Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu
Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu – muzeum etnograficzne założone w 1959 roku z inicjatywy Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu. Zajmuje się działalnością edukacyjną, wydawniczą, organizuje kiermasze sztuki ludowej oraz koncerty muzyki tradycyjnej. W 2019 roku posiadało ok. 68 tys. obiektów z całej Polski[1].
 Siedziba Muzeum | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Data założenia |
1 stycznia 1959 |
| Wielkość zbiorów |
Ponad 65 tys. obiektów, 3 parki etnograficzne |
| Dyrektor |
dr Hubert Czachowski |
Położenie na mapie Torunia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
 53°00′52,55″N 18°36′15,69″E/53,014597 18,604358
| |
| Strona internetowa | |
Historia edytuj
W latach 1946–1958 w Muzeum Miejskim w Toruniu (od 1950 roku Muzeum Państwowego) istniał Dział Etnograficzny, kierowany przez Marię Znamierowską-Prüfferową. W 1948 roku została otwarta pierwsza wystawa stała w Dziale Etnograficznym. 17 kwietnia 1953 roku Miejska Rada Narodowa wydała uchwałę o potrzebie utworzenia Muzeum Etnograficznego w Toruniu[2]. Muzeum miało mieścić się w budynku dawnego arsenału artyleryjskiego Twierdzy Toruń, pozyskanym w 1956 roku[2][3]. Budynek remontowano w latach 1956–1959. 6 kwietnia 1957 roku powstał Społeczny Komitet Budowy Muzeum Etnograficznego w Toruniu. Na jego bazie w 1964 roku powstało Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Etnograficznego w Toruniu[2].
W latach 1958–1961 wybudowano pawilon wystawienniczo-administracyjny (tak zwany nowy gmach). Muzeum powstało 1 stycznia 1959 roku. Jego działalność obejmowało Polskę Północną. Liczba zbiorów na początku 1959 roku wynosiła 5 165 obiektów. Uroczysta inauguracja prac Muzeum Etnograficznego nastąpiła 17 kwietnia 1959 roku[2].
W 1960 roku w Arsenale została otwarta stała wystawa pt. Kultura materialna Północnej Polski. W 1961 roku Muzeum pozyskało schron. Był on użytkowany do 1972 roku, kiedy to zapadła decyzja o jego rozbiórce. W latach 1961–1964 przeprowadzono remont i adaptację XIX-wiecznego budynku pofortecznego, w którym umieszczono pracownie konserwatorskie i stolarskie. W 1961 roku oddano do użytku pawilon wystawienniczy. Pierwsza stała wystawa w niej była poświęcona tradycyjnemu rybołówstwu ludowemu w Polsce[2].
W 1966 roku rozpoczęto pracę nad utworzeniem skansenu przymuzealnego. W następnym roku zaprojektowano skansen wiślany przy ul. Winnica, jednak projekt nie wszedł w życie. W 1968 roku Muzeum kupiło zabytkową zagrodę w Kaszczorku z przeznaczeniem na skansen, według projektu Marii Znamierowskiej-Prüfferowej. W 1969 roku oddano dla zwiedzających Park Etnograficzny. W tym samym roku odbył się Ogólnopolski Zjazd Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego. W 1972 roku Muzeum pozyskało budynek spichrza przy ul. Rabiańskiej 19. 30 grudnia 1972 roku dyrektor Muzeum Maria Znamierowska-Prüfferowa przeszła na emeryturę. Nowym dyrektorem Muzeum został Aleksander Błachowski. Pod koniec 1972 roku liczba zbiorów wyniosła 13 412 obiektów. W 1980 roku w wyremontowanym i adaptowanym na cele muzealne budynku przy ul. Rabiańskiej 19 rozpoczęła działalność pracownia i magazyn zbiorów Działu Sztuki Ludowej i Działu Folkloru. W tym samym roku na mocy nowego statutu Muzeum Etnograficzne w Toruniu objęło swoim zasięgiem działania całą Polskę. 1 kwietnia 1980 roku nowym dyrektorem Muzeum został Roman Tubaja. W 1983 roku Muzeum pozyskało kolejny spichlerz przy ul. Rabiańskiej[2].
W latach 1985–1988 przeniesiono i zrekonstruowano 18 obiektów architektonicznych w Parku Etnograficznym w Kaszczorku. W latach 1986–1988 na dziedzińcu Muzeum wybudowano amfiteatr. Został on oddany do użytku rok później. W 1990 roku w Arsenale wybuchł pożar[2].
20 sierpnia 1990 roku zmarła założycielka Muzeum Maria Znamierowska-Prüfferowa. 15 grudnia 1999 roku Muzeum nadano imię Marii Znamierowskiej-Prüfferowej[2].
W 2007 roku liczba zbiorów Muzeum wyniosło ok. 60 tys. obiektów[2]. W wyniku ujawnionego przez Gazetę Pomorską fałszowania dokumentacji w sprawie dotacji na Rocznik Muzeum z Urzędu Marszałkowskiego, w 2008 roku dyrektor Muzeum Roman Tubaja utracił stanowisko dyrektora[4]. Nowym dyrektorem Muzeum został Hubert Czachowski[2].
W 2018 roku w Wielkiej Nieszawce został otwarty nowy oddział Muzeum: Olenderski Park Etnograficzny[2]. 12 grudnia 2019 roku Muzeum otrzymało Medal „Thorunium”[1]. W 2021 roku zmarli dwaj dawni dyrektorzy Muzeum: Aleksander Błachowski (22 stycznia)[5] i Roman Tubaja (17 kwietnia)[6].
