Thomas Mofolo

pisarz afrykański piszący w języku seotho

Thomas Mofolo (ur. 22 grudnia 1876 w Khojane w Lesotho, zm. 8 września 1948 w Teyateyaneng) – pisarz piszący w języku sesotho, uważany za najlepszego pisarza Basotho.

Thomas Mokopu Mofolo
Data i miejsce urodzenia

1876
Khojane

Data i miejsce śmierci

1948
Teyateyaneng

Narodowość

Basotho

Język

sotho

Ważne dzieła

Chaka

Życiorys

edytuj

Urodził się w małej wiosce Khojane, niedaleko granicy Lesotho z RPA, na północny zachód od stolicy państwa Mafeteng. Należał do grupy etnicznej Basotho. Jako dziecko, Mofolo został służącym wielebnego Alfreda Casalisa, który kierował szkołą biblijną, drukarnią i magazynem książek w Moriji. W 1894 roku Casalis wysłał Mofolo do szkoły biblijnej, gdzie poznał Biblię i literaturę, co miało decydujący wpływy na jego pisanie. Od 1896 do 1898 Mofolo uczęszczał do Morija Training School, gdzie w 1899 roku otrzymał dyplom nauczyciela. Pracował w Morija do wybuchu II wojny burskiej. Mofolo powrócił wtedy do rodzinnej wsi, gdzie uczył się zawodu stolarza. Potem przez dwa lata, od 1902 do 1904 roku, uczył w szkole. W 1904 roku Casalis zatrudnił go jako swojego sekretarza w Moriji, aby pomógł mu w opracowaniu i wydaniu trzech powieści. W 1907 roku napisał swoją pierwszą powieść w języku Basotho Moeti ou Bochabela („Podróżnik Wschodu”), opowieść o młodym podróżniku Sesotho, „ocalonym” przez chrześcijaństwo. Była publikowana w odcinkach w gazecie sesotho wydawanej przez misjonarzy, Leselinyana[1], od 1 stycznia 1906. Było to pierwsze dzieło literackie napisane w języku sesotho. Została później przetłumaczona na język angielski i opublikowana za granicą w 1934 roku. Kolejną powieść „Pitseng” napisał w 1910 roku. Swoją najlepszą powieść „Chaka” zaczął pisać pod koniec 1909 roku i ukończył w marcu 1910[2]. Wydawnictwo Morija Book Depot odmówiło jej wydania, aż do 1925 roku, zmuszając Mofoto do wprowadzenia zmian. Mimo że jego powieści cieszyły się popularnością, nie miał z tego tytułu wielu zysków. Powodem była umowa z wydawnictwem, które kupowało całość praw autorskich. Poza jednokrotnym zyskiem autor nie otrzymywał tantiem ze sprzedaży. W 1910 wyjechał do Południowej Afryki. Był rozczarowany i zrezygnował z pisania, pracował w kopalni złota jako rekruter. W 1937 roku kupił farmę, jednak został eksmitowany na mocy ustawy z Bantu Land Act z 1913[3][4]. Próbował walczyć w sądzie, co go znacznie zubożyło. Po udarze mózgu w 1941 roku nie mógł przez jakiś czas mówić. Zmarł w Teyateyaneng w Lesotho[5].

Powieść Chaka

edytuj

W 1925 roku została wydana kolejna i najbardziej znana powieść Mofolo, Chaka. Ze względu na antychrześcijańskie treści, Chaka wzbudziła wiele kontrowersji, zwłaszcza wśród misjonarzy[6].

Została przetłumaczona na wiele języków – francuski (1940), afrykanerski (1974), angielski (1981), niemiecki (1988) i polski (1977) (fragmenty)[7].

Upamiętnienie

edytuj

Obecnie biblioteka Narodowego Uniwersytetu Lesotho w Roma nosi imię Thomasa Mafolo.

Polskie wydania powieści

edytuj

Thomas Mofolo, Zulus Czaka W: Eposy Czarnej Afryki, Warszawa 1977

Przypisy

edytuj
  1. Leselinyana Newspaper online Dostęp 25.11.2017
  2. T.Mofolo Chaka Introduction Waveland Press, 2013 s. XI online Dostęp 26.11.2017
  3. Thomas Mofolo online Dostęp 26.11.2017
  4. Apartheid's roots: The Natives Land Act [online], web.archive.org, 31 maja 2019 [dostęp 2021-07-26] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-31].
  5. P. Xaba, T. Mokoatsi Thomas Mokopu Mofolo: A pioneer of Sesotho literature The Journalist online Dostęp 25.11.2017
  6. K.Kelsall Thomas Mofolo: Pioneering Lesotho Literature online Dostęp 25.11.2017
  7. Mofolo Thomas Mokupu, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-11-25].