem Horbalem i Władysławem Stasiakiem wydawał czasopismo „Wichrzyciel”[5] (nr 1, czerwiec 1988 – nr 5 października 1989)[6]. W czasie strajków studenckich we Wrocławiu w 1988 i 1989 roku wspólnie z Radosławem Kujawą i Władysławem Stasiakiem kierował strażą porządkową[7]. Na początku 1989 roku razem z Piotrem Gomułkiewiczem i Władysławem Stasiakiem prowadził w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego w ramach klubu „Historia i Polityka” (HiP) otwarte spotkania dyskusyjne z przedstawicielami istniejących i tworzących się partii oraz stronnictw politycznych. Już po zakończeniu studiów w 1989 roku znalazł się w grupie wydającej czasopismo „Wyzwanie”: pismo Ruchu Młodych Katolików „U Siebie” (1989-1990). Od 1986 roku był członkiem wrocławskiego Klubu Inteligencji Katolickiej (KIK), gdzie działał w Sekcji Wychowania Społecznego[8]. Od końca lat 80. XX wieku związany był z nieformalną grupą „Oriens” skupioną wokół ks. kanonika Aleksandra Zienkiewicza, która zajmowała się wspieraniem Polaków na wschodzie. Na przełomie lat 80. i 90. XX wieku był w grupie osób zakładających wrocławski oddział Archiwum Wschodniego, a następnie kierujących jego pracami[9]. W 1989 roku znalazł się w grupie osób, które na bazie pomysłu i z inicjatywy Mikołaja Iwanowa powołały organizację Stowarzyszenie Straż Mogił Polskich na Wschodzie, które zajmowało się odnajdywaniem i upamiętnianiem miejsc martyrologii Polaków na terenie ZSRR[10]. W 1991 roku był w grupie zakładającej Oddział Dolnośląski Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”, gdzie sprawował różne funkcje w zarządzie oddziału[11]. Był także członkiem Rady Krajowej Stowarzyszenia Wspólnota Polska[12].

Po ukończeniu studiów w 1989 roku rozpoczął pracę w macierzystym Instytucie Historycznym, początkowo w Zakładzie Historii Najnowszej, a potem Zakładzie Historii Europy Wschodniej. W 1999 roku uzyskał stopień naukowy doktora nauk humanistycznych w zakresie historii o specjalności historia najnowsza, na podstawie rozprawy: Polacy w Litewskiej SRR 1944-1989, napisanej pod kierunkiem prof. Wojciecha Wrzesińskiego[3]. Od 2002 roku jest członkiem Polsko-Litewskiej Komisji Podręcznikowej. Od 2008 roku członek Rady Programowej Centrum Badań Wschodnich przy Ośrodku Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie[13]. Członek komitetu redakcyjnego czasopisma „Regiony i Pogranicza” wydawanego przez Centrum Badań Wschodnich w Olsztynie[14].

Wsparcie litewskich Polaków edytuj

W roku 1992, w okresie największego napięcia w stosunkach między Litwinami i polską mniejszością na Litwie, kiedy po ogłoszeniu chęci powołania polskiej autonomii na Litwie, litewscy politycy i dziennikarze, a także niektórzy politycy i dziennikarze w Polsce, lansowali twierdzenie, że litewscy Polacy to „najbardziej skomunizowana narodowość na Litwie”, opublikowano na łamach „Magazynu Wileńskiego” tekst A. Srebrakowskiego, wygłoszony wcześniej na konferencji „Konflikty narodowościowe w Europie Wschodniej” (Warszawa 19-20 lutego 1992), w którym na podstawie materiałów z archiwów partyjnych obalił on to twierdzenie[15]. Co więcej udowodnił on tam, że Polacy litewscy byli najmniej skomunizowaną narodowością w tej republice. Po tej publikacji szybko zrezygnowano z tego twierdzenia w litewskim dyskursie publicznym.

