Zabytki w Chojnowie
 |
Ten artykuł od 2012-08 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
Chojnów ma szereg cennych zabytków, pochodzących głównie z okresu średniowiecza oraz z lat 1871-1914.
Kościoły edytuj
Kościół pw. św. Piotra i Pawła edytuj
Kościół zaczęto budować w XIV w. Jest widoczny z całego Chojnowa. Ołtarz główny pochodzi z 1400 r., dzwon z 1405 r. Kościół ma chór kościelny wybudowany w 1413. W 1468 r. kościół miał osiem ołtarzy. W ciągu wieków kościół ulegał dalszej rozbudowie. Z roku 1469 pochodzi wzmianka o południowej kaplicy ufundowanej przez cech sukienników. W XVI w. dobudowano zakrystię oraz wykonano zwieńczenie attykowe wieży. W 1543 r. rodzina Bożywojów ufundowała kaplicę grobową, zwaną odtąd północną Kaplicą Bożywojów. Zniszczony w pożarze podczas wojny trzydziestoletniej został odbudowany w 1635 roku, kolejne renowacje i odnowienia miały miejsce w latach 1857 i 1910-1911[1]. Po II wojnie światowej prace restauratorskie wykonano w latach 1962-1963[2][3]. W latach 1969-1970 powstały polichromie w nawach bocznych[2].
Kościół pw. Niepokolanego Poczęcia NMP edytuj
Monumentalny kościół ceglany, wzniesiony w l. 1909-1911 w stylu neoromańskim jako bazylika z transeptem według projektu Friedricha Oskara Hossfelda[4]. Kościół ma interesujące wnętrze, wzorowane na romańskich bazylikach Niemiec północnych. Ciekawym zabytkiem jest figurka Madonny znajdująca się na południowej ścianie, nawiązuje do tzw. Pięknych Madonn typu Śląskiego w okresie późnogotyckim. Przed kościołem znajduje się figurka św. Jana Nepomucena przeniesiona z zachodniego przedmieścia[1][2].
Budynki świeckie edytuj
Zamek edytuj
.jpg)
Zamek zbudowany w drugiej połowie XIII w. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi dopiero z 1291 roku, w której wymieniony jest kasztelan Bronisław, co potwierdza istnienie tutaj urzędnika księcia, być może rezydującego jeszcze w grodzie o zabudowie drewnianej. Zamek odgrywał pełnił rolę punktu kontrolnego przy chojnowskim odcinku szlaku Wysokiej Drogi. Od XIV w. stał się siedzibą książęcą. Całkowicie przebudowany po spaleniu przez husytów w latach 1546 - 1548, przez architekta Franciszka Paara Z tego czasu pochodzi portal położony nad drzwiami wejściowymi z popiersiami Fryderyka II i jego żony Katarzyny Meklemburskiej. W XVIII w. po wielkich pożarach w Chojnowie, zamek został w połowie rozebrany, zachowało się jedynie obniżone o jedną kondygnację skrzydło północno-zachodnie. Obecnie mieści się w budynku muzeum regionalne.
Plebania kościoła św. Piotra i Pawła edytuj
Jeden z najstarszych budynków w mieście, wzniesiony w XV w. Obecny, barokowy wystrój architektoniczny jest rezultatem przebudów w XVIII i na początku XIX w. W przyziemiu zachowała się obszerna sień nakryta sklepieniami krzyżowymi, z pozostałością żeber. Po II wojnie światowej budynek odbudowano w 1960 r.[2] a w 1966 umieszczono w nim bibliotekę miejską, obecnie przeniesioną do innego budynku[5].
Kamienica Hansa Schramma edytuj
Najstarszy zachowany dom mieszczański w mieście, wzniesiony przy rynku w 1544 r. Wielokrotnie przebudowywany, zachował bogatą dekorację renesansową parteru fasady, wykazującą związki z portalem zamkowym[2].
Dwór edytuj
Późnobarokowy, dwukondygnacyjny budynek z 1730 r. o bogato zdobionej fasadzie z pilastrami i centralnie umieszczonym portalem. Otoczony późniejszymi zabudowaniami gospodarczymi.
Kamienica (róg ul. Kolejowej i Legnickiej) edytuj
Efektowny budynek mieszkalny wzniesiony przed 1914 r. w stylu secesyjnym. Dwa symetrycznie usytuowane, narożne wykusze zwieńczone wieżyczkami, centralna oś budynku zwieńczona bogato zdobionym szczytem z okrągłym oknem.
Osiedle (ul. Skłodowskiej- Curie) edytuj
Zbudowane w latach 1920-1924 według nowoczesnych koncepcji taniego budownictwa podmiejskiego jako seria identycznych domów jednorodzinnych, łączących tradycyjne niemieckie formy architektoniczne z modernistyczną prostotą. Było to jedno z pierwszych zrealizowanych dzieł wybitnego architekta i urbanisty niemieckiego, Ernsta Maya.
