Modrogłowik
Modrogłowik[4] (Starnoenas cyanocephala) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny gołębiowatych (Columbidae). Obecnie występuje tylko na Kubie. Zagrożony wyginięciem.
| Starnoenas cyanocephala[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
.JPG)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Starnoenas | ||
| Gatunek |
modrogłowik | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Taksonomia edytuj
Po raz pierwszy gatunek opisał Karol Linneusz w 1758 w Systema Naturae. Holotyp pochodził z nieokreślonej lokalizacji (Habitat in America)[5]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza modrogłowika w monotypowym rodzaju Starnoenas[6]. Opisał go po raz pierwszy Karol Lucjan Bonaparte w 1838 w A geographical and comparative list of the birds of Europe and North America[7]. Nie wyróżnia się podgatunków[6]. Morfologia, anatomia i zachowanie tego ptaka są niezwykle dziwne w stosunku do innych gołębiowatych Ameryk, a najbardziej zbliżone są do australijskich ptaków z rodzaju Geophaps[2].
Etymologia edytuj
Nazwa rodzajowa: rodzaj Starna Bonaparte, 1838; gr. οινας oinas, οιναδος oinados – gołąb[8]. Epitet gatunkowy: gr. κυανος kuanos – ciemnoniebieski; -κεφαλος -kephalos – -głowy, od κεφαλη kephalē – głowa[8].
Morfologia edytuj
Długość ciała 29–34,5 cm, masa ciała 213–289 g[2]. Wymiary szczegółowe dla nieznanej liczby osobników: długość skrzydła 142–149 mm, długość ogona 77–84 mm, dzioba 12 mm, skoku 32–34 mm[9].
Modrogłowik to duży gołąb o zwartej budowie i okrągłej sylwetce. W upierzeniu prawie nie występuje dymorfizm płciowy, samica ma jedynie bardziej matowy kark i pierś. Pióra na czole, wierzchu głowy i karku są kobaltowoniebieskie z ciemniejszymi krawędziami. Tył szyi i górna część grzbietu płowobrązowe z winnoczerwonym nalotem. Pióra po bokach szyi są sztywne i pofalowane, występują aż po gardło. Niższa część grzbietu, barkówki i lotki III i II rzędu, pokrywy skrzydłowe, grzbiet, kuper, pokrywy nadogonowe i sterówki płowe albo jasne, oliwkowobrązowe. Ogon stopniowany. Lotki są oliwkowobrązowe, ciemniejsze od ogona, z szerokimi płowymi krawędziami chorągiewek zewnętrznych. Od brody po pokrywy uszne biegnie biały pasek, obydwa paski niemalże schodzą się z tyłu szyi. Pióra na brodzie, bokach gardła i środku piersi tworzą duży czarny obszar z białą krawędzią na piersi. Na bokach gardła nierówno wyrastające pióra mają kobaltowoniebieskie środki, tworząc pasiasty wzór, identyczny kolorem z niebieskim na głowie. Pierś różowopłowa z winnoczerwonym nalotem, brzuch bardziej brązowy, podobnie jak i boki ciała oraz pokrywy podogonowe. Sterówki od spodu czarnobrązowe. Tęczówka ciemnobrązowa po czarną. Wąska obrączka oczna jest szara. Dziób czerwony z szarą częścią dystalną, jednak sama końcówka może być bardziej pomarańczowawa lub brązowawa. Nogi koralowoczerwone[9].
Zasięg występowania edytuj
Modrogłowik jest endemitem Kuby. Dawniej gołębie te występowały także na Isla de la Juventud. W przeszłości odnotowywane w południowej Florydzie, prawdopodobnie były to zabłąkane ptaki. Próby introdukcji na Jamajkę nie powiodły się[2].
Ekologia i zachowanie edytuj
Środowiskiem życia modrogłowików są pierwotne, lekko wilgotne lasy do 500 m n.p.m., okazjonalnie wyżej. Preferują otwarte lasy z kamienistym podłożem i regularnie rozmieszczoną roślinnością. Według innych doniesień ptaki te wybierają również lasy sąsiadujące z bagnami jak i suchsze lasy. Są to skryte i nierzucające się w oczy gołębie, przeważnie przebywające pojedynczo lub w parach. Poruszając się, preferują chodzenie. Żerują na dnie lasu, wlatują na niską gałąź jedynie zaniepokojone albo gdy nawołują inne ptaki. Zjadają groch i nasiona roślin uprawnych, małe owoce, owady, pędraki i gąsienice[9].
Lęgi edytuj
Okres lęgowy trwa od kwietnia do czerwca. Gniazdo to platforma z gałęzi, wyściełana świeżymi liśćmi, a niekiedy korzeniami. Ulokowane jest w niskim krzewie, w pnączu, w korzeniach drzewa lub martwym pniu, czasami na oplątwie (Tillandsia); rzadko położone wyżej niż na około 1,75 m. W zniesieniu 1 lub 2 białe jaja, brak informacji o inkubacji i czasie mijającym do opierzenia piskląt[9].
Status, zagrożenia i ochrona edytuj
IUCN uznaje modrogłowika za gatunek zagrożony wyginięciem (EN, Endangered) nieprzerwanie od 1994 (stan w 2016). Gołąb ten występuje tylko w niektórych częściach Kuby, w pozostałych wymarł. Do zagrożenia wyginięciem przyczyniły się wycinki lasów i polowania. Mięso modrogłowików uchodziło za wyjątkowo smaczne, ptaki odławiano i odławia się nadal z pomocą pułapek typu drop trap (są to pułapki zbudowane z jakiegoś pojemnika opierającego się na patyku z doczepionym sznurkiem). Są chronione prawnie na bagnie Zapata, jednak nie są podejmowane żadne działania w kierunku ich ochrony. BirdLife International wymienia 10 ostoi ptaków IBA, w których odnotowano modrogłowiki. Uznaje trend populacji za spadkowy[10].
Przypisy edytuj
- ↑ Starnoenas cyanocephala, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Baptista, L.F., Trail, P.W., Horblit, H.M. & Kirwan, G.M.: Blue-headed Quail-dove (Starnoenas cyanocephala). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (24 września 2016)].
- ↑ Starnoenas cyanocephala, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Columbidae Leach, 1820 - gołębiowate - Pigeons (wersja 2019-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-07].
- ↑ Karol Linneusz: Systema Naturae. Wyd. 10. 1758, s. 163.
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Pigeons. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-07]. (ang.).
- ↑ Charles Lucien Bonaparte: A geographical and comparative list of the birds of Europe and North America. 1838, s. 241.
- ↑ a b Starnoenas, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-17] (ang.), [archiwum].
- ↑ a b c d David Gibbs: Pigeons and Doves. A&C Black, 2010, s. 391–392. ISBN 978-1-4081-3556-3.
- ↑ Blue-headed Quail-dove Starnoenas cyanocephala. BirdLife International. [dostęp 2016-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).