Wyspiarek złotoplamy

Wyspiarek złotoplamy (Gallicolumba menagei) – gatunek średniego ptaka lądowego z rodziny gołębiowatych (Columbidae). Zamieszkuje filipińską wyspę Tawi-Tawi oraz pobliskie wysepki archipelagu Sulu. Endemiczny gatunek osiadły, znany z wyprawy Franka Swifta Bournsa i Deana Conanta Worcestera i dwóch osobników zebranych w 1891 oraz późniejszych obserwacji. Żyje w lasach pierwotnych i wtórnych, oraz lasach plażowych na małych wysepkach. Nie wyróżniono żadnych podgatunków.

Wyspiarek złotoplamy

Gallicolumba menagei
(Bourns & Worcester, 1894)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	gołębiowe
Rodzina	gołębiowate
Podrodzina	trerony
Rodzaj	Gallicolumba
Gatunek	wyspiarek złotoplamy
Synonimy
Phlogoenas menagei Bourns & Worcester, 1894
Kategoria zagrożenia (CKGZ)
krytycznie zagrożony

Rozmiary ciała wahają się w przedziale 25–30 cm. Masa ciała jest nieznana. Upierzenie samca i samicy są podobne, a upierzenie młodych osobników nie jest opisane. Brzuch ptaka jest biały, a skrzydła oraz ogon są szaro-brązowe. Obszar pod ogonem jest złotawy. Grzbiet aż do górnej części ogona jest popielato-brązowy, ma wąskie frędzle w metalicznych odcieniach zielonego i fioletowego. Górna część piersi jest otoczona dużymi metalicznozielonymi piórami o takim samym zabarwieniu, co płaszcz, tworzący niekompletny pierścień piersiowy w środku klatki piersiowej. Na szyi widnieje charakterystyczna, czerwona plama. Dziób ptaka jest szary i krótki.

Żyje w runie leśnym, gdzie żeruje i chroni się przed zagrożeniami. Zachowanie ptaka nie jest dobrze poznane z uwagi na niedostatek obserwacji. Dwie ekspedycje z 1971 roku oraz 1991 roku nie dowiodły dalszego istnienia gatunku. Większość lasów Tawi-Tawi została wycięta do sierpnia 1994 roku; ptak może zostać przez to wyparty z większego lądu. Obecnie wyspiarkowi złotoplamemu zagrażają głównie wycinka lasów i niekontrolowane polowania. Z tych powodów uznawany jest za gatunek krytycznie zagrożony (CR, critically endangered) przez IUCN.

Systematyka

Gatunek ten jest znany tylko z dwóch okazów znalezionych w 1891 roku. Wyspiarek złotoplamy był pierwotnie opisany w 1894 roku jako Phlogoneas menagei przez Franka Swifta Bournsa i Deana Conanta Worcestera. Holotyp, samiec, został zebrany przez nich z małej wyspy Tataan u wybrzeży Tawi-Tawi w październiku 1891 roku. Rodzaj Gallicolumba obejmuje też między innymi ptaki z Luzonu (wyspiarek zbroczony), wyspiarka z Mindanao, Mindoro i Negros (wyspiarek brązowoskrzydły). Ptaki te są tak podobne, że niektórzy naukowcy i autorzy uważali je za jeden gatunek. Takson monotypowy, nie wyróżnia się podgatunków.

Etymologia nazwy

Epitet gatunkowy pochodzi od nazwiska Louisa F. Menage’a, potentata nieruchomości z Minnesoty, który sfinansował wyprawę naukową.

Morfologia

Wygląd zewnętrzny: Jasne, metaliczne pióra rozciągają się od czoła i rozciągają się aż do płaszcza i boków piersi. Łopatki są szkarłatne oraz ciemnokasztanowe. Są zarośnięte iryzującymi plamkami, które mogą wydawać się fioletowe, zielone lub liliowe w różnych światłach. Skrzydła są ciemnobrązowe, a niektóre pióra są szare na szczycie. Pierwsze i kolejne warstwy są popielato-szaro-brązowe, a pierwsze partie są ciemnobrązowe z najdłuższymi piórami zabarwionymi na czarno. Obszary pod skrzydłami są kasztanowe. Grzbiet do górnej części ogona jest popielato-brązowy, ma wąskie frędzle w metalicznych odcieniach zielonego i fioletowego. Środek ogona jest ciemnobrązowy, a brzegi są szarawo-brązowe i przeciągane szerokim, czarnym pasem. Pióra pod ogonem są pomarańczowe, podczas gdy reszta jest szara. Obszar wokół oczu ptaka jest czarny ze słabym odcieniem błyszczącej zieleni, a podbródek, gardło i piersi są białe. Górna część piersi jest otoczona dużymi metalicznozielonymi piórami o takim samym zabarwieniu, co płaszcz, tworzący niekompletny pierścień piersiowy w środku klatki piersiowej. Wśród tych plastrów jest duża, blada pomarańczowa plama piersiowa z rozproszonymi krawędziami. Brzuch jest brązowoszary. Samce i samice są podobne w wyglądzie, a upierzenie młodych jest nieznane. Tęczówka jest jasnoszara. Dziób jest czarny z szarą końcówką, a stopy są czerwone.

