Wieloszpon szary

Wieloszpon szary
	Polyplectron bicalcaratum
	(Linnaeus, 1758)
	; Samiec
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	grzebiące
Rodzina	kurowate
Podrodzina	bażanty
Plemię	Polyplectronini
Rodzaj	Polyplectron
Gatunek	wieloszpon szary
Synonimy
	Pavo bicalcaratus Linnaeus, 1758;
	Pavo bicalcaratus Linnaeus, 1758;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wieloszpon szary^[3] (Polyplectron bicalcaratum) – gatunek dużego ptaka z rodziny kurowatych (Phasianidae), podrodziny bażantów (Phasianinae). Występuje w południowo-wschodniej Azji. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia edytuj

Po raz pierwszy gatunek opisał Karol Linneusz w 1758 na podstawie holotypu z Mjanmy (błędnie zapisał, że były to Chiny). Nowemu gatunkowi nadał nazwę Pavo bicalcaratus^[4]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza wieloszpona szarego w rodzaju Polyplectron^[5]. Niektórzy autorzy dzielą wieloszpona szarego na 3 podgatunki (P. b. bakeri, P. b. bicalcaratum i P. b. ghigii). Notowano jednak osobniki o cechach pośrednich^[4]. IOC uznaje gatunek za monotypowy, a zmienność w fenotypach poszczególnych osobników uznaje za zwykłą zmienność osobniczą^[5]. Za podgatunek wieloszpona szarego uznawano zamieszkującego wyspę Hajnan wieloszpona hainańskiego^[6], został on jednak podniesiony do rangi osobnego gatunku^[5].

Samiec ze złożonym ogonem

Morfologia edytuj

Długość ciała samca wynosi 56–76 cm, samicy – 48–55 cm^[4]. Długość skrzydła 210–240 mm u samców, 175–215 mm u samic; długość ogona 350–400 mm u samców, 230–255 mm u samic; długość skoku 75–80 mm u samców, 65–70 mm u samic; masa ciała 568–910 g u samców, 460–500 g u samic (n=2). U samców na głowie występuje ruchomy czub złożony z piór przypominających włosy. Pióra na karku są wydłużone, szerokie i puszyste, podczas zalotów samiec może rozpościerać je na kształt kryzy. U samicy zarówno czub, jak i kryza są krótsze, a pióra mniej przypominają włosy. Pokrywy nadogonowe są długie, miejscami sięgają do połowy sterówek. Ogon składa się z 22–24 piór. Upierzenie samców i samic podobne. Głowa i większa część szyi ciemna, szarobrązowa, pokryta drobnymi jasnopłowymi lub jasnoszarymi paskami, które bieleją ku brodzie i gardłu. Pozostała część upierzenia brązowoczarna, nieregularnie płowo prążkowana i kropkowana. Wierzch ciała, w tym skrzydła i ogon, ciemnobrązowe z niewielkimi białymi plamkami. Pióra w górnej części grzbietu, barkówki, pokrywy skrzydłowe i lotki III rzędu przed końcem mają fioletowoniebieskie „oko” z zieloną opalizacją. Otoczone są czarnymi i płowymi pierścieniami. Lotki I rzędu matowoczarne, bez wzorów. Pokrywy nadogonowe i sterówki przed końcem mają dwa „oka”. Samica jest mniejsza od samca i bardziej matowa, jej „oka” są czarniawe. Tęczówka biaława lub jasnoszara. Samce mają do 5 ostróg, samice mają je słabo rozwinięte lub nie mają ich wcale^[7].

Zasięg występowania edytuj

Zasięg występowania ciągnie się od Sikkimu (Indie) poprzez wschodnie stoki Himalajów, północno-wschodnie Indie, Bhutan, wschodni Bangladesz, Mjanmę i południowe Chiny (skrajnie zachodnia prowincja Junnan i południowa Guangxi) na południe po większość Tajlandii po południowy Laos i centralny Wietnam. Doniesienia o obserwacjach we wschodnim Tybecie najprawdopodobniej są błędne^[7].

