Wikipedia

Zespół klasztorny bożogrobców w Miechowie

Zespół klasztorny bożogrobców w Miechowie – zespół obiektów stanowiących dawniej założenie klasztorne zakonu bożogrobców w Miechowie. Składają się na niego bazylika kolegiacka Grobu Bożego, klasztor, zamek generałów zakonu i baszta. Kompleks, ufundowany w 1163 roku przez możnowładcę Jaksę Gryfitę, należał od XII wieku do 1819 roku do zakonu Kanoników Regularnych Grobu Bożego[1]. Pierwotnie całe założenie było otoczone murem obronnym wzniesionym w latach 80. XIV wieku[2].

Bazylika kolegiacka Grobu Bożego w Miechowie
Zespół klasztorny około 1936 roku

small Obiekt wpisany jest do rejestru zabytków pod nr rej.: 333 z 6.12.1971 oraz 969 z 21.03.1978.

Bazylika Grobu Bożego edytuj

Osobny artykuł: Bazylika kolegiacka Grobu Bożego w Miechowie.
 
Ołtarz główny bazyliki
 
Innocenty III, papież, potwierdza bożogrobcom w Miechowie nadanie Kazimierza Sprawiedliwego i przyjmuje klasztor pod swoją opiekę, 1208 rok
 
Pieczęć zakonu bożogrobców w Miechowie z 1675 roku (ze zbiorów Archiwum Głównego Akt Dawnych)

Bazylika miechowska to trzynawowy kościół gotycki z przełomu XIV i XV wieku z elementami romańskimi z XIII wieku[3]. Pod koniec XVIII wieku została przebudowana w stylu późnobarokowym[3]. Przykrywa ją dach z blachy miedzianej, na którym umieszczona jest barokowa wieżyczka na sygnaturkę. Nad całością góruje sześciokondygnacyjna wieża przykryta kulistym hełmem z 1802 roku z figurą Chrystusa Zmartwychwstałego dodaną współcześnie[4]. W dolnej części wieży znajduje się kaplica św. Marii Magdaleny, która jako jedyna w świątyni zachowała wygląd gotycki[5]. W kościele jest jeszcze jedna boczna kaplica przy przejściu do zakrystii, nosząca wezwanie św. Antoniego[6]. W latach 1611–1616 nad zakrystią wybudowano pomieszczenie skarbca zakonu[4].

ołtarz główny
rokokowo-klasycystyczny, złożony z trzech części:
  • rokokowego tabernakulum na mensie ołtarzowej, złożonego z trzech lustrzanych płyt ozdobionych misterną ornamentyką; na jego zwieńczeniu umieszczono podobiznę Ducha Świętego pod postacią gołębicy oraz wizerunki świętych Grzegorza i Augustyna
  • części środkowej, będącej płaskorzeźbą stiukową przedstawiającą Zmartwychwstanie
  • części górnej, w której znajduje się wizerunek Boga Ojca adorowanego przez Anioły.
ołtarze boczne
  • ołtarz św. Jakuba Młodszego Apostoła
  • ołtarz św. Augustyna
  • ołtarz św. św. Piotra i Pawła
  • ołtarz św. Jan Nepomucena
  • ołtarz Matki Boskiej
  • ołtarz Świętego Krzyża
  • ołtarz św. Józefa
  • ołtarz św. Anny

W prezbiterium znajduje się okuta miedzią płyta zasłaniająca wejście do podziemi kościoła, gdzie znajdują się krypty grobowe, w których grzebano miejscowych zakonników, oraz system podziemnych korytarzy łączących poszczególne budynki klasztorne i wychodzących poza obręb klasztoru[6]. Wyjścia z podziemi znajdowały się w majątku Wielko-Zagórze (obecnie Park Miejski w Miechowie) oraz na przedmieściu Janów u podnóża wielkiej skarpy, na której stoi kompleks klasztorny[6].

 
Symboliczny Grób Chrystusa w kaplicy Grobu Bożego w wirydarzu klasztoru
 
Sklepienie kaplicy Grobu Bożego pokryte dekoracją malarską i zwieńczenie symbolicznego Grobu Chrystusa

Klasztor edytuj

Główny budynek dawnego klasztoru bożogrobców w Miechowie to czworobok, pośrodku którego znajduje się prostokątny wirydarz z gotycko-renesansowymi krużgankami nakrytymi sklepieniami krzyżowo-żebrowymi ze zwornikami w kształcie tarcz herbowych[6]. W gmachu zachowało się ok. 60 jednoosobowych cel zakonników i dwupiętrowe pomieszczenie refektarza[3].

W wirydarzu znajduje się kaplica Grobu Bożego, centralny element kompozycyjny i ideowy kompleksu klasztornego[4], nakryta kopulastym sklepieniem, konsekrowana po pożarze głównego kościoła w 1745 roku jako oddzielna, niezależna świątynia[7]. Symboliczny Grób Chrystusa, wybudowany w 1530 roku, to niewielka komora z białego wapienia pińczowskiego; pośrodku niej stoi kamienny sarkofag wykonany z piaskowca[7]. Kaplicę wzniesiono na ziemi przywiezionej z Jerozolimy, a w jej ścianę wmurowano kamień z tamtejszego Grobu Chrystusa[6]. Na prawej ścianie we wnęce znajduje się tablica z brązu z wizerunkiem Jana Pawła II upamiętniająca jego pobyt w kaplicy[3]. Kaplica Grobu Bożego w Miechowie stanowi cel pielgrzymek od okresu średniowiecza; odwiedzili ją m.in. Władysław Łokietek, Władysław Jagiełło i królowa Jadwiga; na ścianach znajdują się pochodzące z epoki herby Zygmunta Starego i królowej Bony[7].

