USS Tuscumbia (1862)
USS Tuscumbia – amerykańska pancerna kanonierka rzeczna marynarki wojennej Unii z okresu wojny secesyjnej, o napędzie bocznokołowo-śrubowym, zbudowana w 1862 roku i służąca na Missisipi i jej dopływach w latach 1863–1865.
.jpg) USS „Tuscumbia” około 1863 (widok od rufy na prawoburtowe koło łopatkowe). W tle kanonierka tinclad USS „Linden”, na pierwszym planie jednostka moździerzowa | |
| Klasa | |
|---|---|
| Historia | |
| Stocznia |
Joseph Brown Yard, Cincinnati |
| Początek budowy |
1862 |
| Wodowanie |
12 grudnia 1862[a] |
 US Navy
| |
| Wejście do służby |
12 marca 1863 |
| Wycofanie ze służby |
luty 1865 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
915 t |
| Długość |
53,6 m |
| Szerokość |
22,9 m |
| Materiał kadłuba |
drewno |
| Napęd | |
| 4 maszyny parowe, 2 boczne koła łopatkowe, 2 śruby | |
| Uzbrojenie | |
| 3 działa 279 mm Dahlgrena 2 działa 229 mm Dahlgrena | |
| Opancerzenie | |
| 76 mm kazamata | |
Jej uzbrojenie stanowiły trzy działa kalibru 279 mm i dwa kalibru 229 mm. Weszła do służby 12 marca 1863 roku. Brała udział w walkach nad rzeką Tennessee i na Missisipi pod Vicksburgiem. Została wycofana ze służby w 1865 roku.
Budowa i opis edytuj
„Tuscumbia” należała do trzech podobnych rzecznych kanonierek pancernych o małym zanurzeniu, zamówionych w stoczni Joseph Brown Yard w Cincinnati w stanie Ohio nad rzeką Ohio przez amerykański Departament Wojny 30 kwietnia 1862 roku na potrzeby walk na Missisipi i jej dopływach (pozostałe dwie to „Indianola” i „Chillicothe”)[1][2]. Były to ostatnie kazamatowe rzeczne okręty pancerne zamówione przez Unię[1]. Wszystkie trzy kanonierki były zbudowane na bazie takiej samej idei Josepha Browna: szerokich płaskodennych okrętów z poprzeczną kazamatą pancerną, umożliwiającą silną salwę do przodu, z obudowanymi bocznymi kołami łopatkowymi w tylnej części jednostki[1]. „Tuscumbia” była największą jednostką z całej trójki, a przy tym najszerszym amerykańskim okrętem aż do końcówki XIX wieku[3]. Jej koszt budowy wyniósł ponad 229 000 dolarów[4]. Nazwa okrętu wywodziła się od miasta w Alabamie, nazwanego od imienia wodza Czirokezów[5]. Budowa kadłuba została podzlecona nieustalonej stoczni z New Albany nad rzeką Ohio – być może McCord & Junger, która dostarczyła maszyny[2]. Okręt był wodowany 12 grudnia 1862[a].
Wszystkie trzy kanonierki były drewnianymi okrętami o napędzie bocznokołowym, z kołami łopatkowymi w dużych obudowanych tamborach blisko rufy. W przedniej części na pokładzie znajdowała się szeroka i krótka opancerzona kazamata, z pochylonymi ścianami. Pod koniec budowy plany „Tuscumbii” zmodyfikowano na żądanie admirała Davida Portera, dodając jeszcze kazamatę rufową[3]. Z uwagi na rozmiary oraz duże masy umieszczone z przodu i tyłu, jednostka musiała być usztywniona typowymi dla amerykańskich statków rzecznych prowadzonymi wysoko wzdłużnymi i dodatkowo poprzecznymi cięgłami (ang. hog chains)[3]. Mimo to, problemem było opadanie kadłuba na krańcach, zwłaszcza przy uszkodzeniu cięgieł w walce[4]. Kazamaty były przykryte pomiędzy kołami łopatkowymi lekkim pokładem (ang. hurricane deck) ze sterówką[4]. Kazamata, znajdująca się w przedniej części, miała ok. 18,9 m szerokości i 6,7 m długości (62 na 22 stopy)[3].
