Twierdza Ołomuniec
Twierdza Ołomuniec (czes. Pevnost Olomouc, niem. Festung Olmütz) – zbiorcza nazwa fortyfikacji miasta Ołomuniec i ich pozostałości, głównie po wyburzanej od 1886 twierdzy-gwieździe. Twierdza w jej współczesnym kształcie była rozbudowywana od XVII do XIX wieku, najintensywniej w latach 1742–1757, za panowania cesarzowej austriackiej Marii Teresy.
 Plan twierdzy Ołomuniec z 1757 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Rozpoczęcie budowy |
XVII wiek |
| Ważniejsze przebudowy |
1742–1757 |
| Zniszczono |
1886 |
Położenie na mapie Czech  | |
 49°35′38,54″N 17°15′17,75″E/49,594039 17,254931
| |
| Strona internetowa | |
Historia edytuj
Budowę twierdzy Ołomuniec w jej współczesnym kształcie rozpoczęli Szwedzi, którzy w trakcie wojny trzydziestoletniej zdobyli miasto w 1642 i wznieśli szereg bastionów wokół istniejących bram i odrestaurowanych murów miejskich. W 1655 król czeski Ferdynand III Habsburg ogłosił miasto Ołomuniec twierdzą[1], a w 1658 habsburski marszałek polny Jean-Louis Raduit de Souches opracował pierwszy projekt nowych fortyfikacji oparty na pięcioramiennych bastionach. W 1699 powstał nowy plan twierdzy według systemu vaubanowskiego.
Po zdobyciu miasta przez wojska pruskie Fryderyka II Wielkiego w 1741, najważniejszym okresem w rozbudowie twierdzy Ołomuniec był tzw. okres terezjański. Po utracie Śląska przez Austrię Ołomuniec stał się miastem granicznym i w latach 1742–1757 wzniesiono nowoczesną twierdzę w kształcie pięcioramiennej gwiazdy według planu austriackiego inżyniera Pierre'a Philippe'a Bechade de Rochepina. W 1758 nowa twierdza odparła pięciotygodniowe pruskie oblężenie[2]. W ciągu 32 dni Prusacy wystrzelili w kierunku twierdzy (i miasta) 103 tysiące kul armatnich z 143 armat, dział i moździerzy oraz ponad 25 tysięcy bomb i granatów o wadze od 10 do 103 kilogramów[3]. Z tego okresu pochodzi ceglana brama Marii Teresy (Terezská brána) z płaskorzeźbami, zbudowana na podobieństwo antycznego łuku triumfalnego[4].
Po drugim pruskim oblężeniu rozpoczęto również budowę 21 fortów, które miały domknąć pierścień twierdzy wokół miasta.
W trakcie wojen napoleońskich w koszarach twierdzy był uwięziony markiz de Lafayette (w listopadzie 1794 zbiegł z kazamatów, jednak został szybko schwytany za rogatkami miasta i opuścił twierdzę w 1797 po zawarciu pokoju francusko-austriackiego)[5].
W 1853 twierdza była miejscem największych manewrów wojskowych w historii Ołomuńca, a zarazem spotkania cesarza Franciszka Józefa I z carem rosyjskim Mikołajem I[6].
Po wojnie prusko-austriackiej z 1866 twierdza Ołomuniec straciła znaczenie strategiczne i miasto zaczęło zabiegać o rozbiórkę fortyfikacji. Wyburzanie pierwszych elementów twierdzy rozpoczęło się w 1870 (brama miejska od wschodu, wychodząca w stronę dzisiejszego dworca kolejowego), a rozbiórkę przyspieszył cesarski dekret z 1886 o odebraniu miastu statusu twierdzy[7]. Ostatnie rozbiórki miały miejsce w latach 70. XX wieku; w Republice Czeskiej rozpoczęły się prace rekonstrukcyjne niektórych pozostałości po twierdzy.
Twierdza obecnie edytuj
Na miejscu wschodniej części murów w 1898 powstał park Bezručovy sady. Po ołomunieckiej twierdzy zachowały się budynki (w tym odbudowane i przebudowane) z poniższego planu:
| budynki ołomunieckiej starówki | |
| pozostałości twierdzy Ołomuniec | |
| Młyński potok (Mlýnský potok) |
A – Koszary hanackie
B – dom wojskowy
C – piekarnia wojskowa
D – zbrojownia
E – dzieło koronowe (siedziba muzeum)
F – koszary oficerskie i kazamaty
I – Koszary staromiejskie
1 – Cygańska bramka
2 – wieża obronna
3 – romańska kaplica św. Barbary
5 – były klasztor jezuicki (kiedyś Żydowska brama)
6 – Przejście Michałowe
7 – Katowska bramka
11 – Brama Marii Teresy
16 – pozostałości średniowiecznych murów z Bramą prochową
17 – pozostałości renesansowych murów z Bramką różaną
19 – resztki późnogotyckich murów Bramy Barbary (zburzona)
21 – pozostałości Bastionu szpitalnego
22 – była Brama Wszystkich Świętych
23 – Bastion Locatellego
24, 25, 26 – pozostałości średniowiecznych fortyfikacji
W odrestaurowywanym od 2008 budynku barokowej prochowni i dzieła koronowego (Korunní pevnůstka) na terenie byłego garnizonu wojskowego działa muzeum twierdzy Ołomuniec (Muzeum Olomoucké pevnosti)[8].
W zabudowaniach twierdzy ołomuniecki uniwersytet Palackiego od 2015 prowadzi interaktywne muzeum nauki dla dzieci i młodzieży (Pevnost poznání)[9].
Galeria edytuj
-
Wieża obronna w Bezručovych sadach -
Brama Marii Teresy -
Zbrojownia -
Pozostałości gotyckich murów na ulicy Kożeluskiej -
Pozostałości bastionu szpitalnego -
Cygańska bramka i bastion Locatellego -
Budynek na dziele koronowym (budynek muzeum) -
Dom wojskowy (kiedyś Kadetka)
.jpg)
.jpg)
.jpg){kind=link}
Linki zewnętrzne edytuj
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ tourism.olomouc.eu: Olomoucká pevnost. [dostęp 2023-03-08]. (cz.).
- ↑ Tomáš Kryl, Procházky Olomoucí: krok za krokem ulicemi města, Brno 2018, ISBN 978-80-264-1950-1, OCLC 1051235047 [dostęp 2023-03-08].
- ↑ Martin Hála: U Olomouce se rozhodovalo o osudu monarchie. olomouc.eu, 2008-05-23. [dostęp 2023-03-08]. (cz.).
- ↑ tourism.olomouc.eu: Brama Marii Teresy. [dostęp 2023-03-08]. (pol.).
- ↑ tourism.olomouc.eu: Marie-Joseph de Lafayette. [dostęp 2023-03-08]. (cz.).
- ↑ tourism.olomouc.eu: František Josef I.. [dostęp 2023-03-08]. (cz.).
- ↑ Historie. Císařsko-královská olomoucká pevnost. [dostęp 2023-03-08]. (cz.).
- ↑ pevnostolomouc.cz: Muzeum Olomoucké pevnosti. [dostęp 2023-03-08]. (cz.).
- ↑ pevnostpoznani.cz: Expozice – Pevnost poznání. [dostęp 2023-03-08]. (cz.).