Z kolei w 1993 roku na łamach gazety „Kurier Wileński” (do lutego 1990 „Czerwony Sztandar”) wydawanej po polsku na Litwie jako organ Rady Najwyższej Republiki Litewskiej, opublikowano, w 30 odcinkach, tekst pracy A. Srebrakowskiego z 1989 roku, poświęconej historii Sejmu Wileńskiego z 1922 roku, który zadecydował o włączeniu Wilna do Polski[16]. Tekst Srebrakowskiego został wykorzystany jako głos w dyskusji toczonej wtedy na Litwie, obalający tezę o tak zwanej „polskiej okupacji Wileńszczyzny” w okresie międzywojennym, którą lansowali wtedy litewscy politycy i dziennikarze. Redakcja gazety została przy tej okazji zaatakowana przez Vytautasa Landsbergisa, głowę państwa litewskiego w latach 1990-1992, a wtedy szefa opozycji parlamentarnej, o opublikowanie rzekomo antylitewskiego tekstu[17] na łamach dziennika dotowanego przez państwo litewskie. Jednak wybitna historyczka litewska, Regina Žepkaitė, komentując zarzuty Landsbergisa, stwierdziła, że: „Wielu czyni zarzuty pod adresem dziennika, że dotowany przez państwo, zamieszcza taką publikację. Ja takich zarzutów czynić nie mogę. Trzeba umieć czytać każdy artykuł, a w tamtym znajdujemy bardzo dużo obiektywnej prawdy”[18]. Publikowanie przez ponad miesiąc tej serii artykułów nie ukróciło co prawda w danym momencie używania zwrotu o „polskiej okupacji Wilna” (dopiero w drugim dziesięcioleciu XXI w. zaczęło ono znikać jedynie z litewskich podręczników szkolnych), jednak pomogła ona wielu Polakom z Wileńszczyzny w budowaniu swojej tożsamości narodowej.

W latach 1987-1989 jako naoczny świadek wydarzeń na Litwie, który poznał głównych bohaterów wydarzeń jak i szeregowych członków tworzących się polskich organizacji, propagował w Polsce wiedzę o sytuacji Polaków na Litwie i ich aktualnych problemach, wygłaszając liczne wykłady poza kontrolą ówczesnej cenzury, w ramach prac Klubu Inteligencji Katolickiej, w kościołach i w trakcie organizowanych we Wrocławiu Tygodni Kultury Chrześcijańskiej. Publikował także teksty na ten temat w prasie bezdebitowej[19]

Publikacje edytuj

Autor szeregu książek i artykułów historycznych, a także wystaw historycznych. Współpracował także przy produkcji historycznych programów telewizyjnych[20]. Do jego najważniejszych publikacji należą[21]:

