Wybory prezydenckie w Polsce

Wybory, w których jest wybierany Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, organizowane co 5 lat.

Wybory prezydenckiewybory, w których wybiera się Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Odbywają się one co 5 lat na zarządzenie marszałka Sejmu[1], chyba że z jakiegoś powodu (np. z powodu śmierci lub rezygnacji z urzędu prezydenta) kadencja prezydenta zakończy się szybciej. Ta sama osoba może sprawować urząd prezydenta jedynie przez dwie kadencje[2]. Bierne prawo wyborcze przysługuje wszystkim obywatelom Polski, którzy ukończyli 35 lat, nie są pozbawieni praw wyborczych do Sejmu i zbiorą przynajmniej 100 tysięcy podpisów osób popierających ich kandydaturę[3]. Czynne prawo wyborcze posiadają wszyscy pełnoletni obywatele Polski, również ci zamieszkali na stałe za granicą (od 2000 roku mogą głosować również w drugiej turze).

Wybory prezydenckie w Polsce

Procedura

edytuj

Prezydentem zostaje ten kandydat, który otrzyma ponad połowę wszystkich ważnie oddanych głosów[4]. Frekwencja wyborcza nie wpływa na ważność wyborów (warto dodać, iż w Polsce podczas wyborów prezydenckich jest ona najwyższa)[potrzebny przypis]. W przypadku, gdy żaden z kandydatów nie otrzyma wymaganej liczby głosów, dwa tygodnie później odbywa się II tura głosowania, w której uczestniczą dwaj kandydaci z największą liczbą głosów z I tury[5]. Dla zwycięstwa w II turze wystarczy otrzymać więcej głosów niż inny kandydat. Jeżeli przed II turą którykolwiek z dwóch kandydatów, którzy do niej przeszli, wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborów w II turze dopuszcza się kandydata, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w I turze. W takim przypadku datę ponownego głosowania odracza się o kolejne 14 dni[a][6]. Państwowa Komisja Wyborcza niezwłocznie wówczas informuje, w drodze uchwały, o dopuszczeniu nowego kandydata wyborów prezydenckich w II turze oraz podaje do publicznej wiadomości datę przeprowadzenia ponownego głosowania[b].

W III RP wybory prezydenckie przypadały jesienią, dopóki nie zmieniło się to z powodu śmierci Lecha Kaczyńskiego.

Konstytucja RP wyborom prezydenta RP poświęca artykuły 127-130, ustalając: powszechność, równość wyborów, a także bezpośredniość i tajność głosowania[7]. Szczegółowe zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności określa dział V ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1277).

