Teleskop kosmiczny Comptona

teleskop kosmiczny

Teleskop kosmiczny Comptona (ang. Compton Gamma Ray Observatory, CGRO) – teleskop kosmiczny wyniesiony na orbitę 5 kwietnia 1991 na pokładzie promu Atlantis w misji STS-37. Teleskop prowadził obserwacje w zakresie promieniowania gamma. Nosił imię Arthura Comptona, amerykańskiego fizyka, który odkrył nazwany jego imieniem efekt, polegający na rozpraszaniu promieniowania gamma na swobodnych lub słabo związanych w atomach elektronach.

Teleskop kosmiczny Comptona
Ilustracja
Teleskop Comptona na orbicie – wizja artysty (źródło: NASA)
Inne nazwy

Compton Gamma-Ray Observatory, CGRO

Indeks COSPAR

1991-027B

Indeks NORAD

21225

Zaangażowani

NASA

Rakieta nośna

Atlantis (STS-37)

Miejsce startu

Centrum Kosmiczne Johna F. Kennedy’ego, Stany Zjednoczone

Orbita (docelowa, początkowa)
Perygeum

362 km

Apogeum

457 km

Okres obiegu

90 min

Nachylenie

28,5°

Mimośród

0,007

Czas trwania
Początek misji

5 kwietnia 1991 14:23 UTC

Powrót do atmosfery

4 czerwca 2000

Wymiary
Masa całkowita

16 329 kg

Mapa nieba wykonana za pomocą detektora EGRET przedstawiająca rozkład promieniowania gamma powyżej 100 MeV, jasna linia to Droga Mleczna

Przez 9 lat teleskop kosmiczny Comptona obserwował źródła promieniowania gamma w odległej przestrzeni. Kiedy awarii uległ jeden z jego żyroskopów, NASA podjęła decyzję o zniszczeniu teleskopu. 4 czerwca 2000 uruchomiono silniki hamujące, powodując spadanie satelity, który w końcu częściowo spłonął w atmosferze, a jego resztki spadły do Pacyfiku.

Teleskop Comptona był wyposażony w zestaw czterech instrumentów pokrywających sześć zakresów promieniowania gamma o energii fotonów od 20 keV do 30 GeV.
Detektory na pokładzie satelity:

  • BATSE (ang. Burst and Transient Source Experiment) przeszukujący niebo w poszukiwaniu krótkich rozbłysków gamma o energii od 20 do 600 keV oraz wyszukujący długotrwałych źródeł, zawierał osiem detektorów, zarządzany przez Centrum Kosmiczne Marshalla (ang. Marshall Space Flight Center)
  • OSSE (ang. Oriented Scintillation Spectrometer Experiment) składający się z czterech niezależnie kierowanych, kierunkowych detektorów promieniowania gamma w zakresie od 0,05 do 10 MeV, zarządzany przez Laboratorium Badawcze Marynarki (ang. Naval Research Laboratory).
  • COMPTEL (ang. Imaging Compton Telescope) pozwalał na wykrywanie fotonów w paśmie od 1 do 30 MeV oraz określanie ich kierunku w 5% zakresie przy wysokich energiach, zarządzany przez Instytut Maxa Plancka (ang. Max Planck Institute) oraz Uniwersytet New Hampshire (ang. University of New Hampshire)
  • EGRET (ang. Energetic Gamma Ray Experiment Telescope) pracujący w zakresie od 20 do 30 GeV, określał kierunek, z którego pochodziło promieniowanie z dokładnością do ułamka stopnia oraz zakres energii z precyzją 15%, zarządzany przez będące częścią NASA Centrum Lotów Kosmicznych Goddarda (ang. Goddard Space Flight Center), Instytut Maxa Plancka oraz Uniwersytet Stanforda (ang. Stanford University).

Jednym z największych odkryć dokonanych z użyciem teleskopu Comptona było wykrycie w roku 1994 rozbłysków promieniowania gamma na powierzchni naszej planety. Dalsze badania wykazały, że ich źródłem są wyładowania atmosferyczne.

Bibliografia edytuj