Czirokezi

naród indiański

Czirokezi, Czerokezi (nazwa własna Tsalagi, ang. Cherokee) – plemię Indian Ameryki Północnej, pierwotnie wywodzące się od Irokezów i zamieszkujące podgórskie, zachodnie obszary Karoliny Południowej i Północnej, północną Georgię i wschodnie Tennessee. Później większość jego członków została przymusowo przesiedlona na tereny płaskowyżu Ozark. Byli jednym z plemion wliczanych w skład grupy Pięciu Cywilizowanych Plemion. Posługują się językiem czirokeskim.

Czirokezi
Ilustracja
John RossElias BoudinotSamuel Smith
Lilly Smith • Walini • Marcia Pascal
Lillian Gross • William Penn • Thomas M. Cook
Populacja

316 049+
(Wschodnich: 13,000+, Cherokee Nation: 288,749, United Keetoowah Band: 14,300)[1]

Miejsce zamieszkania

Stany Zjednoczone(OK), (KP)

Język

angielski, czirokeski

Religia

chrześcijaństwo, Kituhwa, Wspólnota Czterech Matek[2], pejotyzm[3]

Flaga Czirokezów

Według spisu powszechnego z 2000 roku, byli najliczniejszym plemieniem indiańskim w Stanach Zjednoczonych.

Historia i dzieje współczesne edytuj

 
Sekwoja z sylabariuszem czirokeskim. Henry Inman, ok. 1830.

Pierwszym Europejczykiem, który się z nimi zetknął, był Hernando de Soto w roku 1540. W czasie amerykańskiej wojny o niepodległość stanęli po stronie Anglików, ale nie prowadzili otwartej wojny przeciwko kolonistom. W latach 30. XIX wieku zaczęli posługiwać się własnym alfabetem sylabicznym (zob. Sekwoja), wydawać własne publikacje (zob. Elias Boudinot) i tworzyć podstawy autonomicznego systemu polityczno-społecznego (zob. New Echota). Po znalezieniu złota na terenach Georgii w 1838 roku zostali zmuszeni do opuszczenia swego terytorium i udania się na Terytorium Indiańskie w dzisiejszym stanie Oklahoma, gdzie do dziś mieszka wielu z nich. Jedna czwarta nie przeżyła tego „Marszu Śmierci”. W Oklahomie (wówczas tzw. „Indian Territory”) stworzyli – wespół z podobnie przesiedlonymi plemionami Chickasaw, Choctaw, Creek i Seminole – organizację pod nazwą Pięciu Cywilizowanych Narodów. Jako właściciele niewolników opowiedzieli się po stronie Konfederacji w czasie wojny secesyjnej.

Niewielka grupa Czirokezów odmówiła udania się do Oklahomy i zbiegła w góry na pograniczu Karoliny Północnej i Tennessee. Po wielu walkach i rozmowach pokojowych przyznano im pewien obszar ziemi (dzisiaj rezerwat Qualla w górach Smokey w Karolinie Północnej).

Liczebność w roku 2000 edytuj

 
Emblemat na wozie strażackim w rezerwacie Cherokee

Dzięki popularności plemienia wśród Amerykanów oraz liberalnym (w przeszłości) zasadom przyjmowania do plemienia (m.in. byłych czarnoskórych niewolników i Metysów). Czirokezi są dziś najliczniejszą grupą plemienną w USA i całej Ameryce Północnej. Według danych U.S. Census Bureau, podczas spisu powszechnego w 2000 roku 281 069 obywateli USA zadeklarowało, że jest pochodzenia Cherokee, zaś 729 533 oświadczyło, że ma pochodzenie wyłącznie lub między innymi Cherokee.

Znani Czirokezi edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. "Pocket Pictorial." Oklahoma Indian Affairs Commission. 2010: 6 and 37. (retrieved 11 June 2010)
  2. Sturtevant and Fogelson, 613
  3. Minges, Patrick, "Middle and Valley Towns in Western North Carolina." Cherokee Prayer Initiative Journal. 1999
  4. „Bękarty wojny” w Dachau. Polska Zbrojna, 2018-06-08. [dostęp 2023-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-28)].

Bibliografia edytuj

  • Barry M. Pritzker: A Native American Encyclopedia: History, Culture, and Peoples. Oxford: Oxford University Press, 2000. ISBN 978-0-19-513877-1. (ang.).