Teresa Dąbek-Wirgowa
Teresa Dąbek-Wirgowa (ur. 27 lutego 1933 w Warszawie, zm. 18 marca 1999 tamże[1]) – polska uczona, bułgarystka, historyk literatury i tłumaczka, profesor nauk humanistycznych[2].
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
27 lutego 1933 |
| Data i miejsce śmierci |
18 marca 1999 |
| Profesor doktor habilitowana nauk humanistycznych | |
| Specjalność: literaturoznawstwo słowiańskie, slawistyka historyczno-literacka | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1966 |
| Habilitacja |
1973 |
| Profesura |
15 czerwca 1990 |
| Polska Akademia Nauk | |
| Status |
członkini Komitetu Słowianoznawstwa |
| Nauczycielka akademicka | |
| uczelnia |
Uniwersytet Warszawski; Wydział Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji; Instytut Stosowanych Nauk Społecznych |
Życiorys edytuj
Po ukończeniu w 1955 studiów na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Wrocławskiego została skierowana na Uniwersytet Sofijski, gdzie do 1965 pracowała jako lektorka języka polskiego w Katedrze Językoznawstwa i Etnografii Słowiańskiej. Po powrocie do Polski podjęła zatrudnienie w Instytucie Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Warszawskiego, z którym pozostała związana do końca życia[3]. W latach 1992–1999 była również wykładowcą i pracownikiem naukowym w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych na Wydziale Profilaktyki i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1975–1999 (z przerwami) pełniła funkcję członkini Rady Naukowej Instytutu Słowianoznawstwa PAN[1], a w latach 1981–83 – członkinią Komitetu Słowianoznawstwa PAN[3].
Pobyt w Bułgarii zdecydował o drodze naukowej Dąbek-Wirgowej. W 1966 uzyskała stopień doktora, pisząc pod kierunkiem Józefa Magnuszewskiego rozprawę Twórczość przekładowa Dory Gabe (wydana w 1969), opisującą dokonania tłumaczki Mickiewicza, Słowackiego i Kasprowicza na język bułgarski. W 1973 na podstawie rozprawy pt. Penczo Sławejkow. Tradycjonalizm i nowatorstwo uzyskała stopień doktora habilitowanego. Z powodów politycznych nadanie jej tytułu profesora zostało wstrzymane[3], a tytuł ten otrzymała już po przemianie ustrojowej, 15 czerwca 1990[2].
Jako współzałożycielka „Solidarności” na Uniwersytecie Warszawskim we wrześniu 1980 brała czynny udział w działaniach opozycyjnych[1].
Dokonania edytuj
Była autorką pierwszego w Polsce pełnego zarysu historii literatury bułgarskiej obejmującego okres od średniowiecza do współczesności, któremu poświęciła kilka lat życia. Historia literatury bułgarskiej ukazała się w 1980 r. Książka ta oprócz funkcji informacyjno-popularyzatorskiej wniosła wartość naukową do nie tylko polskiej slawistyki. Dąbek-Wirgowa zaproponowała w niej własne stanowisko metodologiczne i nowatorski model interpretacyjny literatury bułgarskiej[3].
Przetłumaczyła z języka bułgarskiego na polski kilkanaście książek. W 1993 otrzymała nagrodę ZAIKS-u za wybitne osiągnięcia w dziedzinie przekładu literatury z języków obcych[3].
Była członkinią redakcji periodyków „Pamiętnik Słowiański” (w latach 1975–80) oraz „Slavia Meridionalis” (od 1994) i serii wydawniczej Literatura na pograniczach (również od 1994). Publikowała także eseje historyczno-literackie o tematyce bułgarskiej w „Literaturze na świecie”.
Wśród wypromowanych przez nią doktorów znaleźli się: Grażyna Szwat-Gyłybowa (1990), Jolanta Sujecka (1995)[2].
Wybrane publikacje edytuj
Książki i rozprawy edytuj
- Główne zagadnienia stosunków bułgarsko-polskich w pierwszych dziesiątkach XX w. (1963)
- Twórczość przekładowa Dory Gabe – Zakład Narodowy im. Ossolińskich (1969)
- Penczo Sławejkow. Tradycjonalizm i nowatorstwo (Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1973),
- Historia literatury bułgarskiej (1980),
- Учебник по полски език, София: Наука и изкуство (1980)
- Studia o literaturach i folklorze Słowian (1991)
Tłumaczenia edytuj
- Błaga Dimitrowa: Podróż do siebie samej, Warszawa, Czytelnik, 1970
- Nikołaj Chajtow: Dzikie opowiadania (Czytelnik, 1971)
- Emilian Stanew: Legenda o księciu presławskim Sybinie (Czytelnik, 1971)
- Iwajło Petrow: O Juli i innych (Czytelnik, 1974)
- Dymitr Dimow: Skazańcy (Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974)
- Stojan Zagorczinow: Legenda o świętej Sofii (Instytut Wydawniczy Pax, 1975)
- Iwajło Petrow: Piaskiem w oczy (Czytelnik, 1976)
- Błękitna kula ziemska: antologia bułgarskich opowiadań morskich (wybór, wstęp, przekład i aneks bibliograficzny; Wydawnictwo Morskie, 1976)
- Paweł Weżinow: Nocą z białymi końmi (Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977), przekład wspólnie z Ignacym Krzemieniem
- Jordan Radiczkow: Jak to? opowiadania (Czytelnik, 1981)
- tłumaczka i autorka wyboru: Siedem niebios i ziemia. Antologia przekładów starej literatury bułgarskiej od IX do XVIII w. (1983)
- Emilian Stanew: Złodziej brzoskwiń i inne utwory (Wydawnictwo Literackie, 1989)
Redakcja edytuj
- Powstanie wrześniowe 1923 roku w literaturze bułgarskiej (1987)
- wspólnie z Andrzejem Z. Makowieckim:
- Kategoria narodu w kulturach słowiańskich (1993)
- Kategoria wolności w kulturach słowiańskich (1994)
- Kategoria dobra i zła w kulturach słowiańskich (1994)
- Kategoria domu w kulturach słowiańskich (1997)
- Kategoria kapłana, wodza, króla w kulturach słowiańskich (1999)
- Kategoria zdrajcy i szpiega w kulturach słowiańskich (1999)
Inne edytuj
Była również autorką ponad 200 artykułów publikacji w czasopismach naukowych oraz zbiorach pokonferencyjnych.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Teresa Dąbek-Wirgowa – Encyklopedia Solidarności [online], web.archive.org, 29 listopada 2020 [dostęp 2021-03-26] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-29].
- ↑ a b c Teresa Dąbek-Wirgowa, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [dostęp 2021-03-26].[martwy link]
- ↑ a b c d e Grażyna Szwat-Gyłybowa, Z historii slawistyki na Uniwersytecie Warszawskim [online], Instytut Slawistyki Zachodniej i Południowej, 10 marca 2016 [dostęp 2021-03-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-10].