Tricholepidion gertschi
Tricholepidion gertschi – gatunek owada z rzędu rybików, jedyny z rodzaju Tricholepidion, rodziny Tricholepidiidae i podrzędu Archizygentoma. Najprymitywniejszy znany rybik, stanowiący żywą skamieniałość[2].
| Tricholepidion gertschi[1] | |
| Wygodzinsky, 1961 | |
.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Podrząd |
Archizygentoma |
| Rodzina |
Tricholepidiidae |
| Rodzaj |
Tricholepidion |
| Gatunek |
Tricholepidion gertschi |
Taksonomia edytuj
Gatunek i rodzaj opisane zostały w 1961 roku przez Petra W. Wygodzinskiego na podstawie okazów odłowionych przez W. Gertscha, V. Rotha oraz samego Wygodzinskiego w okolicach Piercy w Kalifornii (Stany Zjednoczone). Epitet gatunkowy nadano na cześć pierwszego ze zbieraczy[3].
Wygodzinsky rozpoznał w tym gatunku szereg cech prymitywnych, uznał go za żywą skamieniałość i umieścił w rodzinie Lepidotrichidae, wcześniej znanej tylko z pojedynczego gatunku odnalezionego w pochodzącym z eocenu bursztynie bałtyckim[3]. Analizy Michaela Engela wykazały jednak, że gatunek ten jest jeszcze bardziej prymitywny i zajmuje najbardziej bazalną pozycję ze wszystkich znanych rybików, zarówno współczesnych jak i kopalnych. Świadczą o tym m.in. obecność przyoczek i pięcioczłonowe stopy. Engel umieścił go w związku z tym w monotypowej rodzinie Tricholepidiidae oraz monotypowym podrzędzie Archizygentoma[4].
Opis edytuj
Owad o ciele długości do 12 mm (do 26 mm włącznie z przysadką końcową), grzbietobrzusznie przypłaszczonym, w zarysie wydłużonym i o prawie równoległych bokach. Ubarwienie ciała jest żółtawoszare, ale w hipodermie występuje fioletowy pigment[3]. Ciało porastają krótkie, żółtawe, słabo widoczne, zróżnicowane na mikro- i makrochety szczecinki, natomiast brak na nim łusek[5][3]. Trichobotria występują na czułkach i przysadkach[3].
Głowa jest hipognatyczna[4][5], zaopatrzona w czarne oczy złożone oraz trzy białe, małe, zaokrąglone przyoczka[4][3]. Puszkę głowową cechuje obecność szwu zaczołowego i epistomalnego oraz wyraźne oddzielenie nadustka od wargi górnej[4]. Czułki są fioletowe, długości do 9 mm. W części wierzchołkowej ich człony są wtórnie podzielone na 2–3 pseudosegmenty. Pierwszy człon ich biczyka ma sześć trichobotriów a następne co najwyżej dwa. Żuwaczki są tęgie, dikondyliczne. Żuwka wewnętrzna ma trzy silne ząbki wierzchołkowe, trzy wyrostki grzebieniaste i sześć prostych, ustawionych w jednym rzędzie wyrostków błoniastych. Błoniasta żuwka wewnętrzna ma dwa stożki zmysłowe. Ostatni człon głaszczków szczękowych zaopatrzony jest w 5 lub 6 sensilli. Warga dolna ma krótkie i niepodzielone języczki i przyjęzyczki. Ostatni człon głaszczków wargowych jest ku szczytowi rozszerzony[3].
Tułów jest nieco szerszy od głowy, o poszczególnych tergitach podobnych rozmiarów i spodzie pozbawionym pigmentacji[3]. Odnóża cechują pięcioczłonowe stopy[4][3].
Odwłok charakteryzują duże, poprzeczne sternity i obecność ośmiu par wyrostków rylcowych[4] długością podobnych sternitowi i na spodzie zaopatrzonych w po około 5 makrochet. Spośród szczecinek osadzonych na tylnych krawędziach tergitów najdłuższe są te w okolicy kątów tylno-bocznych. Przysadki odwłokowe i przysadka końcowa są podobnej długości, ubarwione w ciemne i jasne obrączki. Ósmy segment odwłoka samca ma niefunkcjonalne woreczki biodrowe z licznymi szczecinkami. Przewód pokarmowy jest prosty i pozbawiony przedżołądka. Narząd kopulacyjny samca cechuje się szerszymi niż dłuższymi paramerami oraz dużym, mniej więcej tak długim jak dziewiąty sternit prąciem[3]. Układ rozrodczy samicy cechują dwa jajniki zbudowane z 7 owarioli panoistycznych każdy[4][3]. Jej gonapofizy są niezespolone, wyraźnie bocznie spłaszczone, podzielone na około 25 pseudosegmentów, w odsiebnej ćwiartce długości silniej zesklerotyzowane, spiczasto zakończone. Utworzone przez nie pokładełko sięga poza wyrostki rylcowe dziewiątego segmentu na długość tychże wyrostków[3].
Biologia i ekologia edytuj
Gatunek znany wyłącznie z północnej Kalifornii[4]. Zasiedla mezofitowe lasy mieszane z sekwojami. Okazy znajdywano pod rozkładającą się korą i w butwiejących kłodach daglezji zielonych, natomiast brak ich było w ściółce, glebie i pod kamieniami. Pokarm ich stanowi materia roślinna. Zaniepokojone osobniki szybko uciekają lub też unoszą ciało ponad podłoże i wymachują na boki przysadkami końca odwłoka[3].
Przypisy edytuj
- ↑ Tricholepidion gertschi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ rząd: rybiki – Zygentoma. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 116–122.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Pedro Wygodzinsky. On a surviving representative of the Lepidotrichidae (Thysanura). „Annals of the Entomological Society of America”. 54, s. 621–627, 1961.
- ↑ a b c d e f g h Michael S. Engel. A note on the relic silverfish Tricholepidion gertschi (Zygentoma). „Transactions of the Kansas Academy of Science”. 109 (3/4), s. 236-238, 2006.. DOI: [236:ANOTRS2.0.CO;2 10.1660/0022-8443(2006)109[236:ANOTRS]2.0.CO;2].
- ↑ a b Robert G. Foottit, Peter H. Adler: Insect Biodiversity: Science and Society. Willey Blackwell, 2018. ISBN 978-1-118-94557-5.