Szymon Wykowski

Szymon Wacław Wykowski h. Jastrzębiec (ur. 28 października 1878 roku w Postawelach, zm. 28 maja 1942 rozstrzelany w Lasach Sękocińskich) – komisarz Policji Państwowej, magister farmacji.

Szymon Wykowski

Komisarz Policji
Data i miejsce urodzenia	28 października 1878 Postawele
Data i miejsce śmierci	28 maja 1942 Lasy Sękocińskie
Przebieg służby
Lata służby	1914–1942
Formacja	Policja Państwowa
Stanowiska	Komendant
Odznaczenia

Życiorys

W latach 1890–1897 kształcił się w Gimnazjum Filologicznym w Mariampolu. Przez rok odbywał służbę w armii rosyjskiej w Suwałkach. W 1898 roku wyjechał do Warszawy w celu odbycia praktyk w aptekach, po zaliczeniu których udał się na studia uniwersyteckie do Dorpatu. W 1902 roku ukończył wydział farmaceutyczny uzyskując stopień prowizora farmacji.

Powrócił do Warszawy, gdzie prowadził własną aptekę przy ul. Targowej. W 1904 roku wstąpił do PPS. W 1906 roku za udział w manifestacji na pl. Grzybowskim w Warszawie aresztowany i osadzony w cytadeli. Skazany na zesłanie do Chabarowska, uniknął kary dzięki wykupieniu przez rodzinę. W swoim mieszkaniu przy ul. Szerokiej 38 na Pradze, prowadził tajne komplety, ukrywał broń partyjną i bibułę. Był członkiem Macierzy Szkolnej. Od 1914 roku pełnił służbę w Straży Obywatelskiej jako podkomisarz XIV Okręgu.

Od lutego 1916 roku służył w Milicji Miejskiej w stopniu podkomisarza i funkcją zastępcy kierownika XIV komisariatu na Pradze. Od 1919 roku pełnił służbę w Policji Komunalnej. W lipcu 1919 roku został przyjęty do Policji Państwowej w stopniu starszego przodownika. W 1920 roku ukończył kurs dla wyższych funkcjonariuszy PP w Głównej Szkole Policji Państwowej i został mianowany aspirantem. Pełnił funkcję zastępcy kierownika VI Komisariatu w Warszawie przy ul. Miedzianej 5. W 1921 roku awansował do stopnia podkomisarza. Od 1922 roku kierował XV komisariatem przy ul. Jagiellońskiej 9. W 1923 roku awansowany do stopnia komisarza. Od 1929 roku pełnił funkcję kierownika XI komisariatu przy ul. Poznańskiej 13. W 1931 roku pełnił obowiązki  oficera inspekcyjnego Komendy Policji Państwowej m. st. Warszawy.

Od 1932 roku pełnił funkcję komendanta powiatowego Policji Państwowej w Brześciu nad Bugiem w województwie podlaskim. W 1933 roku przeniesiony na równorzędne stanowisko do komendy powiatowej w Zborowie w województwie tarnopolskim. W 1934 roku skierowany do Łodzi z funkcją kierownika XII komisariatu. Od 1935 roku na stanowisku komendanta powiatowego Policji Państwowej w Wieluniu. Tuż przed wybuchem wojny powrócił do Warszawy na stanowisko kierownika XI komisariatu przy ul. Poznańskiej 13. W okresie międzywojennym był autorem publikacji w prasie policyjnej z zakresu uzbrojenia Policji Państwowej i zagadnień kryminalistycznych.

We wrześniu 1939 roku pozostał w służbie w stolicy podporządkowując się rozkazom komendanta Policji Państwowej miasta st. Warszawy podinsp. Mariana Kozielewskiego. W grudniu 1939 roku decyzją Generalnego Gubernatora Hansa Franka o utworzeniu Policji Polskiej, został do niej wcielony i zweryfikowany w stopniu kapitana Policji Polskiej.

