Archiwum Główne Akt Dawnych

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (AGAD) – centralne archiwum państwowe w Warszawie utworzone w 1808 przez księcia warszawskiego Fryderyka Augusta jako Archiwum Ogólne Krajowe.

Archiwum Główne Akt Dawnych
Godło
Ilustracja
Siedziba AGAD przy ul. Długiej 7 w Warszawie
Data założenia 2 września 1808
Dyrektor dr Hubert Wajs
Wielkość zbioru 10 000 mb
Liczba zespołów 538[1]
Rodzaje zbioru akta, zbiory kartograficzne
Państwo  Polska
Miejscowość Warszawa
Adres ul. Długa 7
Oddziały I - Akta władz, urzędów i instytucji publicznych do 1795
II - Akta władz, urzędów i instytucji publicznych 1795-1918
III - Akta rodzin i osób prywatnych oraz ich posiadłości
IV - Zbiory kartograficzne
V - Informacja, ewidencja i udostępnianie zasobu[2]
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Archiwum Główne Akt Dawnych”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Archiwum Główne Akt Dawnych”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Archiwum Główne Akt Dawnych”
Ziemia52°15′00,0852″N 21°00′29,9863″E/52,250024 21,008330
Multimedia w Wikimedia Commons
Oficjalna strona archiwum

Następnie jako Archiwum Główne Królestwa Polskiego w latach 1816-1889. Do 1918 Warszawskie Archiwum Główne Akt Dawnych Królestwa Polskiego i od 1918 Archiwum Główne Akt Dawnych). Od 1952 siedzibą AGAD jest pałac Raczyńskich.

AGAD gromadzi ocalałe po zniszczeniach II wojny światowej archiwalia polskich i obcych (zaborczych) władz, urzędów, instytucji naczelnych i centralnych oraz prowincjonalnych, a także archiwa rodzin i osób o szczególnym znaczeniu z terenów dawnej Rzeczypospolitej (Korony i Litwy), Prus Południowych i Nowowschodnich (zabór pruski), Księstwa Warszawskiego, Królestwa Polskiego oraz części Galicji (zabór austriacki).

SiedzibaEdytuj

W latach 1831–1944 siedzibą Archiwum Głównego Akt Dawnych był budynek Komory Celnej przy ul. Długiej 24[3]. Budynek został spalony w 1944[3].

Po zakończeniu wojny siedzibą AGAD był pałac Pod Blachą, a na magazyn zaadaptowano przylegającą do niego Bibliotekę Królewską w Zamku Królewskim[4]. W latach 1952–1953 zbiory sukcesywnie przenoszono do pałacu Raczyńskich[5].

ZasóbEdytuj

 
Przykładowy dokument z AGAD: akt nadania przez Zygmunta III Wazę, króla polskiego, urzędu kanclerza litewskiego Albertowi Stanisławowi Radziwiłłowi

Okres II RPEdytuj

Zasób archiwalny czterech przedwojennych archiwów warszawskich (Archiwum Głównego Akt Dawnych, Archiwum Akt Dawnych, Archiwum Skarbowego i Archiwum Oświecenia) liczył przed 1939 rokiem ok. 20 000 mb akt.

Zniszczenia wojenneEdytuj

Według stanu na dzień 31 sierpnia 1939 zasób Archiwum Akt Dawnych wynosił w przybliżeniu 600 tys. ksiąg, poszytów, akt, map itd. Metraż określano na około 10 tys. mb. We wrześniu 1939 większość pomieszczeń Archiwum Skarbowego uległa spaleniu i zniszczeniu. Ocalały magazyny przy ul. Szpitalnej, akta złożone w Forcie Sokolnickiego oraz w Arsenale. Wszystkie te akta skomasowano w 1940 w budynku przy ul. Podwale 15. Według sprawozdania niemieckiego Archivamtu z lipca 1942 Archiwum Skarbowe zawierało wtedy „13 871 przegródek akt o powierzchni 2980 m oraz 24 197 tomów ksiąg i ponad 100 dokumentów”. Liczbę poszytów określono na milion. 90% tych zasobów spłonęła podczas powstania warszawskiego (bomby burzące) oraz na skutek podpalenia magazynów przez żołnierzy niemieckich 2 września 1944[2].

Stan obecnyEdytuj

Obecnie Archiwum Główne Akt Dawnych posiada zasób chronologicznie mieszczący się od XII w. do I wojny światowej (z wyjątkiem archiwaliów podworskich i akt metrykalnych z terenów zabużańskich). Obejmuje on archiwalia polskich i obcych (zaborczych) władz, urzędów, instytucji naczelnych i centralnych oraz prowincjonalnych, a także archiwa rodzin i osób o szczególnym znaczeniu z terenów dawnej Rzeczypospolitej (Korony i Litwy), tzw. Prus Południowych i Nowowschodnich (zabór pruski), Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, a także części Galicji (zabór austriacki). W 1998 r zasób AGAD liczył ponad 300 000 jednostek archiwalnych w 392 zbiorach i zespołach (blisko 6000 mb).

Stan współczesny zgromadzonych archiwaliów obejmuje m.in. szczątki celowo i bez militarnego uzasadnienia zniszczone przez wojska niemieckie oraz liczne materiały, które znalazły się w gestii państwowej służby archiwalnej po wojnie, jak archiwa prywatne (w tym Archiwum Radziwiłłów), akta stanu cywilnego z terenów anektowanych do ZSRR, oraz archiwalia niezwrócone – wbrew odpowiednim postanowieniom traktatu ryskiego – przez ZSRR przed 1939 i rewindykowane dopiero w latach 60. (m.in. kolekcja Centralne Władze Wyznaniowe, zespoły Prokuratora Warszawskiej Izby Sądowej, Pomocnika Warszawskiego Generał-Gubernatora do Spraw Policyjnych).

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Spis zespołów. W: Archiwum Główne Akt Dawnych [on-line]. agad.gov.pl. [dostęp 2017-07-19].
  2. ↑ a b Archiwum Główne Akt Dawnych – AGAD. W: Archiwum Główne Akt Dawnych [on-line]. agad.gov.pl. [dostęp 2016-07-27].
  3. ↑ a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 349. ISBN 83-01-08836-2.
  4. ↑ Maria I. Kwiatkowska: Pałac Raczyńskich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980, s. 122. ISBN 83-01-00500-9.
  5. ↑ Maria I. Kwiatkowska: Pałac Raczyńskich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980, s. 122–123. ISBN 83-01-00500-9.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Archiwum_Główne_Akt_Dawnych&oldid=63774706”