  • Sejm Wileński 1922 roku. Idea i jej realizacja, Wrocław 1993.
  • Masowe deportacje radzieckie w okresie II wojny światowej, współautor: Stanisław Ciesielski, Grzegorz Hryciuk, Wrocław 1993.
  • Polacy w Litewskiej SRR 1944-1989, Toruń 2000.
  • Masowe deportacje ludności w Związku Radzieckim, współautor: S. Ciesielski, Grzegorz Hryciuk, Toruń 2003.
  • Wileńscy „Włóczędzy, Toruń 2012.
  • My nie bracia, my sąsiedzi. Polska perspektywa stosunków polsko-litewskich. Wybór tekstów i dokumentów, zebrał, opracował, wstępem i przypisami opatrzył A. Srebrakowski, Wrocław 2013.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Aleksander Srebrakowski | Dane z KRS | Rejestr.io [online], rejestr.io [dostęp 2022-05-18].
  2. ↑ Barbara Jundo-Kaliszewska: Aleksander Srebrakowski: Nie wiem czy pomysł autonomii miał rację bytu. Zw.lt, 2014-06-25. [dostęp 2021-12-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-26)].
  3. ↑ a b Dr Aleksander Srebrakowski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [dostęp 2010-01-22].[martwy link]
  4. ↑ Pismo redagowali: Bożena Grubiak (Szaynok), Eugeniusz Dedeszko-Wierciński, Tomasz Kontek, Jacek Protasiewicz, Grzegorz Schetyna, Aleksander Srebrakowski, Władysław Stasiak, Tomasz Szaynok, Paweł Szumilas, Monika Żmudzińska, Igor Wójcik, Jacek Zachodny. Podano za: R. Kowalczyk, Czas próby. Wieluń-Wrocław 1980-1989, Wrocław 2005, s. 133; J. i K. Popińscy, Od SKS do NZS. Niezależne Zrzeszenie Studentów we Wrocławiu 1980-2010, Wrocław 2010, s. 291.
  5. ↑ S. Rudka, Poza cenzurą. Wrocławska prasa bezdebitowa 1973-1989, Wrocław-Warszawa 2001, s. 389.
  6. ↑ Informacja w bazie MAK Biblioteki Narodowej [on-line] [dostęp: 22 04 2013].
  7. ↑ R. Kowalczyk, Czas próby. Wieluń-Wrocław 1980-1989, Wrocław 2005, s. 151, 194; J. i K. Popińscy, Od SKS do NZS. Niezależne Zrzeszenie Studentów we Wrocławiu 1980-2010, Wrocław 2010, s. 285, 318.
  8. ↑ Comiesięczne programy działalności KIK we Wrocławiu z lat 1986–1989.
  9. ↑ Archiwum Wschodnie. Informator, red. J. Świat, [brak miejsca wydania i daty (po 1990)], s. 7.
  10. ↑ (mir), Siewcy krzyży, „Wieczór Wrocławia” 1996, nr 215, s. 3; J. Antczak, Na straży polskich mogił, „Słowo Polskie” 1996, nr 259, s. 12; Z. J. Winnicki, Wrocławskie inicjatywy: „Straż Mogił Polskich na Wschodzie” – „Wspólnota Polska”, „Kalendarz Wrocławski” 1996, s. 192–194; s Z. J. Winnicki, Oddział Dolnośląski – 10 lat na straży... [on-line] [dostęp: 22 04 2013].
  11. ↑ Z. J. Winnicki, Dolnośląski Oddział Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” [on-line] [dostęp: 22 04 2013].
  12. ↑ Władze Stowarzyszenia Wspólnota Polska w kadencji 1999-2001, „Biuletyn Stowarzyszenia »Wspólnota Polska«” – kwiecień 1999.
  13. ↑ Informacja na stronie Ośrodka Badań naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie. obn.olsztyn.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-06)]. [on-line] [dostęp 22 04 2013].
  14. ↑ „Regiony i Pogranicza” nr 1:2008, s. 2.
  15. ↑ A. Srebrakowski, Polacy w Komunistycznej Partii Litwy, „Magazyn Wileński” [Wilno] 1992, nr 5-6, s. 2-3. Nagranie oryginalnego referatu z konferencji, patrz linki zewnętrzne
  16. ↑ A. Srebrakowski, Sejm Wileński 1922 r. Kronika dokumentalna, "Kurier Wileński" 1993, nr 137 (20 lipca) – nr 167 (31 sierpnia). W tym samym roku ukazała się wersja książkowa tej publikacji: A. Srebrakowski, Sejm Wileński 1922 roku. Idea i jej realizacja, Wrocław 1993
  17. ↑ Z. Balcewicz, Jak zostać zdrajcą?, „Kurier Wileński” 1993, nr 156 z 14 VIII, s. 1
  18. ↑ (ELTA), Gdzie prawda historyczna?, „Kurier Wileński” 1993, nr 166 z 28 VIII, s. 5.
  19. ↑ O polskim szkolnictwie na Litwie, „Obecność” [Wrocław] 1988, nr 24, s. 105-110. [pod pseudonimem Jakub Borkowski]; „Obóz”, „Wichrzyciel” [Wrocław] 1988, nr 1, s. 19-21 [pod pseudonimem Antoni Bor]; „Litwo, Ojczyzno nasza!”, „Wichrzyciel” 1989, nr 1/3, s. 16-22, „Litwo, Ojczyzno nasza!” cz. II, „Wichrzyciel” 1989, nr 4, s. 24-31 [pod pseudonimem Stefan Abramowski]
  20. ↑ Wileńska encyklopedia 1939-2005, opracował M. Jackiewicz, Warszawa 2007, s. 544.
  21. ↑ Dane na podstawie Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu, stan na XII 2013 roku.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleksander_Srebrakowski&oldid=68119649”