Gołębiowate[2], gołębie właściwe (Columbidae) – rodzina ptaków z rzędu gołębiowych (Columbiformes). Obejmuje w większości gatunki związane z drzewami, lecz występują również związane ze skałami i naziemne, zamieszkujące cały świat poza okolicami okołobiegunowymi[3], wyspami Grzbietu Śródatlantyckiego i Hawajami[4].

Gołębiowate
Columbidae[1]
Leech, 1820
Ilustracja
Przedstawiciel rodziny – sierpówka (Streptopelia decaocto)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

gołębiowe

Rodzina

gołębiowate

Typ nomenklatoryczny

Columba Linnaeus, 1758

Podrodziny

3 podrodziny – zobacz opis w tekście

Cechy charakterystyczne

edytuj

Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami:

  • krępa budowa ciała[4]
  • w upierzeniu zwykle dominują różne odcienie szarości, brązu i różu; na boku szyi, skrzydłach lub ogonie obecne wyraźnie odcinające się kolorystyczne obszary[4]
  • stosunkowo mała głowa i dziób
  • u nasady dzioba nabrzmiała, miękka woskówka
  • miękkie[4] i gęste upierzenie
  • większość lata dobrze i szybko
  • długość ciała 15–75 cm, masa ciała 30–2000 g[5]
  • pokarm roślinny – zasadniczo nasiona, do tego owoce i zielone liście, niekiedy bezkręgowce; często połykają drobne kamyki (gastrolity)[4]
  • pijąc zanurzają dziób w wodzie i wsysają ją[4]
  • gniazdo stanowi zazwyczaj platforma z drobnych gałązek[4]
  • zazwyczaj dwa jaja w zniesieniu (rzadziej jedno); cechuje je niewielka masa w porównaniu do masy ciała samicy, najmniejsza wśród jaj ptaków lądowych[4]
  • gniazdowniki; opuszczają gniazda zanim osiągną wielkość i masę ciała dorosłych osobników, zwykle ważą około 65% z docelowej masy ciała[4]
  • oboje rodzice wysiadują jaja (zwykle 13–18 dni) i karmią młode[4]
  • pokarm piskląt przez pierwsze dni stanowi ptasie mleczko[4].

Systematyka

edytuj
 
Gołębie przystosowały się do życia w mieście: tutaj żywią się porozrzucanymi resztkami z pudełka.

Do rodziny gołębiowatych należą następujące podrodziny[2]:

Rodzaje o niejasnym pokrewieństwie i nieklasyfikowane w żadnej z podrodzin:

Prócz tego do rodziny należał rodzaj Natunaornis z jednym znanym, wymarłym prawdopodobnie w holocenie, gatunkiem nielotnych ptaków – Natunaornis gigoura[7].

Kladogram (uproszczony) rodziny Columbidae[8][9][10][11][12][13][14]:

Columbidae
Columbinae



Starnoenas



Geotrygon






Leptotila



Leptotrygon





Zenaida



Zentrygon









Reinwardtoena




Turacoena



Macropygia






Ectopistes



Patagioenas






Streptopelia



Columba






Claravinae

Claravis




Uropelia




Metriopelia



Columbina





Raphinae


?Henicophaps




Gallicolumba




Pampusana





Ocyphaps



Petrophassa





Leucosarcia




Geopelia




Phaps



Geophaps











Trugon



Microgoura




Otidiphaps





Caloenas




Raphus



Pezophaps






Didunculus



Goura









Treron





Phapitreron




Chalcophaps




Oena



Turtur







Ducula





Hemiphaga




Lopholaimus




Cryptophaps



Gymnophaps






Ptilinopus








Gołąb w kulturze i wierzeniach

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Columbidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Columbidae Leach, 1820 – gołębiowate – Pigeons (wersja: 2022-05-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-06-02].
  3. F. Gill & D. Donsker (red.): Pigeons. IOC World Bird List: Version 8.2. [dostęp 2018-09-17]. (ang.).
  4. a b c d e f g h i j k Peter Lack: Gołębiowate. W: redaktor: Christopher Perrins: Ptaki. Wszystkie rodziny świata. Buchmann, 2010, s. 288–192. ISBN 978-83-7670-263-6.
  5. L.F. Baptista, P.W. Trail, H.M. Horblit: Family Columbidae (Pigeons and Doves). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 4: Sandgrouse to Cuckoos. Barcelona: Lynx Edicions, 1997. ISBN 84-87334-22-9. (ang.).
  6. BirdLife International, Microgoura meeki, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2014-02-13] (ang.).
  7. T.H. Worthy. A giant flightless pigeon gen. et sp. nov. and a new species of Ducula (Aves: Columbidae), from Quaternary deposits in Fiji. „Journal of The Royal Society of New Zealand”. 31 (4), s. 763–794, 2001. 
  8. J. Boyd III: Columbidae: Doves, Pigeons. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).
  9. K.A. Jønsson, M. Irestedt, R.C.K. Bowie, L. Christidis & J. Fjeldså. Systematics and biogeography of Indo-Pacific ground-doves. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 59 (2), s. 538–543, 2011. DOI: 10.1016/j.ympev.2011.01.007. (ang.). 
  10. K.P. Johnson & J.D. Weckstein. The Central American land bridge as an engine of diversification in New World doves. „Journal of Biogeography”. 38 (6), s. 1069–1076, 2011. DOI: 10.1111/j.1365-2699.2011.02501.x. (ang.). 
  11. R.G. Moyle, R.M. Jones & M.J. Andersen. A reconsideration of Gallicolumba (Aves: Columbidae) relationships using fresh source material reveals pseudogenes, chimeras, and a novel phylogenetic hypothesis. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 66 (3), s. 1060–1066, 2013. DOI: 10.1016/j.ympev.2012.11.024. (ang.). 
  12. T.L. Fulton, S.M. Wagner, C. Fisher & B. Shapiro. Nuclear DNA from the extinct Passenger Pigeon (Ectopistes migratorius) confirms a single origin of New World pigeons. „Annals of Anatomy”. 194 (1), s. 52–57, 2012. DOI: 10.1016/j.aanat.2011.02.017. (ang.). 
  13. R.C. Banks, J.D. Weckstein, J.V. Remsen, Jr, & K.P. Johnson. Classification of a clade of New World doves (Columbidae: Zenaidini). „Zootaxa”. 3669 (2), s. 184–188, 2013. DOI: 10.11646/Zootaxa.3669.2.11. (ang.). 
  14. J. Bruxaux, M. Gabrielli, H. Ashari, R. Prŷs-Jones, L. Joseph, B. Milá, G. Besnard & C. Thébaud. Recovering the evolutionary history of crowned pigeons (Columbidae: Goura): implications for the biogeography and conservation of New Guinean lowland birds. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 120, s. 248–258, 2018. DOI: 10.1016/j.ympev.2017.11.022. (ang.).