Tadeusz Skarga-Gaertig
Tadeusz Skarga-Gaertig[a] vel Tadeusz Gaertig ps. „Skarga”[5] (ur. 5 października 1888 w Zakrzewie, zm. 20 grudnia 1935 w Ostrogu) – major kawalerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, agronom[5].
| |
 major kawalerii
| |
| Data i miejsce urodzenia |
5 października 1888 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
20 grudnia 1935 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1910–1911 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Główne wojny i bitwy | |
.jpg)
| |
| Odznaczenia | |
    
| |
Życiorys
edytujUrodził się 5 października 1888 w Zakrzewie, w rodzinie Szczepana i Marii z Jarczyńskich[6][7][8][9].
Ukończył sześć klas w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, po czym podjął naukę w Wyższej Szkole Agrarnej w Szamotułach[8]. W latach 1910–1911 odbył obowiązkową służbę wojskową w armii niemieckiej, w charakterze jednorocznego ochotnika[8]. Zmobilizowany po wybuchu I wojny światowej, zdezerterował 12 września 1914 i wstąpił do 1. szwadronu kawalerii Władysława Prażmowskiego ps. „Belina”[8]. 9 października 1914 został mianowany porucznikiem kawalerii[8]. 2 lipca 1915 c. i k. Komenda Legionów Polskich wystąpiła do Naczelnej Komendy Armii o zatwierdzenie go z dniem 15 czerwca 1915 komendantem plutonu w XI randze[1]. 23 lipca 1915 został awansowany na porucznika kawalerii[8][b]. 13 marca 1915 przebywał na leczeniu w Szpitalu Garnizonowym nr 1 w Wiedniu. Od 15 listopada 1915 do 6 kwietnia 1916 pełnił funkcję adiutanta I dywizjonu i 1 pułku ułanów, a następnie (do 16 stycznia 1917) był komendantem 3., a później 4. szwadronu[8]. Od 17 stycznia do 12 maja 1917 służył w Krajowym Inspektoracie Zaciągu do WP, Inspektorat Werbunkowy w Kaliszu[8]. W maju 1917 został przeniesiony do 2 pułku ułanów, w którym również dowodził szwadronem[8]. Po bitwie pod Rarańczą (15–16 lutego 1918) został internowany na Węgrzech (18 lutego – 2 sierpnia 1918)[8]. W sierpniu 1918 zgłosił się do Polskiej Siły Zbrojnej[8]. 28 sierpnia 1918 został dowódcą 1. kompanii w 1 pułku piechoty Polskiej Siły Zbrojnej[8]. 12 października 1918 został awansowany na kapitana piechoty[8].
W czasie wojny z bolszewikami walczył w szeregach 28 pułku piechoty[8]. 14 października 1920 jako oficer 2 pułku ułanów został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu majora, w kawalerii, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich[10]. 1 czerwca 1921 pełnił służbę w Dowództwie Obozu Warownego Toruń, a jego oddziałem macierzystym był 18 pułk ułanów[3]. W lutym 1922 został zdemobilizowany jako oficer rezerwy[11]. 8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu majora ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 37. lokatą w korpusie oficerów rezerwy jazdy (od 1924 – kawalerii)[12][13]. Posiadał wówczas przydział w rezerwie do 18 puł. w Toruniu[14][15].
11 sierpnia 1927 został powołany do służby czynnej[8], a w październiku tego roku przeniesiony w rezerwie z 18 puł. do 8 pułku strzelców konnych[16]. Z dniem 15 października 1928 został przydzielony na siedmioipółmiesięczny kurs doskonalący młodszych oficerów kawalerii w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu[17]. Z dniem 30 czerwca 1929 został zwolniony z czynnej służby[18]. W 1934, jako oficer rezerwy pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Równe. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr II. Był wówczas w grupie oficerów „powyżej 40 roku życia”[4]. Przez cztery lata pracował w Polskim Monopolu Tytoniowym jako instruktor uprawy tytoniu w Urzędzie Wykupu Tytoniu w Krzemieńcu[19]. Z dniem 1 czerwca 1934 został zwolniony z pracy[20]. Mieszkał w Ostrogu nad Horyniem przy ul. Tatarskiej 65[5]. Tam zmarł 20 grudnia 1935[8].