Od jesieni 1939 roku działał w strukturach Służby Zwycięstwu Polski a później Związku Walki Zbrojnej. Od marca 1940 roku w ramach Tajnej Armii Polskiej przy udziale zaufanych policjantów, tworzył struktury konspiracyjne. Kierował komórką wywiadu. Aresztowany 7 maja 1940 roku i osadzony na Pawiaku. Po krótkotrwałym śledztwie zwolniony, powrócił do służby. W ramach działalności konspiracyjnej, rozpracował niemieckiego agenta Józefa Hammer-Baczewskiego o pseudonimie „Wujek”, który działał na terenie Warszawy od połowy 1940 roku twierdząc, że działa z upoważnienia gen. Władysława Sikorskiego. Baczewski miał oferować pomoc przy wyciąganiu więźniów z obozów koncentracyjnych. Przedsięwzięcie to określano „nadwywiadem rządu londyńskiego”. Hammer-Baczewski został rozpracowany i wkrótce zlikwidowany jako groźny konfident Gestapo. Od 1940 kpt. Szymon Wykowski został członkiem Kadry Bezpieczeństwa  organizacji konspiracyjnej składającej się z kadry policyjnej, a od 1941 roku działał w Organizacji Wojskowej - Korpusie Bezpieczeństwa (OW-KB), skupiającą rzeszę funkcjonariuszy policji „granatowej”, zaprzysiężonych członków podziemia. Pod koniec 1940 roku zabezpieczał akcję stopniowego wyprowadzenia kilkudziesięciu Żydów z terenu getta warszawskiego, w oparciu o fałszowane legitymacje policyjne, które otrzymywał od majora Policji Polskiej Franciszka Przymusińskiego. W XI komisariacie Policji Polskiej przy ul. Poznańskiej 13, przechowywał także partie żywności, broń i amunicję będące w dyspozycji Żydowskiego Związku Wojskowego (5). Wiosną 1941 roku dwukrotnie przeprowadził akcję, polegającą na  przerzucie specjalnych wysłanników ZWZ przez wschodnią granicę, przewożących mikrofilmy ukryte w piórze „Pelikan”, z materiałami informującymi o szykowanej napaści Niemiec na ZSRS. Aresztowany na początku 1942 roku na terenie XI Komisariatu Policji Polskiej i osadzony na Pawiaku. Poddawany okrutnemu śledztwu w gmachu Gestapo w Al. Szucha.  W nocy z 27/28 maja 1942 roku wywieziony wraz z grupą ponad dwustu więźniów do Lasu Sękocińskiego na trasie Warszawa – Grójec gdzie został rozstrzelany. Ekshumowany z dołu śmierci w lipcu 1946 roku spoczął w zbiorowej mogile na cmentarzu parafialnym w Magdalence.

Rodzina

Był synem Jana Henryka Wykowskiego h. Jastrzębiec i Stanisławy z Chamskich. Od 1905 roku ożeniony ze Stanisławą Czesławą Nowina-Witkowską. Miał syna Jana Wacława (1908) oficera Wojska Polskiego oraz córki Annę Wandę (1910) po mężu Miączyńską w konspiracji podczas okupacji niemieckiej i Zofię Stanisławę (1913) po mężu Styfi, zamęczoną podczas śledztwa w siedzibie Gestapo w Al. Szucha w Warszawie w maju 1942 roku.

Awanse

• Starszy przodownik – 1919
• Aspirant – 1920
• Podkomisarz – 1921
• Komisarz – 1923

Odznaczenia

• Srebrny Krzyż Zasługi - (1930)
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921 (1929 )
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1928)
• Srebrny Medal za Długoletnią Służbę (1938)
• Brązowy Medal za długoletnią służbę (1939)
• Złota Odznaka Strzelecka
• Wyborowa Odznaka Strzelecka
• Odznaka Za Nieskazitelną Służbę w Milicji Miejskiej
• Odznaka Straży Obywatelskiej

Upamiętnienie

Upamiętniony  w miejscu kaźni w lesie pod Magdalenką w gminie Lesznowola, na pomniku poświęconym 223 więźniom Pawiaka rozstrzelanym 28 maja 1942 roku. Jego postać została upamiętniona także w Muzeum Więzienia Pawiak na stałej ekspozycji „Zapamiętajmy ich twarze”.

Bibliografia

• Kalendarzyk Polityczno – Historyczny Miasta Stoł. Warszawy na 1916 rok;
• Krew za Ojczyznę, Kalendarz Pamiątkowy bogato ilustrowany na rok zwyczajny 1917;
• Henryk Wardęski, Moje Wspomnienia Policyjne, Warszawa 1926;
• Andrzej Matusiewicz, Dwory na Suwalszczyźnie, Suwałki 2018;
• Leon Wanat, Za murami Pawiaka, wyd. V, Warszawa 1985;
• Feliks Pisarewski - Parry, Orły i reszki, Warszawa 1984;
• Władysław Bartoszewski, Warszawski pierścień śmierci, wyd. II, Warszawa 1970;
• Jacek Wilamowski, Włodzimierz Kopczuk, Tajemnicze wsypy, Warszawa 1990;
• Radosław Butryński, Polska Podziemna. Tajna Armia Polska, Grupa Ideowo-Polityczna „Znak”, www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw205.html (dostęp 01.05.2019);
• Michał Krzysztof Wykowski, Kolonia policyjna na Żoliborzu, w Stolica nr 7 (2208) lipiec 2009 s.25;
• Paweł Ostaszewski, Policjant z Pawiaka, w Policja 997, maj 2012;
• Michał Krzysztof Wykowski, Szymon Wacław Wykowski, w Gazeta Stołeczna, Pożegnania, 28 lutego – 1 marca 2009.