Rozmiary: od 25 do 30 cm

Masa ciała: Nieznana

Pierzenie: Brak informacji

Występowanie

Mapa Filipin z zaznaczoną na czerwono wyspą Tawi-Tawi

Środowisko

Żyje w lasach pierwotnych i wtórnych, których ostatnia warstwa, baldachim, jest zamknięta. Na mniejszych wysepkach zamieszkuje lasy w okolicy plaż.

Zasięg występowania

Gatunek endemiczny, zamieszkuje archipelag Sulu i okoliczne wysepki (Tandubatu, Dundangan i Baliungan) (patrz: mapa z boku).

Pożywienie

Żywi się pożywieniem znalezionym w runie leśnym, jest roślinożerny.

Tryb życia i zachowanie

Podobnie jak inne gatunki z rodzaju Gallicolumba, ptak ten spędza większość czasu na ziemi i lata tylko na krótkie dystanse. Na drzewa wlatuje jedynie, aby schować się lub komunikować z innymi ptakami. Gdy ptaki czują się zagrożone lub zostaną zaalarmowane przez towarzysza, biegną szybko do pobliskich zarośli. Niewiele wiadomo o ich zachowaniu z powodu niedostatku obserwacji z uwagi na trudne do badania środowisko życia.

Głos

Głos ptaka nie został udokumentowany.

Status, zagrożenie i ochrona

Ptak uważany jest przez IUCN za gatunek krytycznie zagrożony. Jedyne osobniki zabrane ze środowiska naturalnego to samce – okazy te znaleziono i zebrano w październiku 1891 roku. Żywe ptaki widziano jeszcze prawdopodobnie podczas ekspedycji na niewielką wysepkę Tataan przed 1970 rokiem. Ptaka szukano przez 22 dni w grudniu 1971 roku oraz krótko we wrześniu 1991 roku. Obie próby odnalezienia gatunku zakończyły się niepowodzeniem i nie dowiodły dalszego jego istnienia.

Większość lasów Tawi-Tawi została wycięta do sierpnia 1994 roku; istnieje ryzyko, że ptak ten zostanie wyparty z rozległych obszarów na mniejsze, które nie zapewnią mu odpowiedniej ilości pokarmu. Podczas badania etnobiologicznego z 1995 roku stwierdzono, że wyspiarek złotoplamy żyje i jest regularnie obserwowany na pobliskich wyspach Tandubatu, Dundangan i Baliungan. Doniesiono również, że gatunek był dość powszechny aż do lat 70. XX wieku. Pomimo tego wyprawa w 2009 roku zakończyła się fiaskiem – nie odnaleziono żadnych oznak istnienia gatunku. Uważa się, że wysepki, na których przypuszczalnie ptaki przetrwały, mogą być zbyt małe, aby utrzymać ich populację. Każda przetrwała populacja wyspiarków prawdopodobnie będzie niewielka, być może licząca mniej niż 50 ptaków i będzie zagrożona ciągłym niszczeniem siedlisk oraz niekontrolowanym polowaniem.

Na terenie archipelagu Sulu nie ma obszarów chronionych, a poza dwiema inicjatywami edukacyjnymi w zakresie ochrony środowiska w latach dziewięćdziesiątych nic nie zostało zrobione w celu ochrony populacji, która przeżyła.

Bibliografia

• Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal, Luis Baptista: Handbook of the Birds of the World. T. 4: Sandgrouse to Cuckoos. Barcelona: Lynx Editions, 1997, s. 180. ISBN 84-87334-22-9.
• Neil Aldrin Mallari: Threatened Birds of Asia: the BirdLife International Red Data Book. Cambridge: BirdLife International, 2001, s. 1570. ISBN 0-946888-44-2.
• David, Eustace, John Gibbs, Barnes, Cox: Pigeons and Doves: A Guide to the Pigeons and Doves of the World. Sussex: Pica Press, 2001, s. 400–401. ISBN 1-873403-60-7.
• Robert S. Kennedy, Gonzales Pedro C., Dickinson Edward C., Miranda Hector, Fisher Timothy H.: A Guide to the Birds of the Philippines. Oxford: Oxford University Press, 2000, s. 180. ISBN 0-19-854669-6.

Linki zewnętrzne

• Wyspiarek złotoplamy w: BirdLife Data Zone
• BirdLife International, Gallicolumba menagei, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-02-13]  (ang.).
• Wyspiarek złotoplamy w: Avibase