Był żonaty z Zofią ze Skabowskich[21], z którą miał troje dzieci: Jerzego (ur. 24 września 1917), Marię (ur. 22 sierpnia 1919) i Zygmunta (ur. 5 marca 1924). Był szwagrem Mieczysława Skabowskiego, ps. „Zadora” (1889–1921), podporucznika Wojska Polskiego, odznaczonego Orderem Virtuti Militari i Krzyżem Niepodległości z Mieczami[22][23][24][25][26][27], i Tadeusza Skabowskiego (1880–1920), kapitana lekarza Wojska Polskiego, rentgenologa w Szpitalu Czerwonego Krzyża w Warszawie[28][29][30]. Żoną Mieczysława Skabowskiego była Anna z Filipiaków, ps. „Aza” (ur. 1897), członkini POW, podznaczona Medalem Niepodległości[31][32].
Zofia Skarga-Gaertig, po śmierci męża, przeniosła się z dziećmi do Białobrzegów, gdzie pozostawała w trudnej sytuacji materialnej, utrzymując siebie i dzieci z renty wdowiej, w kwocie 165 zł[33].
Tadeusz Skarga-Gaertig został przedstawiony na karcie pocztowej Cp 88 „Rtm. Belina-Prażmowski z oficerami przed kwaterą w Zagaju – kwiecień 1915”[34] oraz rysunku autorstwa Zygmunta Rozwadowskiego, przedstawionym na wystawie dzieł sztuki „Legiony Polskie” w marcu i kwietniu 1916 w Krakowie[35].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 5409 – 17 maja 1922[36][37][38]
- Krzyż Niepodległości – pośmiertnie 16 marca 1937 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[39][5][40]
- Krzyż Walecznych[8]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[41]
- pruski Krzyż Żelazny 2. klasy – 12 maja 1917[42]
Uwagi
edytuj- ↑ W ewidencji Legionów Polskich figurował jako „Tadeusz Goertig”[1] i „Tadeusz Goertig-Skarga”[2], a w ewidencji Wojska Polskiego figurował jako „Tadeusz Skarga-Gaertig”[3][4].
- ↑ Według „Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich (...)” awansował na kolejne stopnie: chorążego 5 marca 1915, podporucznika 2 lipca 1915 i porucznika 1 listopada 1916[2].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Mianowania. „Goniec Polowy Legionów : Dziennik rozporzadzeń Komendy Legionów Polskich”. 8, s. 2, 1915-07-14. Piotrków..
- ↑ a b Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 41.
- ↑ a b Spis oficerów 1921 ↓, s. 261, 870.
- ↑ a b Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 117, 863.
- ↑ a b c d Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-08-14]..
- ↑ Kolekcja ↓, s. 1, 4.
- ↑ Kartoteka ewidencji ludności 1870–1931 : Gaertig, Thaddäus. Archiwum Państwowe w Poznaniu. [dostęp 2022-08-15]..
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Tu podano, że urodził się w Dyneburgu. Żołnierze Niepodległości : Gaertig Tadeusz, ps. „Skarga”. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2022-08-14].
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-08-14]..
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 40 z 20 października 1920, s. 1061.
- ↑ Druga lista 1922 ↓, s. 24.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 695.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 617.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 636.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 573.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927, s. 311.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 29 stycznia 1929, s. 44.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 6 lipca 1929, s. 212.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 2, 4, 15.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 15.
- ↑ Metryki Wolyn. Danuta Wojtowicz. [dostęp 2022-08-15]..
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 94.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-30].
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-30].
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-30].
- ↑ Podziękowanie. „Kurjer Warszawski”. 138, s. 7, 1921-05-21. Warszawa..
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-30].
- ↑ Lista strat 1934 ↓, s. 788.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: TADEUSZ SKABOWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2023-12-30].
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-30].
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-30].
- ↑ Kolekcja ↓, s. 17.
- ↑ Bitner i Bratkowski 2012 ↓, s. 16.
- ↑ Katalog wystawy dział sztuki „Legiony Polskie”. Kraków: Centralne Biuro Wydawnictw NKN, 1916, s. 28..
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 stycznia 1923, s. 32.
- ↑ Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 410, 420.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 1.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 94, jako śp. Skarga-Gaertig Tadeusz.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-08-14]..
- ↑ Kolekcja ↓, s. 3.
- ↑ Verzeichnis űber jene Angehörigen der Polnischen Legion welche mit dem preuß. Eisernen Kreuz 2. Klasse ausgezichnet wurden. [w:] sygn. I.120.1.383, s. 23, 24 [on-line]. Centralne Archiwum Wojskowe. [dostęp 2022-08-15].
Bibliografia
edytuj- Skarga-Gaertig Tadeusz. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.57-4852a [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-19].
- Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
- Druga lista oficerów rezerwowych WP. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922-01-26.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1934.
- Zdzisław Bitner, Ryszard Bratkowski: Wodzowie, generałowie i żołnierze Wojska Polskiego czyli postacie na polskich znakach pocztowych 1918-2010. Płock: Fundacja CDCN, 2012.
- Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.