Katarzyna Weiglowa
Katarzyna Weiglowa (Wajglowa, Malcherowa) z domu Zalasowska (ur. ok. 1460, zm. 19 kwietnia 1539 w Krakowie) – krakowska mieszczka, wdowa po rajcy, spalona na stosie w Krakowie pod zarzutem apostazji po tym, jak prawdopodobnie przeszła na judaizm lub na judaizujący unitarianizm[1] i nie chciała uznać, że Jezus Chrystus jest Synem Bożym. Uważana m.in. przez unitarian za męczennicę za wiarę.
_cropped.jpg)
Życiorys edytuj
Była córką Stanisława Zalasowskiego[2], wdową po Melchiorze Weiglu, kupcu i rajcy krakowskim. Niewiele wiadomo o życiu Weiglowej, zanim w latach 1529 i 1530 stanęła kilkakrotnie przed sądem biskupim i odmówiła wyrzeczenia się „błędów wiary żydowskiej”[3]. W wieku 70 lat, na polecenie biskupa krakowskiego Piotra Gamrata (który oskarżył ją przed królową Boną) została uwięziona w Krakowie pod zarzutem wyznawania herezji. Prawdopodobnie zaczęła wyznawać unitarianizm pod wpływem pism Martina Borrhausa (Cellariusa) opublikowanych w 1527. Weiglowa próbowała szerzyć swoje poglądy podczas obrad sejmowych w latach 1538–1539[4].
Przyznała się do wyznawania jedności Boga i odrzucania pojęcia „Trójcy Świętej”. W więzieniu spędziła 10 lat[5], zanim ostatecznie została spalona żywcem na stosie na Małym Rynku w wieku 80 lat. Według przekazów nawet na stosie odmówiła wyrzeczenia się swojej wiary, którą głośno wyznawała do końca[6]. Ze względu na antytrynitarne poglądy Weiglowa nie była broniona przez polskich protestantów, jednak po jej śmierci wyznawcy różnych nurtów protestantyzmu często się na nią powoływali jako na ofiarę prześladowań religijnych i męczennicę za wiarę[4].
Spalenie Katarzyny Weiglowej jest jedynym faktem spalenia na stosie za odstępstwo od katolicyzmu[7] w Polsce, która zaliczała się w XVI w. do krajów o największej tolerancji religijnej. Przypuszczalnie skazanie na śmierć starej i samotnej kobiety (w dodatku mieszczki, a nie szlachcianki) było łatwiejsze niż atakowanie zorganizowanych wspólnot protestanckich i stanowiło ustępstwo królowej Bony wobec żądań „obozu katolickiego” domagającego się represji wobec innowierców.
Po śmierci Weiglowej jej sprawa została w Polsce zapomniana. Sejm roku 1539 nie ustosunkował się do jej egzekucji, a wzmianki o Weiglowej zachowały się głównie w protestanckich pismach polemicznych oraz w antyjudaistycznej literaturze XVII wieku[8].
Obecność w kulturze edytuj
Egzekucja Katarzyny Weiglowej została ukazana na akwareli Jana Matejki z 1856 zatytułowanej „Spalenie mieszczki krakowskiej Katarzyny Malcherowej”. Obraz jest częścią zbiorów Lwowskiej Narodowej Galerii Obrazów[9].
Przypisy edytuj
- ↑ Janusz Tazbir, Reformacja w Polsce, Książka i Wiedza, Warszawa 1993, s. 15.
- ↑ Historia – Z dziejów Zalasowej…. Internetowy Portal Zalasowa. [dostęp 2008-07-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-09)].
- ↑ Janusz Tazbir, op.cit., s. 15.
- ↑ a b Janusz Tazbir, op.cit., s. 86–87.
- ↑ Weigel Hélène.
- ↑ K. Lepszy, Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia, Warszawa 1968, s. 450.
- ↑ J. Tazbir, Państwo bez stosów. Szkice z dziejów tolerancji w Polsce XVI i XVII wieku, wyd. 3, Warszawa 2009, s. 8.
- ↑ Janusz Tazbir, op.cit., s. 87.
- ↑ Galina Dergaczowa: Dzieła Jana Matejki ze zbiorów Lwowskiej Galerii Obrazów. lwow.home.pl. [dostęp 2019-09-14].
Bibliografia edytuj
- Janusz Tazbir, Reformacja w Polsce, Książka i Wiedza, Warszawa 1993.
Linki zewnętrzne edytuj
- Strona o Helenie Weigl (większość faktów zbieżnych z Katarzyną Weiglową) uznawanej przez unitarian za męczennicę za wiarę. (fr.)
- Weigel Katarzyna. The Yivo Encyklopedia of Yews of Eastern Europe. (ang.).