Trombocyt
Trombocyt[1][2], płytka krwi[1], płytka Bizzozera[1], krwinka płytkowa[1][2] – morfotyczny składnik krwi, podłużny strzępek komórki (nie jest ona komórką w przeciwieństwie do erytrocytów oraz leukocytów) pozbawiony jądra komórkowego[2], niezdolny do poruszania się, odgrywający u większości kręgowców istotną rolę w procesach krzepnięcia krwi. Są to dyskowate struktury, mniejsze od pozostałych komórkowych składników krwi (około 1–2 μm[2]), otoczone błoną komórkową fragmenty cytoplazmy oderwane od megakariocytów (trombopoeza). Zawierają w cytoplazmie szereg ziarnistości zawierających liczne mediatory biologiczne, a na powierzchni glikoproteiny spełniające funkcje receptorowe. Ziarnistości te to[2]: lizosomy, mitochondria, rybosomy, ziarna glikogenu oraz mikrofibryle i mikrotubule.
| thrombocytus | |
 Obraz mikroskopowy rozmazu krwi barwionego metodą Giemsy, widoczne trombocyty (fioletowe) i erytrocyty (czerwone) |
Trombocyty uczestniczą w inicjowaniu zmian miażdżycowych, stymulują wzrost fibroblastów, stymulują wzrost komórek mięśni gładkich i naczyń[2]. Są też odpowiedzialne za proces inicjacji krzepnięcia, fibrynolizy i skurczu naczyń krwionośnych. W razie uszkodzenia tkanki w osoczu rozpoczyna się seria reakcji chemicznych, w wyniku których fibrynogen zostaje przekształcony w cząsteczki fibryny, te zaś zlepiają się, tworząc siateczkę zasklepiającą ranę. W siatce tej więzną następnie erytrocyty i trombocyty – w wyniku czego powstaje skrzep.
U większości gatunków zwierząt występują w ilości 300–600 tys. trombocytów na 1 μl krążącej krwi[2]. U człowieka mikrolitr (mm³) krwi pełnej zawiera typowo 150–400 tys. płytek krwi[1]. Po około 8–10 dniach ulegają degradacji[3].
Zaburzenia związane z płytkami krwi to:
- trombocytopenia (małopłytkowość) – obniżona poniżej normy liczba płytek krwi.
- trombocytoza lub trombocytemia – zwiększona powyżej normy liczba płytek.
- trombastenia lub trombopatia – upośledzenie funkcji płytek.
Koncentrat płytkowy uzyskuje się z krwi oddawanej przez krwiodawców w procesie trombaferezy.
Historia
edytuj- W 1841 roku George Gulliver przy wykorzystaniu mikroskopu złożonego (z podwójną soczewką), wynalezionego przez Josepha Jacsona Listera w 1980 roku, zaobserwował trombocyty i wykonał ich szkic. Mikroskop ten poprawił rozdzielczość na tyle, że po raz pierwszy można było zobaczyć płytki krwi[4][5]
- W 1842 roku William Addison narysował szkic skrzepu płytkowo-fibrynowego[6]
- W 1864 roku Lionel Beale jako pierwszy opublikował rysunek trombocytów[7]
- W 1865 roku Max Schultze w ramach badania poświęconego głównie białym krwinkom, opisał coś, co nazwał „sferule”, które, jak zauważył, były znacznie mniejsze od czerwonych krwinek, czasami zlepiały się i czasami można je było znaleźć w zbiorach materiału fibrynowego. Schulze rozpoznał je jako normalny składnik krwi i „polecił” je jako przedmiot dalszych badań „tym, którzy są zainteresowani dogłębnym badaniem krwi ludzkiej”[8][9].
- W 1882 roku Giulio Bizzozero podczas badania krwi płazów nazwał „sferule” płytkami krwi i był prawdopodobnie pierwszym, który zaproponował tę nazwę. W badaniach krwi in vivo wykazał, że były one pierwszym składnikiem krwi, który przylegał do uszkodzonych ścian naczyń krwionośnych. Natomiast w badaniach in vitro, że były pierwszymi składnikami krwi, które przylegały do nici, które następnie pokrywały się fibryną[10][8].
- W 1886 roku William Osler w swoich badaniach nazywał trombocyty „trzecią krwinką i blaszką krwi” i opisywał je jako „bezbarwny protoplazmatyczny dysk”[11]
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e płytki krwi, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2009-05-17].
- ↑ a b c d e f g Tadeusz Krzymowski, Jadwiga Przała: Fizjologia zwierząt. Podręcznik dla studentów wydziałów medycyny weterynaryjnej, wydziałów biologii i hodowli zwierząt akademii rolniczych i uniwersytetów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2005, s. 221, 225–226, 259. ISBN 83-09-01792-8.
- ↑ Tablice biologiczne. Witold Mizerski (red.). Wyd. IV. Warszawa: Wydawnictwo Adamantan, 2004, s. 248. ISBN 83-7350-059-6.
- ↑ HenryT. Butlin, THE FIRST YEAR’S EXAMINATION IN ANATOMY AND PHYSIOLOGY., „The Lancet”, 120 (3072), 1882, s. 79, DOI: 10.1016/s0140-6736(02)38341-7, ISSN 0140-6736 [dostęp 2025-03-26].
- ↑ W.W. Keen, Lord Lister. By Sir Rickman J. Godlee, Bart., pp. xix, 6761. Macmillan & Co., Ltd. London. 1917., „Science”, 47 (1223), 1918, s. 563–565, DOI: 10.1126/science.47.1223.563, ISSN 0036-8075 [dostęp 2025-03-26].
- ↑ A.H.T. Robb-Smith, Why the Platelets were Discovered, „British Journal of Haematology”, 13 (s1), 1967, s. 618–637, DOI: 10.1111/j.1365-2141.1967.tb00769.x, ISSN 0007-1048 [dostęp 2025-03-26] (ang.).
- ↑ Lionel S. Beale, On the Germinal Matter of the Blood, with Remarks upon the Formation of Fibrin, „Transactions of The Microscopical Society & Journal”, 12 (1), 1864, s. 47–63, DOI: 10.1111/j.1365-2818.1864.tb01625.x, ISSN 0962-7375 [dostęp 2025-03-26] (ang.).
- ↑ a b Douglas B. Brewer, Max Schultze (1865), G. Bizzozero (1882) and the discovery of the platelet, „British Journal of Haematology”, 133 (3), 2006, s. 251–258, DOI: 10.1111/j.1365-2141.2006.06036.x, ISSN 0007-1048 [dostęp 2025-03-26] (ang.).
- ↑ Max Schultze, Ein heizbarer Objecttisch und seine Verwendung bei Untersuchungen des Blutes, „Archiv für Mikroskopische Anatomie”, 1 (1), 1865, s. 1–42, DOI: 10.1007/BF02961404, ISSN 0176-7364 [dostęp 2025-03-26] (niem.).
- ↑ Julius Bizzozero, Ueber einen neuen Formbestandtheil des Blutes und dessen Rolle bei der Thrombose und der Blutgerinnung: Untersuchungen, „Archiv für Pathologische Anatomie und Physiologie und für Klinische Medicin”, 90 (2), 1882, s. 261–332, DOI: 10.1007/BF01931360, ISSN 0945-6317 [dostęp 2025-03-26] (niem.).
- ↑ W. Osler, Abstracts of the Cartwright Lectures Certain Problems in the Physiology of the Blood-Corpuscles, „British Medical Journal”, 1 (1323), 1886, s. 861–863, DOI: 10.1136/bmj.1.1323.861, ISSN 0959-8138 [dostęp 2025-03-26].
