Łuk triumfalny
|
Ten artykuł od 2007-12 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
Łuk triumfalny – budowla w kształcie monumentalnej, wolno stojącej bramy, stawiana dla upamiętnienia ważnej osoby lub uczczenia ważnego wydarzenia, zwykle zwycięstwa militarnego.
Przejście pod łukiem triumfalnym autora lub autorów zwycięstwa było punktem kulminacyjnym pochodu triumfalnego. Pierwsze łuki triumfalne powstawały w starożytnym Rzymie (poprzedzały je ozdobne bramy budowane przez Etrusków[1]), później ten typ budowli był wznoszony w innych krajach i epokach historycznych.
Zwykle łuki triumfalne były budowane jako stałe konstrukcje i niektóre z nich przetrwały całe stulecia, część z nich natomiast była prowizorycznymi konstrukcjami stawianymi dla uczczenia ważnego wydarzenia. Pierwsze bramy stawiano na podwyższeniu z bloków o graniastym kształcie, nad nim kształtowano otwór przejazdowy. Triumfalne łuki wykonywane były z kamienia ciosowego w kształcie arkadowym jako konstrukcje jedno-, dwu- lub trójprzęsłowe. Filary zdobiono półkolumnami lub wtopionymi częściowo w filar kolumnami, stawianymi na piedestałach podkreślających wysokość budowli, w ozdobnym, często w korynckim stylu. Wyraźnie zaakcentowane łuki przejazdów opierano na ozdobnych impostach. Belkowanie wieńczyła attyka. Wolne pola wypełniano reliefami, napisami mówiącymi o przyczynach powstania tego łuku. Na szczycie umieszczano kwadrygę z posągiem osoby, na cześć której wzniesiono ten łuk.
Przykłady łuków triumfalnych edytuj
Starożytne edytuj
w Rzymie edytuj
- Łuk Augusta – niezachowany
- Łuk Tyberiusza (15 lub 16), niezachowany do naszych czasów
- Łuk Klaudiusza – niezachowany
- Łuk Tytusa z 81 r.
- Łuk Hadriana – niezachowany
- Łuk Septymiusza Sewera z 203 r.
- Łuk Konstantyna Wielkiego 312 – 315 r.
Na obszarze imperium rzymskiego w edytuj
Italii edytuj
- Fano – Łuk triumfalny Oktawiana Augusta z I w. – nad via Flamina między Rzymem a Rimini
- Rimini – Łuk triumfalny Augusta I wiek p.n.e. (właściwie brama miejska)
- Susa – Łuk Augusta
- Aosta – Łuk triumfalny Augusta I w. p.n.e.
- Ankona – Łuk triumfalny Trajana II w.
- Arosa – Łuk triumfalny św. Arosy VIII wiek p.n.e.
- Benewent – Łuk triumfalny Trajana II w.
- Werona – Łuk Gawiuszów I w.
Galii edytuj
- Orange – Łuk Tyberiusza z I w.
- Saint-Rémy-de-Provence – Łuk w ruinach Glanum
- Reims – Łuk triumfalny Wrota Marsa z III lub IV wieku
Iberii edytuj
- Alcántara – Łuk Trajana na moście z czasów Juliusza Cezara. Na nim tablice Karola V i Izabeli II
- Bera koło Tarraco – Łuk Lucjusza Licyniusza Sury (konsul i legat cesarski) – I wiek p.n.e.
Grecji edytuj
- Ateny – Łuk triumfalny Hadriana
- Saloniki – Łuk triumfalny Galeriusza
Afryce Północnej edytuj
- Trypolis – obecnie Libia, Łuk Marka Aureliusza z II w.
- Timgad (Timkad, Thamugadi) – Łuk Trajana III w.
- Tibissa – Łuk triumfalny Karakalli III w.
- Łuk Septymiusza Sewera w Leptis Magna w Trypolitanii z 203 r., wzniesiony przez Septymiusza Sewera w jego rodzinnym mieście
Azji Mniejszej edytuj
Lewancie edytuj
- Latakia (Al-Lazikijja) – obecna Syria, Łuk triumfalny Septymiusza Sewera.
- Bosra – obecna Syria I w.
- Palmira – obecna Syria III w.
Nowożytne edytuj
Ponadto w formie łuków triumfalnych w XVI-XIX wieku wznoszono bramy miejskie (np. w Gdańsku, Zamościu, Weronie, Antwerpii, Paryżu – Porte Saint-Denis w XVII wieku i Porte Saint-Martin).
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Margaret Ann Zaho , Imago Triumphalis. The Function and Significance of Triumphal Imagery for Renaissance Italian Rulers, New York: P. Lang, 2004, s. 18, ISBN 0-8204-6235-7, OCLC 50745172 .
- ↑ Arc du Carrousel w Paryżu. Paryż.pl. [dostęp 2019-11-26]. (pol.).
- ↑ Arch 22, Banjul. Access Gambia. [dostęp 2019-11-26]. (ang.).
- ↑ The Alhambra and Generalife: Pomegranates Gate. Cicerone Granada. [dostęp 2019-11-26]. (ang.).
- ↑ Lluis Bosch Pascual: Modernisme and the 1888 Universal Exposition of Barcelona. [w:] Historical Lab 1 Bruxelles-Brussels, 22 October 2005-12-19 [on-line]. Reseau Art Noveau Network, 22.10.2005. s. 6. [dostęp 2019-12-01]. (ang.).
- ↑ Guide to Pyongyang, The People’s Korea [dostęp 2022-09-01] [zarchiwizowane z adresu 2008-09-27] .
- ↑ Zammit 1992 ↓, s. 469-470.
- ↑ Zammit 1992 ↓, s. 513–514.
- ↑ a b Kwiatek 2006 ↓, s. 461.
- ↑ Łęcki 1996 ↓, s. 403.
- ↑ Maluśkiewicz 1980 ↓, s. 94.
- ↑ Pałac w Jabłonnie XVIII-wieczny zespół pałacowo-parkowy. Polska Akademia Nauk, Dom zjazdów i konferencji w Jabłonnie. [dostęp 2019-12-01]. (pol.).
- ↑ Piotr Łopatkiewicz: Łuk triumfalny w Jabłonnej. Napoleon.org. [dostęp 2019-12-01]. (pol.).
- ↑ Alina Payne: Dalmatia and the Mediterranean: Portable Archaeology and the Poetics of Influence. Leiden, Boston: Brill, 2014, s. 433. ISBN 978-90-04-26386-4.
Bibliografia edytuj
- Vincent Zammit: Il-Gran Mastri – Ġabra ta' Tagħrif dwar l-Istorja ta' Malta fi Żmienhom – It-Tieni Volum 1680–1798. Valletta: Valletta Publishing & Promotion Co. Ltd., 1992. (malt.).
- Jerzy Kwiatek: Polska – Urokliwy świat małych miasteczek. Wyd. 3. Warszawa: Sport i Turystyka MUZA SA, 2006, s. 461, 464. ISBN 83-7319-993-4.
- Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska. Warszawa: Sport i Turystyka, 1996, s. 403. ISBN 83-7079-589-7.
- Piotr Maluśkiewicz: Województwo konińskie. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980, s. 94-95.