Wiewióreczniki
Wiewióreczniki[2], tupaje, ryjówki nadrzewne (Scandentia) – rząd ssaków łożyskowych z nadrzędu euarchontów (Euarchonta), blisko spokrewnionych z latawcami i naczelnymi. Dawniej były zaliczane do owadożernych (Insectivora), a czasem do naczelnych (Primates), z uwagi na stosunkowo duży mózg. Wiewióreczniki z wyglądu przypominają wiewiórki, ale nie są z nimi blisko spokrewnione.
Scandentia[1] | |
Wagner, 1855 | |
![]() Przedstawiciel rzędu – tupaja jawajska (Tupaia javanica) | |
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Typ | |
Podtyp | |
Gromada | |
Podgromada | |
Infragromada | |
Rząd |
wiewióreczniki |
Rodziny | |
zobacz opis w tekście |
Zasięg występowaniaEdytuj
Wiewióreczniki występują w wilgotnych lasach równikowych Azji Południowo-Wschodniej, m.in. na Archipelagu Malajskim, Filipinach i na Półwyspie Indyjskim[3][4].
CharakterystykaEdytuj
Wiewióreczniki to nieduże ssaki o cechach, upodabniających je do naczelnych. Należą do nich m.in. duży i stosunkowo dobrze rozwinięty mózg, słabo wykształcone płaty węchowe, dobry wzrok. Jednak cechy ,takie jak pięcioguzikowe zęby trzonowe czy sześć siekaczy w żuchwie, zbliżają wiewióreczniki do prymitywnych ssaków owadożernych. Ssaki te są przystosowane do życia na drzewach, choć nie wszystkie prowadzą nadrzewny tryb życia. Mają chwytne kończyny oraz pięciopalczaste łapy, zaopatrzone w ostre pazurki, odżywiają się owadami i owocami, niekiedy także pędami roślin, jajami ptaków, pisklętami, małymi jaszczurkami i padliną. Wiewióreczniki są samotnikami, mają określone terytoria, które znakują wydzieliną gruczołów znajdujących się na spodzie ciała. Występuje dymorfizm płciowy: samice są mniejsze od samców. Są hodowane przez ludność terenów, na których występują jako tępiciele niepożądanych bezkręgowców w domach.
SystematykaEdytuj
Do wiewióreczników zalicza się dwie rodziny, czasami traktowane jako podrodziny (Tupaiinae i Ptilocercinae w obrębie rodziny Tupaiidae)[3][2].
- Ptilocercidae Lyon, 1913 – ogonopiórowate – obejmuje jeden współcześnie występujący rodzaj Ptilocercus J.E. Gray, 1848 z jednym gatunkiem: Ptilocercus lowii J.E. Gray, 1848 – ogonopiór uszaty
- Tupaiidae J.E. Gray, 1825 – tupajowate
PrzypisyEdytuj
- ↑ Scandentia, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 26–28. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.)
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Order SCANDENTIA. W: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-01].
BibliografiaEdytuj
- Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
- Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 91. ISBN 83-01-14344-4.
- Dimitrij Strelnikoff: Wielka encyklopedia zwierząt, tom 2. Poznań: Oxford Educational, s. 9. ISBN 83-7425-342-8.