Ekologia i zachowanie edytuj

Środowiskiem życia wieloszponów szarych są bujne nizinne lasy wiecznie zielone i częściowo wiecznie zielone z gęstym podszytem, w którym występują m.in. bambusy. W Tajlandii odnotowywane do 1800 m n.p.m., a w Junnanie do 2000 m n.p.m., przeważnie jednak ptaki te przebywają na niższych wysokościach. Zwyczaje tych ptaków na wolności są słabo poznane ze względu na niedostatek obserwacji. Wieloszpony szare są skryte, zaniepokojone przemykają przez podszyt zamiast odlatywać. Zwykle widywane są, gdy przebywają samotnie albo w parach; w sezonie lęgowym obserwuje się również grupy rodzinne. Żywią się nasionami, jagodami, owocami i bezkręgowcami; szczególnie lubią termity. Podczas żerowania zachowują się spokojnie, wykonując powolne ruchy; swoim drapaniem w ziemi nie robią wiele hałasu^[7].

Lęgi edytuj

Okres lęgowy trwa o różnych porach w zależności od miejsca występowania, ale mieści się w przedziale od marca do czerwca. Na wolności obserwowano pary monogamiczne, ale system kojarzenia u wieloszponów szarych wymaga dalszych badań, jako że w niewoli obserwowano także przypadki poligamii. Gniazdo to wydrapany w ziemi dołek lub naturalne zagłębienie wśród posplatanej roślinności albo w kępie bambusa, gęstym krzewie itd. Zniesienie przeważnie liczy 2 jaja, okazjonalnie do 5. Mają skorupkę barwy od jasnokremowej po czekoladowopłową, pokrytą białymi kropkami. W niewoli inkubacja trwa 21 dni^[7].

Status edytuj

IUCN uznaje wieloszpona szarego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 2010 roku^[8]. Trend liczebności populacji uznaje się za spadkowy^[2].

Przypisy edytuj

↑ Polyplectron bicalcaratum, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Polyplectron bicalcaratum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Polyplectronini Blyth, 1852 (wersja 2020-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-01].
↑ ^a ^b ^c McGowan, P.J.K., Kirwan, G.M. & Christie, D.A: Grey Peacock-pheasant (Polyplectron bicalcaratum). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2017. [dostęp 2017-03-10].
↑ ^a ^b ^c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Pheasants, partridges, francolins. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-01]. (ang.).
↑ Grey Peacock-pheasant (Polyplectron bicalcaratum). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-07)]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Steve Madge, Phil McGowan: Pheasants, Partridges and Grouse. A Guide to the Pheasants, Partridges, Quails, Grouse, Guineafowl, Buttonquails and Sandgrouse of the world. Christopher Helm, 2002, s. 332–333. ISBN 978-1-4081-3565-5.
↑ Grey Peacock-pheasant Polyplectron bicalcaratum. BirdLife International. [dostęp 2017-03-10].

Linki zewnętrzne edytuj

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Polyplectron bicalcaratum, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Polyplectron bicalcaratum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-3] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Polyplectronini Blyth, 1852 (wersja 2020-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-01].

[hbwa-4] McGowan, P.J.K., Kirwan, G.M. & Christie, D.A: Grey Peacock-pheasant (Polyplectron bicalcaratum). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2017. [dostęp 2017-03-10].

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Pheasants, partridges, francolins. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-01]. (ang.).

[ibc-6] Grey Peacock-pheasant (Polyplectron bicalcaratum). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-07)]. (ang.).

[pdf-7] Steve Madge, Phil McGowan: Pheasants, Partridges and Grouse. A Guide to the Pheasants, Partridges, Quails, Grouse, Guineafowl, Buttonquails and Sandgrouse of the world. Christopher Helm, 2002, s. 332–333. ISBN 978-1-4081-3565-5.

[birdlife-8] Grey Peacock-pheasant Polyplectron bicalcaratum. BirdLife International. [dostęp 2017-03-10].

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]