Wety[1] (Anostostomatidae) – rodzina owadów z rzędu prostoskrzydłych i podrzędu długoczułkowych. Obejmuje ponad 200 opisanych gatunków. Są to głównie duże i ciężkie owady. W zapisie kopalnym znane są od aptu w kredzie.

Wety
Anostostomatidae
Saussure, 1859
Okres istnienia: apt–dziś
121.4/0
121.4/0
Ilustracja
Deinacrida fallai
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

prostoskrzydłe

Podrząd

prostoskrzydłe długoczułkowe

Infrarząd

Tettigoniidea

Nadrodzina

Stenopelmatoidea

Rodzina

wety

Synonimy
  • Henicidae Karny, 1928
  • Mimnermidae Brunner von Wattenwyl, 1888
Hemideina crassidens
Motuweta isolata
Anostostoma australasiae
Samica Hemideina thoracica
Hemiandrus pallitarsis
Anisoura nicobarica
Libanasidus vittatus

Morfologia

edytuj

Prostoskrzydłe te w większości przypadków osiągają duże lub bardzo duże jak na owady rozmiary[1]. Maksymalna ich długość wynosi około 90 mm, a Deinacrida heteracantha osiąga masę 71 gramów, należąc do najcięższych owadów[2]. Czułki, z wyjątkiem zaliczanych tu przez część autorów Cooloolinae, są znacznie dłuższe od przedplecza. Odnóża mają zawsze czteroczłonowe stopy pozbawione rozszerzonych przylg i z dwoma przylgami nierozszerzonymi na członie pierwszym. Golenie pierwszej pary mogą być zaopatrzone w narządy tympanalne lub ich pozbawione. Na zewnętrznej stronie ud ostatniej pary występować mogą dobrze rozwinięte listewki rozmieszczone w formie szewronów; mogą być one jednak zredukowane do formy szczątkowej. Aparat strydulacyjny na niższych partiach początkowych tergitów odwłoka może mieć formę drobnych listewek lub nieregularnych ząbków. U samca dziesiąty tergit odwłoka nosi parę haczykowato zakrzywionych wyrostków i może być podzielony na połówki. U samic gatunków z dobrze rozwiniętym pokładełkiem dolna część jego walwy górnej wchodzi w rowek na walwie dolnej[3].

Ekologia i występowanie

edytuj

Wety zamieszkują głównie krainę australijską i etiopską, mniej licznie zaś krainę neotropikalną i orientalną[1].

Owady te zasiedlają leśną ściółkę, puste przestrzenie w pniakach i kłodach oraz wykopane nory. Żerują m.in. na owocach i nasionach. Na Nowej Zelandii zajmują niszę ekologiczną niewystępujących tam naturalnie gryzoni. Zawleczenie tam gryzoni przez kolonistów doprowadziło do wymarcia wielu ich gatunków i dużego spadku liczebności innych[1].

Taksonomia

edytuj

Takson ten wprowadzony został w 1859 roku przez Henriego de Saussure w randze plemienia. Do rangi osobnej rodziny wyniósł go w 1876 roku Carl Stål[4]. Do 2015 roku opisano 210 gatunków z tej rodziny[5]. Ich klasyfikacja według bazy Orthoptera Species File przedstawia się następująco[4]:

Rodzina w zapisie kopalnym znana jest od aptu w kredzie dzięki skamieniałości rodzaju Euclydes ramosfernandesi, znalezionej w północnej Brazylii[6][4].

Według wyników analizy filogenetycznej Song Hojuna z 2015 roku Anostostomatidae stanowią grupę siostrzaną dla kladu obejmującego Stenopelmatidae i Gryllacrididae. Z kolei rodzina Cooloolidae zagnieżdża się w obrębie Anostostomatidae i powinna być traktowana jako ich podrodzina[5].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d Piotr Naskręcki: rząd: prostoskrzydłe – Orthoptera. W: Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012.
  2. Michael Hutchins, Arthur V. Evans, Rosser W. Garrison, Neil Schlager: Grzimek’s Animal Life Encyclopedia, 2nd edition. Volume 3, Insects. Farmington Hills, MI: Gale Grou, 2003. ISBN 0-7876-5779-4.
  3. Andrej V. Gorochov, The higher classification, phylogeny and evolution of the superfamily Stenopelmatoidea, [w:] Laurence H. Field (red.), The biology of wetas, king crickets and their allies, CAB International, 2001, DOI10.1079/9780851994086.0003.
  4. a b c D.C. Eades, D. Otte, M.M. Cigliano, H. Braun: family Anostostomatidae Saussure, 1859. [w:] Orthoptera Species File Online [on-line]. [dostęp 2020-05-01]. (ang.).
  5. a b Hojun Song, Christiane Amédégnato, Maria Marta Cigliano, Laure Desutter-Grandcolas, Sam W. Heads, Yuan Huang, Daniel Otte, Michael F. Whiting. 300 million years of diversification: elucidating the patterns of orthopteran evolution based on comprehensive taxon and gene sampling. „Cladistics”. 31 (6), s. 621–651, 2015. DOI: 10.1111/cla.12116. 
  6. R.G. Martins-Neto. New Orthoptera Stenopelmatoidea and Hagloidea (Ensifera) from the Santana Formation (Lower Cretaceous, Northeast Brazil) with description of new taxa. „Gaea”. 3, s. 3-8, 2007.