Szkarłatka amerykańska

Szkarłatka amerykańska (Phytolacca americana) – gatunek rośliny należący do rodziny szkarłatkowatych. Pochodzi z Ameryki Północnej, jest też uprawiana w wielu krajach świata[3]. W swojej ojczyźnie uważana bywa za chwast. W Polsce bywa uprawiana i odnotowywana jest jako dziczejąca, prawdopodobnie tylko przejściowo[4].

Szkarłatka amerykańska
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

szkarłatkowate

Gatunek

szkarłatka amerykańska

Nazwa systematyczna
Phytolacca americana L.
Sp. pl. 1:441. 1753
Synonimy
  • Phytolacca decandra L.
Owoce
Kwiaty
Pokrój (młody okaz)

Morfologia

edytuj
Pokrój
Okazała roślina zielna o wysokości do 3 metrów i drzewkowatym pokroju.
Łodyga
Wzniesiona, szeroko rozgałęziona i czerwono podbarwiona.
Liście
Pojedyncze, eliptycznojajowate, skórzaste i sztywne o długości do 20 cm, o klinowatej nasadzie, wyrastające na krótkich ogonkach (2–4 cm długości). Na górnej stronie są niebieskawozielone i matowe, na spodniej szare, mają gładkie brzegi i słabo widoczną nerwację. Jesienią przebarwiają się na purpurowo.
Kwiaty
Drobne, białe, zielonkawe lub różowawe i zebrane w gęste kłosy o długości do 15 cm. Talerzykowate kwiaty wyrastają na krótkich szypułkach i składają się z pięciu owalnych i podgiętych w górę działek kielicha, dziesięciu pręcików o dużych pylnikach i jednego rozdętego, zielonego słupka. Korony brak.
Owoc
Czarne, błyszczące i silnie spłaszczone jagody o długości do 1 cm, wyrastające na jaskrawoczerwonej szypułce.
Korzeń
Wytwarza silny korzeń palowy.

Biologia

edytuj

Bylina kłączowa. Kwitnie w od czerwca do sierpnia. Cała roślina w stanie surowym jest lekko trująca[5]. U małych dzieci nawet po spożyciu niedużej ilości owoców mogą nastąpić wymioty, biegunki, zawroty głowy i skurcze mięśni[5].

Zastosowanie

edytuj
  • Roślina ozdobna. Szczególnie nadaje się do ogrodów naturalistycznych jako pojedyncza, duża roślina soliterowa.
  • Kulinaria. Młode pędy po ugotowaniu są jadalne. Sok z owoców (po odpowiedniej przeróbce) wykorzystywano dawniej do barwienia niektórych gatunków win.
  • Roślina lecznicza. Bywa wykorzystywana w homeopatii jako składnik leków spazmolitycznych i wykrztuśnych.

Uprawa

edytuj
  • Historia uprawy. Sprowadzona do Europy była uprawiana w basenie Morza Śródziemnego. Uprawiano ją jako warzywo; jej młode pędy po ugotowaniu spożywano podobnie jak szparagi. Później zaczęto ją uprawiać jako roślinę ozdobną również w innych krajach Europy.
  • Wymagania. Nie ma specjalnych wymagań co do gleby, ale na żyznej, próchnicznej rośnie bujniej. Jest również tolerancyjna co do oświetlenia; znosi półcień. Na zimę wskazane jest lekkie jej przykrycie, w czasie bezśnieżnych mrozów może bowiem przemarznąć.
  • Rozmnażanie. Najłatwiej z nasion, które wysiewa się jesienią wprost do gruntu. Aby zainicjować ich kiełkowanie zaleca się moczenie ich przez 5 minut w stężonym kwasie siarkowym.

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  3. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-12].
  4. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 130, ISBN 978-83-62975-45-7.
  5. a b Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.

Bibliografia

edytuj