Wskaźniki ekologiczne według Zarzyckiego

Wskaźniki ekologiczne według Zarzyckiego – zespół ekologicznych liczb wskaźnikowych przypisanych roślinom naczyniowym rosnącym w Polsce przez zespół pod kierownictwem Kazimierza Zarzyckiego. Wskaźniki te pozwalają na opis podstawowych warunków środowiska typowych dla poszczególnych gatunków roślin. Zarzycki ze współpracownikami wyznaczyli wskaźniki charakteryzujące następujące parametry siedlisk roślin: światło, temperatura, kontynentalizm, wilgotność podłoża, żyzność podłoża, kwasowość podłoża, granulometria podłoża, zawartość materii organicznej w podłożu, zasolenie podłoża, zawartość metali ciężkich w podłożu. Różne wskaźniki są klasyfikowane w różnej skali, np. zawartość materii organicznej w glebie jest klasyfikowana trójstopniowo, podczas gdy wilgotność sześciostopniowo. W ten sposób wymagania siedliskowe danego gatunku rośliny można scharakteryzować przez podanie wartości liczbowej danych wskaźników[1].

  • L – wskaźnik świetlny
    1. głęboki cień
    2. umiarkowany cień
    3. półcień
    4. umiarkowane światło
    5. pełne światło
  • T – wskaźnik termiczny
    1. najzimniejsze obszary kraju, głównie piętra alpejskie i subniwalne
    2. obszary umiarkowanie zimne, głównie piętra subalpejskie i regla górnego
    3. umiarkowanie chłodne warunki klimatyczne, piętro regla dolnego, dział północny na niżu i specjalne mikrosiedliska – torfowiska wysokie
    4. umiarkowanie ciepłe warunki klimatyczne, przeważająca część niżu i pogórze
    5. najcieplejsze mikroregiony i mikrosiedliska, obszary uprzywilejowane termicznie – Wyżyna Miechowska
  • K – wskaźnik kontynentalizmu
    1. gatunki atlantyckie, występujące jedynie w zachodniej części Polski
    2. gatunki subatlantyckie, występujące głównie w zachodniej części Polski
    3. gatunki neutralne wobec kontynentalizmu
    4. gatunki subkontynentalne, występujące głównie we wschodniej części Polski
    5. gatunki kontynentalne – dolina Bugu
  • W – wskaźnik wilgotności gleby
    1. bardzo suche
    2. suche
    3. świeże
    4. wilgotne
    5. mokre
    6. woda
  • R – wskaźnik kwasowości gleby (wody)
    1. gleby silnie kwaśne, pH < 4
    2. gleby kwaśne, 4 ≤ pH < 5
    3. gleby umiarkowanie kwaśne, 5 ≤ pH < 6
    4. gleby obojętne, 6 ≤ pH < 7
    5. gleby zasadowe, pH > 7
  • H – wskaźnik zawartości materii organicznej
    1. gleby ubogie w humus, materię organiczną
    2. gleby mineralno-próchnicze
    3. gleby bogate w materię organiczną, organogeniczne
  • S – wskaźnik odporności na zawartość NaCl w glebie lub w wodzie
    1. gatunki tolerujące zwiększoną zawartość NaCl (fakultatywne halofity)
    2. gatunki głównie na glebach o zwiększonej zawartości NaCl (obligatoryjne halofity)
  • M – wskaźnik odporności na zawartość metali ciężkich w glebie
    1. gatunki tolerujące zwiększoną zawartość metali ciężkich
    2. gatunki wymagające zwiększonej zawartości metali ciężkich

Przykładowo, szczawik zajęczy charakteryzowany jest przez następujące liczby: L 1, T 4-2, K 3, W 3-4, Tr 2-4, R 2-5, D 4-3, H 2. Oznacza to, że typowe siedlisko tej rośliny to: głęboki cień, obszary od umiarkowanie zimnych do umiarkowanie ciepłych, gleba świeża lub wilgotna, od ubogiej do zasobnej w substancje odżywcze, od kwaśnej do zasadowej, piaszczysta lub gliniasto-piaszczysta z utworami pylastymi i mineralno-próchnicza, a ponadto jest to gatunek neutralny wobec kontynentalizmu i nie wykazuje związku z glebami o większej zawartości soli lub metali ciężkich[2].

W polskiej geobotanice oprócz liczb Zarzyckiego stosuje się również powszechnie liczby wskaźnikowe opracowane przez Heinza Ellenberga[3].

Przypisy

edytuj
  1. Ekologiczne liczby wskaźnikowe. Atlas roślin naczyniowych Polski. [dostęp 2016-12-27].
  2. Oxalis acetosella L. szczawik zajęczy. Atlas roślin naczyniowych Polski. [dostęp 2016-12-27].
  3. Od autorki. W: Ewa Roo-Zielińska: Wskaźniki ekologiczne zespołów roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno/ Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, 2014, s. 7. ISBN 978-83-7963-000-4.

Bibliografia

edytuj
  • Ecological indicator values of vascular plants of Poland / Ekologiczne liczby wskaźnikowe roślin naczyniowych Polski. Kazimierz Zarzycki, Helena Trzcińska-Tacik, Wojciech Różański, Zbigniew Szeląg, Jerzy Wołek, Urszula Korzeniak (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. Władysława Szafera PAN, seria: Biodiversity of Poland. ISBN 83-85444-95-5.