Ustalenie szczegółów konstrukcji i danych okrętu jest utrudnione z uwagi na brak zachowanych kompletnych oryginalnych planów[1]. Podawana jest wyporność 915 ton[5][b]. Długość okrętu wynosiła 176 stóp (53,6 m)[3] lub według innych danych 178 stóp (54,2 m)[2][6]. Podawane są różne wielkości szerokości: 72 stopy (21,9 m), 75 stóp (22,9 m) albo nawet ponad 79 stóp (24,1 m)[c]. Wysokość kadłuba od dna do pokładu wynosiła ok. 2,1 m (7 stóp)[3]. Dla wzmocnienia kadłuba, posiadał on grodzie oraz usztywniające nadstępki i belki wewnątrz[3].
Uzbrojenie stanowiły trzy gładkolufowe 11-calowe (279 mm) działa Dahlgrena, mogące strzelać przez ambrazury z przodu kazamaty lub jej boków (po jednej)[3]. Pod koniec budowy dodano kazamatę rufową z dwoma 9-calowymi (229 mm) działami Dahlgrena[3].
Opancerzenie kazamaty tworzyły płyty żelazne grubości 76 mm (3 cale) na podkładzie z drewna grubości 30 cm (12 cali)[3]. Podobnie opancerzona była również kazamata rufowa, na podkładzie drewnianym grubości 20 cm (8 cali)[3]. Burty były chronione 30-centymetrową osłoną drewnianą pokrytą 2-calowymi (51 mm) płytami żelaznymi, sięgającymi poniżej linii wodnej[3]. Pokład był pokryty płytami grubości 25 mm (1 cal)[3]. Masa pancerza wynosiła około 480 ton[3].
Napęd okrętu stanowiły dwa boczne koła łopatkowe, umieszczone w wycięciach blisko rufy, a dodatkowo dwie śruby o średnicy 6 stóp (ok. 183 mm)[3]. Taki nietypowy układ, zastosowany jeszcze na kanonierce „Indianola”, był wybrany w celu polepszenia manewrowości szerokiego okrętu[1]. Koła i śruby poruszane były indywidualnie przez cztery maszyny parowe, w tym maszyny poruszające kołami miały średnicę cylindra i skok tłoka 76 × 183 cm (30″ × 6′), a napędzające śruby za pomocą przekładni – 51 × 51 cm (20″ × 20″)[2][3]. Parę dostarczały kotły parowe, z których spaliny odprowadzano przed dwa wysokie kominy ustawione obok siebie, typowe dla amerykańskich statków rzecznych. Prędkość wynosiła 10 mil na godzinę pod prąd (16 km/h)[2].
Służba edytuj
„Tuscumbia” została wcielona do służby 12 marca 1863 roku w Cairo[5][3]. Pierwszym dowódcą był komandor podporucznik (Lt Cdr) James W. Shirk[5]. Jednostka weszła następnie w skład Zachodniej Flotylli Kanonierek.
Okręt rozpoczął działania od wsparcia odzyskania fortu Heiman nad rzeką Tennessee między 12 a 14 marca 1863 roku, niszcząc konfederackie jednostki transportujące żołnierzy przez rzekę i ostrzeliwując z flanki pozycje konfederatów za fortem[5]. Od końca marca okręt przeszedł na Missisipi, biorąc dalej udział w kampanii na tej rzece, w szczególności pod Vicksburgiem[5]. 1 kwietnia z wiceadmirałem Davidem Porterem i generałami Grantem i Shermanem na pokładzie kanonierka odbyła wypad rozpoznawczy w górę dopływu Missisipi Yazoo w celu zbadania możliwości lądowania pod Hayne's Bluff powyżej Vicksburga, lecz musiała wycofać się pod ogniem baterii lądowych[5]. W nocy 16/17 kwietnia „Tuscumbia” brała udział w przedarciu się jednostek flotylli w dół rzeki obok baterii Vicksburga do New Carthage, holując uszkodzony transportowiec „Forest Queen”[5]. Ponownie kanonierka rozpoznawała rzekę między New Carthage a Grand Gulf z generałem Pricem na pokładzie, szukając możliwości ataku na Vicksburg[5].