W południowym, otwartym skrzydle klasztoru, przylegającym do czworobocznego gmachu głównego, mieści się siedziba sądu i prokuratury[6]. Część tego budynku, posiadająca niegdyś zewnętrzne arkady, była nazywana pałacykiem opackim[6]. W przeszłości na terenie zabudowań klasztornych znajdowały się ponadto archiwum zakonne, biblioteka i skryptorium[3], a także, wymieniane w źródłach, dormitorium i infirmeria[2]. Zakonnicy opuścili klasztor po 1819 roku, kiedy władze Królestwa Kongresowego dokonały kasaty zgromadzenia i skonfiskowały jego majątek[1].

 
Zamek generałów zakonu, obecnie siedziba Muzeum Ziemi Miechowskiej
 
Zachodnia elewacja klasztoru
 
Krużganek klasztoru
 
Jeden z detali architektonicznych na terenie kompleksu

Zamek generałów zakonu edytuj

Budowla ta była siedzibą prepozytów generalnych zakonu bożogrobców, a po kasacie zakonu znajdowała się w niej plebania Parafii Grobu Bożego w Miechowie.

Jest to prostokątny gmach o cechach późnobarokowych, piętrowy, z dachem mansardowym i falistą linią ściany szczytowej. Parter od strony zachodniej posiada korytarz, w którym są wejścia do poszczególnych pomieszczeń z krzyżowymi sklepieniami. Natomiast na piętrze znajduje się kilka sal o różnym przeznaczeniu. Jedna z nich, tzw. sala gryfowa, ozdobiona jest barokowym kominkiem i kartuszem ze stiukowym godłem bożogrobców, dwuramiennym krzyżem, i herbem Jaksy Gryfity z rodu Świebodziców, który sprowadził zakon do Miechowa.

Na ścianach zamku generałów wisi kilkadziesiąt portretów prepozytów miechowskiego zgromadzenia bożogrobców, m.in. Andrzeja Batorego i Stanisława Stępkowskiego, a także portrety arcybiskupa Michała Poniatowskiego i św. Karola Boromeusza. Są tam również portrety późniejszych proboszczów miechowskiego kościoła. Mocą zawartego ze Stolicą Apostolską konkordatu wschowskiego w 1737 roku królowie Polski mieli prawo mianować opatów komendatoryjnych zgromadzenia w Miechowie[8].

W dawnym zamku generałów mieści się Muzeum Ziemi Miechowskiej, powstałe w 2012 roku[9]. Przeprowadziło ono remont i rewaloryzację części poklasztornej kompleksu[10]. W muzeum znajduje się wystawa stała prezentująca kolekcję blisko 200 tkanin i szat liturgicznych ze skarbca zakonu[11].

Baszta edytuj

Dekoracyjna baszta znajduje się w północno-wschodnim narożniku muru otaczającego klasztor. Jest to wieloboczny budynek o wyraźnie zaznaczonych dwóch kondygnacjach. Przykrywa go dach namiotowy[6]. Baszta stanowi pozostałość murów obronnych z XVI wieku[4].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Jan Włudarczyk: Zakony Grobu Bożego. miech.pl. [dostęp 2023-08-30].
  2. ↑ a b Miechów – klasztor bożogrobców. medievalheritage.eu. [dostęp 2023-08-31].
  3. ↑ a b c d e Włodzimierz Barczyński: Małopolski Szlak Bożogrobców. Miechów: Parafia Grobu Bożego w Miechowie, 2014, s. 13–14, 25, 32, 34. ISBN 978-83-926396-4-0. [dostęp 2023-08-30].
  4. ↑ a b c d Tomasz Woźniak: D. zespół klasztorny Bożogrobców. zabytek.pl. [dostęp 2023-08-31].
  5. ↑ Sebastian Filus: Kaplica Marii Magdaleny. muzea.malopolska.pl. [dostęp 2023-09-04].
  6. ↑ a b c d e f g h Włodzimierz Barczyński: Bazylika Grobu Bożego. miech.pl. [dostęp 2023-08-31].
  7. ↑ a b c Sebastian Filus: Kaplica Grobu Bożego. muzea.malopolska.pl. [dostęp 2023-08-31].
  8. ↑ Historia Kościoła w Polsce. T. 1: Do roku 1764. Cz. 2: Od roku 1506. Poznań – Warszawa: Wydawnictwo Pallottinum, 1974, s. 431. OCLC 830284346.
  9. ↑ Historia bazyliki, sanktuarium i parafii. bazylikamiechow.pl. [dostęp 2023-08-30].
  10. ↑ Realizacja projektu. muzeum.miechow.pl. [dostęp 2023-09-09].
  11. ↑ Tkaniny i paramenty. muzeum.miechow.pl. [dostęp 2023-08-31].

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zespół_klasztorny_bożogrobców_w_Miechowie&oldid=71235879”