Szponiastonóg jałowcowy

Szponiastonóg jałowcowy
	Pternistis ochropectus
	(Dorst & Jouanin, 1952)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	grzebiące
Rodzina	kurowate
Podrodzina	bażanty
Plemię	Coturnicini
Rodzaj	Pternistis
Gatunek	szponiastonóg jałowcowy
Synonimy
	Francolinus ochropectus Dorst & Jouanin, 1952;
	Francolinus ochropectus Dorst & Jouanin, 1952;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Szponiastonóg jałowcowy^[3], szponiastonóg blady, frankolin blady^[4] (Pternistis ochropectus) – gatunek średniej wielkości ptaka z podrodziny bażantów w rodzinie kurowatych (Phasianidae). Występuje endemicznie w Dżibuti. Krytycznie zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy został opisany w 1952 przez Dorsta i Jouanina. Holotyp pochodził z Tadżury. Autorzy nadali nowemu gatunkowi nazwę Francolinus ochropectus^[5]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza ptaka w rodzaju Pternistis^[6]. Gatunek bywał wyodrębniany do rodzaju Oreocolinus. Prawdopodobnie najbliżej spokrewniony jest ze szponiastonogiem brązowogłowym (P. erckelii), do tego ze szponiastonogami: kenijskim (P. jacksoni), ciemnym (P. nobilis) i etiopskim (P. castaneicollis)^[5]. Gatunek monotypowy^[5]^[6].

Morfologia

Długość ciała wynosi około 33–36 cm; masa ciała u jednego samca 809 g, jednej samicy 605 g^[5]. Szponiastonóg blady to ptak o krępej sylwetce, średnich rozmiarów; w terenie zdaje się być ciemny. Wierzch głowy kasztanowy z pomarańczowym odcieniem, nieco jaśniejszy od reszty głowy i szyi, które wyglądają na bardziej czerwonawe. Szyję i górną część piersi zdobią białe plamki; stają się coraz liczniejsze ku brzuchowi, wskutek czego wygląda on na biały. Od nasady dzioba do oka, a dalej w tył niemal do tyłu szyi, ciągnie się ciemna, czarnoczerwona plama. Tuż za okiem leży biała plamka. Gardło jasnożółte, pozbawione pasków. Skrzydła i grzbiet porastają pióra o głębokim, brązowym kolorze, przy czym grzbiet pokrywają ciemne, czerwonobrązowe paski. Lotki I rzędu mają jednolity, szarobrązowy kolor, jaśniejszy od reszty skrzydła. Sterówki mają jednolitą, szarobrązową barwę. Nogi grube, żółtopomarańczowe; w terenie ostrogi nie są dobrze widoczne. Dziób dość mocny, żółtawy, zgięty w dół^[7].

Zasięg występowania

Szponiastonóg blady jest jedynym endemicznym gatunkiem ptaka w Dżibuti^[8]. Wykazany wyłącznie z dwóch siedlisk – Forêt du Day (Park Narodowy Forêt du Day), gdzie występuje na obszarze 14–15 km², oraz z gór Dżabal Mabla. W latach 1977–1983 w Forêt du Day odpowiednie dla szponiastonoga środowisko zmniejszyło swoją powierzchnię o połowę. BirdLife International szacuje zasięg na 58 km²^[9].

Ekologia i zachowanie

Środowiskiem życia szponiastonogów bladych są lasy, szczególnie jałowców (np. Juniperus procera^[5]). Stwierdzane były na wysokości 700–1500 m n.p.m. Odnotowywano je nie tylko w pierwotnych lasach, ale i lasach wtórnych, pojawiają się również w zdegradowanych lasach, także tych z obumarłymi jałowcami^[9]. Zawołanie samca stanowi głośne Erk-ka,ka,ka,k k k kkk, przyśpieszające, mogące być określone jako chichoczące. Pewien osobnik w żerującej grupie odzywał się niskim, miękkim gdakaniem. Szponiastonóg blady jest łatwiejszy do usłyszenia niż zaobserwowania. Żeruje w typowy dla grzebiących sposób, rozdrapując ziemię w poszukiwaniu nasion; szuka również termitów w miejscach zniszczonych przez guźce^[7]. Zjada także jagody i figi^[9]. Odpoczywa grupami w gęstej roślinności do 4 m wysokości. Często spotykany w niewielkich grupach rodzinnych^[7].

Lęgi

Okres lęgowy trwa od grudnia do lutego. Prawdopodobnie jest monogamiczny i składa od 5 do 7 jaj. Jedyne odkryte jak dotąd (stan w 2002) gniazdo było płytkim, wydrapanym w ziemi dołkiem, wyściełanym trawą; umieszczone było na niedostępnej półce skalnej^[9].

Status zagrożenia

IUCN uznaje szponiastonoga bladego za gatunek krytycznie zagrożony (CR, Critically Endangered) nieprzerwanie od 1994 (stan w 2020). Liczebność populacji w Forêt du Day w 2007 została oszacowana na 450 osobników. Liczebność populacji w górach Mabla po wyprawie badawczej z 2009 została oszacowana na 108. W Forêt du Day jałowce obumierają lub są już martwe. Dokładne przyczyny nie są znane, prawdopodobnie nadmierny wypas bydła, wielbłądów i kóz przyczynia się do znikania lasów uszkodzonych już kwaśnymi deszczami, zmianami klimatu i chorobami wywołanymi przez grzyby. W 2009 przepytano lokalną ludność o przyczynę obumierania jałowców w Forêt du Day, 57% wskazało suszę. Do pozostałych zagrożeń należy wycinka drewna na rozpałkę, odłów, zbieranie jaj i niepokojenie przez człowieka^[9].

Przypisy

↑ Pternistis ochropectus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Pternistis ochropectus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Coturnicini Reichenbach, 1848 (wersja: 2020-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-31].
↑ P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 62, 1999. ISSN 0550-0842.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e McGowan, P.J.K., Sharpe, C.J., Boesman, P. & Kirwan, G.M.: Djibouti Francolin (Pternistis ochropectus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (17 stycznia 2016)].
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Pheasants, partridges, francolins. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-31]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c G & H. Welch. Birds seen on and Expedition to Djibouti. „Sandgrouse”. 6, s. 9, 1984.
↑ Country Profile: Djibouti. BirdLife Data Zone. [dostęp 2016-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 września 2015)].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Djibouti Francolin Pternistis ochropectus. BirdLife Intewrnational. [dostęp 2016-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (8 lutego 2016)].

Linki zewnętrzne

Zdjęcia szponiastonoga jałowcowego. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Pternistis ochropectus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Pternistis ochropectus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-3] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Coturnicini Reichenbach, 1848 (wersja: 2020-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-31].

[Mielczarek&Cichocki-4] P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 62, 1999. ISSN 0550-0842.

[hbwa-5] McGowan, P.J.K., Sharpe, C.J., Boesman, P. & Kirwan, G.M.: Djibouti Francolin (Pternistis ochropectus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (17 stycznia 2016)].

[ioc-6] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Pheasants, partridges, francolins. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-31]. (ang.).

[bhl-7] G & H. Welch. Birds seen on and Expedition to Djibouti. „Sandgrouse”. 6, s. 9, 1984.

[birdlife1-8] Country Profile: Djibouti. BirdLife Data Zone. [dostęp 2016-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 września 2015)].

[birdlife-9] Djibouti Francolin Pternistis ochropectus. BirdLife Intewrnational. [dostęp 2016-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (8 lutego 2016)].

[3]

[4]

[1]

[2]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]