Gołębiowate
rodzina ptaków
Gołębiowate[2], gołębie właściwe (Columbidae) – rodzina ptaków z rzędu gołębiowych (Columbiformes). Obejmuje w większości gatunki związane z drzewami, lecz występują również związane ze skałami i naziemne, zamieszkujące cały świat poza okolicami okołobiegunowymi[3], wyspami Grzbietu Śródatlantyckiego i Hawajami[4].
| Columbidae[1] | |||
| Leach, 1819 | |||
 Sierpówka (Streptopelia decaocto) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina |
gołębiowate | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Columba Linnaeus, 1758 | |||
| Podrodziny | |||
| |||
Cechy charakterystyczne
edytujPtaki te charakteryzują się następującymi cechami:
- krępa budowa ciała[4]
- w upierzeniu zwykle dominują różne odcienie szarości, brązu i różu; na boku szyi, skrzydłach lub ogonie obecne wyraźnie odcinające się kolorystyczne obszary[4]
- stosunkowo mała głowa i dziób
- u nasady dzioba nabrzmiała, miękka woskówka
- miękkie[4] i gęste upierzenie
- większość lata dobrze i szybko
- długość ciała 15–75 cm, masa ciała 30–2000 g[5]
- pokarm roślinny – zasadniczo nasiona, do tego owoce i zielone liście, niekiedy bezkręgowce; często połykają drobne kamyki (gastrolity)[4]
- pijąc zanurzają dziób w wodzie i wsysają ją[4]
- gniazdo stanowi zazwyczaj platforma z drobnych gałązek[4]
- zazwyczaj dwa jaja w zniesieniu (rzadziej jedno); cechuje je niewielka masa w porównaniu do masy ciała samicy, najmniejsza wśród jaj ptaków lądowych[4]
- gniazdowniki; opuszczają gniazda, zanim osiągną wielkość i masę ciała dorosłych osobników, zwykle ważą około 65% z docelowej masy ciała[4]
- oboje rodzice wysiadują jaja (zwykle 13–18 dni) i karmią młode[4]
- pokarm piskląt przez pierwsze dni stanowi ptasie mleczko[4].
Systematyka
edytuj
Do rodziny gołębiowatych należą następujące podrodziny[2]:
Rodzaje o niejasnym pokrewieństwie i nieklasyfikowane w żadnej z podrodzin:
- Microgoura Rothschild, 1904 – jedynym przedstawicielem jest wymarły na początku XX wieku[6] Microgoura meeki Rothschild, 1904 – korończyk.
- Cryptophaps Salvadori, 1893 – jedynym przedstawicielem jest Cryptophaps poecilorrhoa (Brüggemann, 1876) – rotangowiec.
- Starnoenas Bonaparte, 1838 – jedynym przedstawicielem jest Starnoenas cyanocephala (Linnaeus, 1758) – modrogłowik.
Prócz tego do rodziny należał rodzaj Natunaornis z jednym znanym, wymarłym prawdopodobnie w holocenie, gatunkiem nielotnych ptaków – Natunaornis gigoura[7].
Kladogram (uproszczony) rodziny Columbidae[8][9][10][11][12][13][14]:
| Columbidae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gołąb w kulturze i wierzeniach
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Columbidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Columbidae Leach, 1819 – gołębiowate – Pigeons (wersja: 2024-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-02-26].
- ↑ F. Gill & D. Donsker (red.): Pigeons. IOC World Bird List: Version 8.2. [dostęp 2018-09-17]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Peter Lack: Gołębiowate. W: redaktor: Christopher Perrins: Ptaki. Wszystkie rodziny świata. Buchmann, 2010, s. 288–192. ISBN 978-83-7670-263-6.
- ↑ L.F. Baptista, P.W. Trail, H.M. Horblit: Family Columbidae (Pigeons and Doves). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 4: Sandgrouse to Cuckoos. Barcelona: Lynx Edicions, 1997. ISBN 84-87334-22-9. (ang.).
- ↑ BirdLife International, Microgoura meeki, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2014-02-13] (ang.).
- ↑ T.H. Worthy. A giant flightless pigeon gen. et sp. nov. and a new species of Ducula (Aves: Columbidae), from Quaternary deposits in Fiji. „Journal of The Royal Society of New Zealand”. 31 (4), s. 763–794, 2001.
- ↑ J. Boyd III: Columbidae: Doves, Pigeons. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).
- ↑ K.A. Jønsson, M. Irestedt, R.C.K. Bowie, L. Christidis & J. Fjeldså. Systematics and biogeography of Indo-Pacific ground-doves. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 59 (2), s. 538–543, 2011. DOI: 10.1016/j.ympev.2011.01.007. (ang.).
- ↑ K.P. Johnson & J.D. Weckstein. The Central American land bridge as an engine of diversification in New World doves. „Journal of Biogeography”. 38 (6), s. 1069–1076, 2011. DOI: 10.1111/j.1365-2699.2011.02501.x. (ang.).
- ↑ R.G. Moyle, R.M. Jones & M.J. Andersen. A reconsideration of Gallicolumba (Aves: Columbidae) relationships using fresh source material reveals pseudogenes, chimeras, and a novel phylogenetic hypothesis. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 66 (3), s. 1060–1066, 2013. DOI: 10.1016/j.ympev.2012.11.024. (ang.).
- ↑ T.L. Fulton, S.M. Wagner, C. Fisher & B. Shapiro. Nuclear DNA from the extinct Passenger Pigeon (Ectopistes migratorius) confirms a single origin of New World pigeons. „Annals of Anatomy”. 194 (1), s. 52–57, 2012. DOI: 10.1016/j.aanat.2011.02.017. (ang.).
- ↑ R.C. Banks, J.D. Weckstein, J.V. Remsen, Jr, & K.P. Johnson. Classification of a clade of New World doves (Columbidae: Zenaidini). „Zootaxa”. 3669 (2), s. 184–188, 2013. DOI: 10.11646/Zootaxa.3669.2.11. (ang.).
- ↑ J. Bruxaux, M. Gabrielli, H. Ashari, R. Prŷs-Jones, L. Joseph, B. Milá, G. Besnard & C. Thébaud. Recovering the evolutionary history of crowned pigeons (Columbidae: Goura): implications for the biogeography and conservation of New Guinean lowland birds. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 120, s. 248–258, 2018. DOI: 10.1016/j.ympev.2017.11.022. (ang.).