Obwarowania miejskie edytuj
Mury miejskie edytuj
Bezpieczeństwo mieszkańców Chojnowa w średniowieczu zapewniały mury obronne wzniesione w pierwszej połowie XIV w., a wzmiankowane w 1357 r. Tworzywa bazaltowego do budowy murów dostarczyły istniejące w tym czasie kamieniołomy w południowo-wschodniej części miasta. Linia pojedynczego pierścienia wzmocniona była basztami i chroniono głęboką fosą, wypełnioną wodą. Dostęp do miasta strzegły dwie bramy: Górna - Bolesławiecka, Dolna - Legnicka. Ponadto istniały dwie furty pełniące funkcje gospodarcze. Zamek wkomponowany w linię obronną murów, bronił miasto w południowo-zachodnim narożniku. Fortyfikacje Chojnowa poddano w XV w. remontowi, wzmacniając ich obronność przez dobudowanie cylindrycznych występów, umożliwiających obronę flankową. Pomimo to mury obronne nie stanowiły dostatecznej przeszkody dla regularnych wojsk oblegających miasto. Brak odpowiednich funduszy na ich rozbudowę i modernizację spowodował, że już w XVI w. pełniły one jedynie rolę zabezpieczającą miasto przed włóczęgami i rabusiami. Uzbrojenie miasta w tym czasie stanowiły 74 hakownice, 5 arkebuzów i 4 żelazne cepy bojowe.
Fortyfikacje, które od XVII w. straciły ostateczną swą wartość obronną, uległy rozbiórce w XVIII i XIX w. Po pożarze miasta w 1767 roku pruska komora królewska wydała pozwolenie pogorzelców na rozbiórkę murów do wysokości 4 metrów nad ziemią. W 1768 roku dokonano rozbiórki Bramy Legnickiej, a w XIX w. podobny los spotkał Bramę Bolesławiecką. Zasypaniu uległy również fosy okalające miasto. Do dnia dzisiejszego zachowały się jedynie bardzo nieliczne odcinki dawnego pierścienia murów. W północno–zachodnim narożniku starego miasta możemy oglądać ich najokazalszy fragment, który zachował się w połowie swej pierwotnej wysokości.
Baszta Tkaczy edytuj
Niem. Weberturm, zbudowana jako część pierścienia murów miejskich około 1400 roku. Wzniesiona w stylu gotyckim, z czerwonej cegły, na planie kwadratu. Renesansową attykę na wysokości 15 m otrzymała w XVI w. Ze względu na utratę znaczenia obronnego zamieniona w XVII w. na więzienie. Baszta, remontowana kilkakrotnie w XVIII i XIX w., została gruntownie odnowiona w 1905 r., kiedy to otwarto w niej muzeum. Po raz ostatni remontowana w 1967 roku[1][2]. W hełmie baszty odkryto kapsuły czasu ukryte podczas kolejnych renowacji dachu z lat 1651, 1749 i 1843[1]. W ostatnich latach swoją siedzibę miała tu drużyna harcerska.
Budynki użyteczności publicznej edytuj
Dworzec kolejowy edytuj
Wybudowany w 1909 r. w charakterystycznym dla ery wilhelmińskiej stylu eklektycznym, łączącym elementy renesansu północnego, baroku, a nawet secesji. Nowoczesny na swoje czasy budynek ma niewielką halę z kasami biletowymi oraz podziemne przejście na perony. Stacja ma dwa perony z drewnianą wiatą. Budynek remontowany w latach 2005-2007.
Nowy ratusz edytuj
Wzniesiony w latach 1878-1891, neorenesansowy, z dwukolorowej cegły licowanej. Środkowy ryzalit zwieńczony jest zegarem oraz niewielkim frontonem.
Wieża ciśnień edytuj
Monumentalny obiekt łączący cechy modernistyczne i klasycystyczne, wzniesiony ok. 1915 r. na wzgórzu w południowo-wschodniej części miasta. Obecnie zaniedbany.
Szkoła (ul. Konarskiego) edytuj
Wzniesiona przed 1914 r. w stylu neorenesansu północnego, łączy cegłę licowaną z elementami kamiennymi. Dwa boczne ryzality zwieńczone efektownymi szczytami, na centralnej osi mniejszy szczyt z zegarem oraz kamienny portal. Fasada odnowiona w r. 2003.
Szkoła (ul. Reja) edytuj
Wzniesiona przed r. 1900 w stylu neorenesansowym z cegły licowanej.
Szkoła (ul. Witosa) edytuj
Wzniesiona w pierwszej ćwierci XX w. w modernizującym stylu historycznym. Ma postać dwóch bliźniaczych segmentów z oddzielnymi wejściami.
Zabytki nieistniejące edytuj
Stary ratusz edytuj
Renesansowy ratusz chojnowski z wysoką wieżą wybudowany został w 1583 roku w centralnym miejscu rynku, na miejscu poprzedniej budowli z 1366. Budynek był kilkakrotnie przebudowywany i przybrał ostatecznie kształt barokowy. W 1875 r., po katastrofie zawalenia się wiaty ratusz został rozebrany. Nowy został wybudowany na placu Zamkowym. Zegar z wieży i waga są przechowywane w Muzeum Regionalnym[2].
Brama Legnicka (Dolna) i Bolesławiecka edytuj
Rozebrane odpowiednio w 1768 r. i na początku XIX w.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Bożena Steinborn: Złotoryja, Chojnów, Świerzawa: zabytki sztuki regionu. Wrocław: Ossolineum - Wydawnictwo, 1959, s. 53-82.
- ↑ a b c d e f g Wanda Goebel, Ewa Lenkow: Chojnów i okolice. Wrocław: Dolnośląskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne: Towarzystwo Miłośników Chojnowa, 1986.
- ↑ Historia chojnowskiej fary. [dostęp 2016-08-18]. (pol.).
- ↑ Historia Kościoła Parafialnego. 2014. [dostęp 2016-08-18]. (pol.).
- ↑ Historia Miejskiej Biblioteki Publicznej w Chojnowie. [dostęp 2016-08-18]. (pol.).