Wyniki wyborów

edytuj
Rok Zwycięzca I tura Poparcie w I turze II tura Poparcie w II turze Objęcie urzędu
(zaprzysiężenie)
Wybory prezydenckie w II RP:
1922[c] Gabriel Narutowicz 9 grudnia, godz. 14:10 62 głosy (IV/V) 9 grudnia[d], godz. 19:15 289 głosów 11 grudnia
1922[c] Stanisław Wojciechowski 20 grudnia 298 głosów nie odbyła się 22 grudnia
1926[c] Józef Piłsudski 31 maja 292 głosy nie odbyła się nie przyjął urzędu
1926[c] Ignacy Mościcki 1 czerwca 215 głosów (I) 1 czerwca 281 głosów 4 czerwca
1933[c][e] 8 maja 332 głosy nie odbyła się 9 maja
1939 Na mocy Konstytucji kwietniowej Ignacy Mościcki mianował na swojego następcę kolejno:
Edwarda Rydza-Śmigłego,
Bolesława Wieniawę-Długoszowskiego,
Władysława Raczkiewicza.
Wybory prezydenckie w Polsce Ludowej:
1947[e][f] Bolesław Bierut 5 lutego 443 głosy nie odbyła się 5 lutego
1989[c][e] Wojciech Jaruzelski 19 lipca 270 głosów (50,28%) nie odbyła się 19 lipca
Wybory prezydenckie w III RP:
1990 Lech Wałęsa 25 listopada 6 569 889 głosów (39,96%) 9 grudnia 10 622 696 głosów (74,25%) 22 grudnia
1995 Aleksander Kwaśniewski 5 listopada 6 275 670 głosów (35,11%) 19 listopada 9 704 439 głosów (51,72%) 23 grudnia
2000 8 października 9 485 224 głosy (53,90%) nie odbyła się[g] 23 grudnia
2005 Lech Kaczyński 9 października 4 947 927 głosów (33,10%) (II miejsce)[8] 23 października 8 257 468 głosów (54,04%)[9] 23 grudnia
2010 Bronisław Komorowski 20 czerwca 6 981 319 głosów (41,54%)[10] 4 lipca 8 933 887 głosów (53,01%)[11] 6 sierpnia
2015 Andrzej Duda 10 maja[12] 5 179 092 głosy (34,76%)[13] 24 maja[12] 8 630 627 głosów (51,55%)[14] 6 sierpnia
2020 (I) nie odbyły się[15]
2020 (II) Andrzej Duda 28 czerwca 8 450 513 głosów (43,50%)[16] 12 lipca 10 440 648 głosów (51,03%)[17] 6 sierpnia

Według Kodeksu wyborczego, Następne wybory, po tych w 2020 roku, powinny się odbyć w maju 2025 roku[1].

  1. Art. 292 § 3 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1277)
  2. Art. 292 § 5 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1277)
  3. a b c d e f Wyboru dokonało Zgromadzenie Narodowe.
  4. Wyboru Gabriela Narutowicza dokonano w V turze.
  5. a b c O urząd Prezydenta ubiegał się tylko jeden kandydat.
  6. Wyboru Prezydenta RP dokonywał sam Sejm, gdyż Senatu wówczas nie było.
  7. Powodem było uzyskanie przez Aleksandra Kwaśniewskiego bezwzględnej większości głosów w pierwszej turze głosowania

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b Art. 289 ust. 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1277)
  2. Art. 127 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483)
  3. Art. 127 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483)
  4. Art. 127 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483)
  5. Art. 127 ust. 4 i 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483)
  6. Art. 127 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483)
  7. Art. 127-129 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483)
  8. Obwieszczenie PKW z dnia 10 października 2005 r. o wynikach głosowania i wyniku wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, zarządzonych na dzień 9 października 2005 r.. pkw.gov.pl. [dostęp 2020-07-14].
  9. Obwieszczenia PKW z dnia 24 października 2005 r. o wynikach ponownego głosowania i wyniku wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. pkw.gov.pl. [dostęp 2020-07-14].
  10. Dz.U. z 2010 r. nr 113, poz. 746
  11. Dz.U. z 2010 r. nr 122, poz. 828
  12. a b Dz.U. z 2015 r. poz. 188
  13. Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 11 maja 2015 r. o wynikach głosowania i wyniku wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, zarządzonych na dzień 10 maja 2015 r.. pkw.gov.pl. [dostęp 2015-05-12].
  14. Ponowne głosowanie. pkw.gov.pl, 25 maja 2015. [dostęp 2015-05-25].
  15. Uchwała nr 129/2020 Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 10 maja 2020 r. w sprawie stwierdzenia braku możliwości głosowania na kandydatów w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. pkw.gov.pl, 2020-05-10. [dostęp 2020-07-13].
  16. Obwieszczenie PKW z dnia 30 czerwca 2020 r. o wynikach głosowania i wyniku wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, zarządzonych na dzień 28 czerwca 2020 r.. pkw.gov.pl. [dostęp 2020-06-30].
  17. Obwieszczenie PKW z dnia 13 lipca 2020 r. o wynikach ponownego głosowania i wyniku wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. pkw.gov.pl. [dostęp 2020-07-13].