Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża
Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża – Komitet Założycielski WZZ Wybrzeża został powołany 29 kwietnia 1978[1] w Gdańsku przez Andrzeja Gwiazdę, Krzysztofa Wyszkowskiego i Antoniego Sokołowskiego.
Impulsem do powstania WZZ Wybrzeża były Wolne Związki Zawodowe Górnego Śląska założone m.in. przez Kazimierza Świtonia i Romana Kściuczka, co podkreślono w deklaracji z końca kwietnia 1978[2].
Wolne Związki Zawodowe działały niezależnie od państwa, stawały w obronie praw robotniczych i obywatelskich, celem działalności było odzyskanie prawa do demokratycznego kierowania przez społeczeństwo państwem. WZZ wydawał biuletyn „Robotnik Wybrzeża” (ukazało się kilka numerów). Pierwszy numer ukazał się 1 sierpnia 1978; poniżej jego fragmenty:
- W PRL istnieją potężne związki zawodowe zrzeszające miliony pracowników, dysponujące własną prasą, funduszami, lokalami. Mimo to co kilka lat robotnicy wychodzą na ulice i w gwałtowny sposób dopominają się o swoje prawa, narażając się na ataki MO i późniejsze represje. Nawet duże grupy pracowników w przypadku konfliktu z administracją są bezsilne i osamotnione. Sytuacja pojedynczego pracownika skrzywdzonego czy oszukanego jest jeszcze trudniejsza. [...]
- Nie stawiamy sobie celów politycznych, nie narzucamy naszym członkom, współpracownikom i sympatykom określonych poglądów politycznych i światopoglądowych, nie dążymy do objęcia władzy.
- Zdajemy sobie jednak spraw, że nie unikniemy zarzutu o prowadzenie działalności politycznej. Zakres spraw, które u nas traktuje się jako sprawy polityczne jest bowiem niezmiernie szeroki i obejmuje prawie wszystko z wyjątkiem wycieczek na grzyby. [...]
- Nasza działalność jest legalna i zgodna z prawem. Każdy człowiek ma naturalne prawo do obrony, do sprawiedliwości i do godnego życia – gwarantuje nam to Konstytucja PRL oraz międzynarodowe konwencje i umowy dotyczące praw ludzkich i obywatelskich. Działalność związkowa jest pod szczególną ochroną prawną.
Początkowo w składzie Komitetu Założycielskiego WZZ Wybrzeża byli Andrzej Gwiazda, Krzysztof Wyszkowski i Antoni Sokołowski. Niedługo po jego powstaniu na miejsce Sokołowskiego wszedł Edwin Myszk (jak się okazało dzięki informacjom funkcjonariusza SB MSW z Gdańska Adama Hodysza, który współpracował z WZZ Wybrzeża Edwin Myszk był TW SB MSW), a w lipcu 1978 – na miejsce Krzysztofa Wyszkowskiego – Andrzej Bulc, którego w maju 1980 zastąpił Jan Karandziej[3][4][5][6][7].
Aktywnymi działaczami lub współpracownikami WZZ Wybrzeża byli też m.in. Bogdan Borusewicz, Joanna Duda-Gwiazda, Andrzej Kołodziej, Maryla Płońska, Alina Pienkowska, Anna Walentynowicz, Lech Wałęsa, Lech Kaczyński, Bogdan Lis i Tadeusz Szczepański, który zginął w niewyjaśnionych okolicznościach w 1980. WZZ Wybrzeża skupiało ludzi, którzy w 1980 organizowali strajki w Stoczni Gdańskiej – byli to m.in. Piotr Maliszewski, Bogdan Felski, Maciej Miatkowski, Henryk Matysiak, Mieczysław Klamrowski, Leon Stobiecki, Mariusz Muskat i Lech Zborowski. Z WZZ Wybrzeża współpracowali działacze opozycji przedsierpniowej, m.in. Leszek Moczulski, który dostarczał prasę niezależną i pisał pozwy do sądu, m.in. w obronie Anny Walentynowicz[8].
Osoby należące do WZZ Wybrzeża tworzyły później NSZZ „Solidarność”.
Przypisy
edytuj- ↑ Joanna Duda-Gwiazda napisała w Biuletynie MKZ NSZZ „Solidarność” z 1981 r., że było to „w przeddzień 1 maja”, natomiast Krzysztof Wyszkowski w jednym z wywiadów powiedział, że za faktyczny początek należałoby uznać 1 maja.
- ↑ Jarosław Neja – Zanim nadszedł Sierpień, Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej nr 6-7 2004, s. 114.
- ↑ Andrzej Kołodziej: Wolne Związki Zawodowe. Wyd. Wydawca Fundacja Pomorska Inicjatywa Historyczna przy wsparciu Miasta Gdynia www.fundacja-pih.pl Gdynia 2012. ISBN 978-83-62631-00-1.
- ↑ Jan Karandziej. Musiałem przeskakiwać przez płot. „Biuletyn IPN”. nr 8-9, s. 130, 2006.
- ↑ Tomasz Potkaj: Tyle z tego zostało. Gdyby nie ludzie z Wolnych Związków Zawodowych, strajk w Stoczni Gdańskiej nie mógłby się udać. Jak potoczyły się ich dalsze losy?. Tygodnik Powszechny, onet.pl, 24 sierpnia 2010. [dostęp 2012-12-30].
- ↑ Marynia Bal, Wywiad z Andrzejem Bulcem przeprowadzony przez Marię Bal w Warszawie, dn. 12 grudnia 2007 roku [online], Ocalmy od zapomnienia – relacje represjonowanych w stanie wojennym, fundacjakos.pl, 12 grudnia 2007 [dostęp 2012-12-30] [zarchiwizowane z adresu 2014-08-14].
- ↑ Nota biograficzna w Encyklopedii Solidarności. [dostęp 2012-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-26)].
- ↑ Sławomir Cenckiewicz, Anna Solidarność. Życie i działalność Anny Walentynowicz na tle epoki (1929–2010), Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2010, s. 485, ISBN 978-83-7506-516-9, OCLC 750877476.
Bibliografia
edytuj- Nota biograficzna w Encyklopedii Solidarności. [dostęp 2012-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-26)].
- Marynia Bal, Wywiad z Andrzejem Bulcem przeprowadzony przez Marię Bal w Warszawie, dn. 12 grudnia 2007 roku [online], Ocalmy od zapomnienia – relacje represjonowanych w stanie wojennym, fundacjakos.pl, 12 grudnia 2007 [dostęp 2012-12-30] [zarchiwizowane z adresu 2014-08-14].
- Andrzej Kołodziej: Wolne Związki Zawodowe. Wyd. Wydawca Fundacja Pomorska Inicjatywa Historyczna przy wsparciu Miasta Gdynia www.fundacja-pih.pl Gdynia 2012. ISBN 978-83-62631-00-1.
- Encyklopedia Solidarności. Wolne Związki Zawodowe [online], TVP [dostęp 2012-12-30] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-03].