29 kwietnia „Tuscumbia” wspierała atak pod Grand Gulf, otrzymując 81 trafień[5]. Jednostka została wyłączona z akcji i miała pięć ofiar wśród załogi[5]. Kule zerwały między innymi trzy z czterech głównych łańcuchów usztywniających i rufa jednostki opadła o ponad 18 cm[3]. Podczas akcji opadło również lewe koło łopatkowe, uszkadzając swoją maszynę, i kanonierka stała się niezdolna do manewrów i spłynęła z prądem rzeki[4]. Po naprawach, ponownie brała udział w pojedynkach z konfederackimi bateriami pod Vicksburgiem 19 i 22 maja, odnosząc sukcesy drugiego dnia wraz z innymi kanonierkami[5].
W sierpniu „Tuscumbia” odeszła na remont do Memphis, lecz prace odłożono i została wyremontowana dopiero w maju 1864 roku[5]. Patrolowała następnie między Cairo a początkiem rzeki Tennessee[5].
W lutym 1865 roku została wycofana z czynnej służby, a po wojnie 29 listopada 1865 roku sprzedana na aukcji w Mound City za 3000 dolarów[5][4].
Okręt był krytykowany za słabą jakość wykonania i słabą konstrukcję oraz wybijanie przy trafieniach śrub mocujących pancerz[4]. Z drugiej strony, wiceadmirał Porter chwalił, że kanonierki Browna spełniły swoją funkcję, do której były przeznaczone[4].
Uwagi edytuj
- ↑ a b Wodowanie 12 grudnia 1862 według Canney 1993 ↓, s. 138, 2 grudnia 1862 według oficjalnej historii US Navy DANFS - Tuscumbia ↓
- ↑ Register of Ships of the U.S. Navy, 1775-1990: Major Combatants. 1991, s. 51. podaje 565 ton, co budzi wątpliwości w świetle informacji o masie pancerza ok. 480 ton.
- ↑ Długość 75 stóp według Register of Ships of the U.S. Navy, 1775-1990: Major Combatants. 1991, s. 51. i Canney 1993 ↓, s. 35, na innych stronach Canney podaje 72 stopy (s.97) lub 79 stóp (plan s.98)
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Canney 1993 ↓, s. 95-96
- ↑ a b c d e Karl Jack Bauer, Stephen S. Roberts: Register of Ships of the U.S. Navy, 1775-1990: Major Combatants. Greenwood Publishing Group, 1991, s. 51. ISBN 0-313-26202-0. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Canney 1993 ↓, s. 97-98
- ↑ a b c d e f g Canney 1993 ↓, s. 99.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o DANFS - Tuscumbia ↓
- ↑ Canney 1993 ↓, s. 35.
Bibliografia edytuj
- Donald L. Canney: The Old Steam Navy. Volume two. The ironclads 1842–1885. Annapolis: 1993. ISBN 0-87021-586-8. (ang.).
- Angus Konstam: Union River Ironclad 1861–65. Osprey Publishing, 2002, seria: New Vanguard. No. 56. ISBN 1-84176-444-2. (ang.).
- Tuscumbia I (SwScGbt). [w:] Dictionary of American Naval Fighting Ships [on-line]. Naval History and Heritage Command, 2015-10-19. [dostęp 2023-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).