Włośnianka późnojesienna

Włośnianka późnojesienna (Hebeloma hiemale Bres.) – gatunek grzybów należący do rodziny Hymenogastraceae.

Włośnianka późnojesienna

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	podziemniczkowate
Rodzaj	włośnianka
Gatunek	włośnianka późnojesienna
Nazwa systematyczna
Hebeloma hiemale Bres. Fung. trident. 2(11-13): 52 (1898)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hebeloma, Hymenogastraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi.

Po raz pierwszy takson ten opisał w 1898 r. Giacomo Bresàdola. Synonimy:

• Hebeloma crustuliniforme var. hiemale (Bres.) Maire 1933
• Hebelomatis hiemale (Bres.) Locq. 1979.

Polską nazwę zarekomendował Władysław Wojewoda w 2003 r.

Morfologia

Kapelusz

Średnica 1,5–3,5 cm, lekko stożkowo-wypukły lub kopulasto-wypukły. Brzeg początkowo podwinięty, potem prosty, powierzchnia gładka, tłustawa, różowawo-płowa, żółtawo-płowa, na brzegu bladokremowa z białą obwódką o szerokości kilku mm. W eksykatach żółtawobrązowy, niewyraźnie dwukolorowy.

Blaszki

Wąsko przyrośnięte, dość gęste, w liczbie od 48 do 60, z blaszeczkami, początkowo o barwie od białej do blado mlecznej kawy, potem bladobrązowe. Ostrza białe kłaczkowate, z kroplami płynu. W eksykatach brązowe z białymi brzegami.

Trzon

Wysokość 2–4,5 cm, średnica 0,5–1,2 cm, równy, u nasady lekko maczugowaty. Powierzchnia białawo-kremowa, na większości długości całkowicie oprószona dużymi kłaczkami, w dolnej części bardziej gładka.

Miąższ

Biały do wodnisto-kremowego, zwarty. Zapach rzodkiewkowy, słaby.

Cechy mikroskopowe

Podstawki 25–35 × 7–9, większość czterozarodnikowa, niektóre dwuzarodnikowe, czasami z długimi sterygmami (do 5 µm). Zarodniki żółtawobrązowe, niektóre w odczynniku Melzera lekko brązowo, gruboziarniste, migdałowate, cytrynkowate, z krótkim dzióbkiem, na wierzchołku z wyraźną teksturą, grubościenne, lekko dekstrynoidalne, 10–12 × 6–7 µm, średnio 11,1 × 6,8 µm, Q = 1,64. Cheilocystydy długie, delikatnie maczugowate, butelkowate, niektóre z przegrodami, długości 35–75 µm, na wierzchołku 6–9 µm, w środku 4–6 µm, u podstawy 4,5–9 µm, w środku czasami pogrubione. Pleurocystyd brak. Skórka o grubości 60–200 µm, z kilkoma inkrustowanymi strzępkami.

Gatunki podobne

Włośnianka późnojesienna wygląda jak mała wersja włośnianki rosistej (Hebeloma crustuliniforme), ale zwykle ma silniej wybarwiony kapelusz, szczególnie w środku. Jej cheilocystydy są na ogół napęczniałe w dolnej połowie, co daje im wygląd klepsydry. Zarodniki są bardziej gładkie niż zarodniki włośnianki ciemnobrązowej (H. vaccinum).

Występowanie

Włośnianka późnojesienna występuje w Ameryce Północnej, Europie, Afryce Północnej, Azji, Australii i na Nowej Zelandii. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniona i podano wiele jej stanowisk od Morza Śródziemnego po archipelag Svalbard na Morzu Arktycznym. W 2003 r. w Polsce W. Wojewoda przytoczył 5 stanowisk. Bardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów. Gatunek ma status rzadkiego (R) na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski, przy czym w najbliższych latach prawdopodobnie przesunie się do grupy zagrożonych wymarciem, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia.

Naziemny grzyb mykoryzowy występujący wśród traw w lasach, w kserotermicznych zaroślach i na górskich łąkach, zwłaszcza na wapiennym podłożu. W Europie występuje na nizinnych wydmach, w zaroślach, ogrodach i parkach oraz na siedliskach subalpejskich i alpejskich. Współżyje z szeroką gamą gatunków drzew liściastych i iglastych, w tym z wieloma gatunkami wierzby, również karłowatymi.