Parki Etnograficzne edytuj
Park Etnograficzny w centrum Torunia edytuj
Park Etnograficzny został oddany dla zwiedzających w 1969 roku[2]. Znajduje się on w pobliżu średniowiecznego centrum. Zajmuje on powierzchnię 1,7 ha. W Parku prezentowane jest 19 obiektów architektury wiejskiej, pochodzących z Polski Północnej: Borów Tucholskich, Kaszub, Kociewia, Kujaw, Ziemi chełmińskiej i dobrzyńskiej, a także 49 obiektów małej architektury[3]. Pierwszą częścią dostępną dla zwiedzających była zagroda kujawska. Zagrodę kaszubską i tucholską otworzono w 1974 roku. W 1991 roku została otwarta chałupa ze Skórzenna, chaty z Lasek, barka rybacka i młyn wodny ze Stryg. Zagroda kujawska została dwukrotnie zniszczona w wyniku pożaru[2]. Pierwszy pożar miał miejsce 30 kwietnia 2004 roku[7]. Rok później spłonęła zrekonstruowana stodoła i obory glinianki[2].
Park Etnograficzny w Kaszczorku edytuj
W Kaszczorku znajduje się park etnograficzny, gdzie jest prezentowane budownictwo ludowe ziemi chełmińskiej oraz obiektów architektury związanych z rybołówstwem, pochodzące z Fordonu i toruńskiej Winnicy. Znajduje się on na terenie istniejącej dawniej zagrody, należącej do wielopokoleniowej rodziny rybacko-rolniczej. Najważniejszym obiektem w parku jest drewniana chata z końca XVIII wieku[8].
Olenderski Park Etnograficzny edytuj
Olenderski Park Etnograficzny w Wielkiej Nieszawce jest pierwszym polskim skansenem poświęconym osadnikom olenderskim. Park odtwarza fragment krajobrazu kulturalnego wsi nadwiślańskiej z przełomu XIX i XX wieku. Zajmuje powierzchnię ponad 5 ha. Składa się z trzech pełnych zagród składających się z sześciu zabytkowych budynków mieszkalnych i gospodarczych. Powstały one na przełomie XVIII i XIX wieku, pierwotnie znajdowały się na obszarze Doliny Dolnej Wisły[9].
W Olenderskim Parku Etnograficznym znajdują się:
- zagroda z Kaniczek pochodząca z 1757 roku. Data budowy, inicjały budowniczego i właściciela domu są umieszczone na froncie wystawki podcieniowej wspartej na czterech słupach. Jest to jeden z ostatnich podcieniowych domów z obszaru Doliny Dolnej Wisły. Część mieszkalną wzniesiono w konstrukcji wieńcowej, natomiast część inwentarską wymurowano z cegły. We wnętrzu głównej izby na jednej ze ścian zachowała się tapeta z dekoracyjnym wzorem z 1910 roku W obrębie siedliska znajdują się dodatkowe budynki gospodarcze: stodoła z Wielkiego Wełcza z 1841 roku i trójkondygnacyjny spichlerz z Wielkiego Zajączkowa z początku XIX wieku, a także dom dla pracowników rolnych z Mątowskich Pastwisk z 1827 roku, jedyny zachowany przykład drewnianego domu robotniczego[9];
- zagroda z Niedźwiedzia – pochodzi z lat 90. XVIII wieku. Jest przykładem jednobudynkowej zagrody liniowej[9];
- zagroda z Gutowa – pochodzi prawdopodobnie z przełomu XVIII i XIX wieku[9];
- cmentarz menonicki – znajdujący się w północno-zachodniej części Parku. Zmarłych wyznania menonickiego i ewangelickiego, chowano co najmniej od początku XIX wieku do 1945 roku. Cmentarz uporządkowano w 2015 roku[9].
-
Wiatrak w Parku Etnograficznym w centrum miasta -
Park Etnograficzny w Kaszczorku -
Zagroda w Olenderskim Parku Etnograficznym
Biblioteka edytuj
Na terenie Muzeum mieści się biblioteka licząca ok. 18 tys. woluminów poświęconych etnologii, antropologii, etnografii polskiej i obcej, historii, historii sztuki, kulturoznawstwa, archeologii, muzealnictwa i socjologi, a także encyklopedie, mapy, słowniki i bibliografie i zbiory specjalistycznych czasopism. Zbiory są udostępnianie na miejscu w czytelni[10].
Festiwal Antropologii Wizualnej Aspekty edytuj
Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej oraz toruńska Fundacja Emic organizuje Festiwal Antropologii Wizualnej Aspekty. Celem festiwalu jest promocja i prezentacja filmów dokumentalnych poświęconych antropologii wizualnej. Partnerem Festiwalu jest Polskie Towarzystwo Ludoznawcze Oddział w Toruniu[11]. W maju 2010 roku Festiwal włączono do Europejskiej Sieci Festiwali Antropologicznych CAFFE (Coordinating Anthropological Film Festivals in Europe)[12].
Dyrektorzy edytuj
- prof. Maria Znamierowska-Prüfferowa (1959–1972)[2]
- mgr Aleksander Błachowski (1972–1980)[2]
- mgr Roman Tubaja (1980–2008)[2]
- dr Hubert Czachowski (od 2008)[2]
Przypisy edytuj
- ↑ a b Adrian Aleksandrowicz: Thorunium na jubileusz Etnomuzeum. torun.pl, 2019-12-12. [dostęp 2023-08-26].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Historia. etnomuzeum.pl. [dostęp 2023-08-26].
- ↑ a b Arsenały, Wozownie artyleryskie. turystyka.torun.pl. [dostęp 2023-08-26].
- ↑ Dyrektor na wylocie. pomorska.pl, 2007-04-21. [dostęp 2023-08-26].
- ↑ Aleksander Błachowski. nekrologi.wyborcza.pl. [dostęp 2023-08-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-30)].
- ↑ Grzegorz Giedrys: Zmarł Roman Tubaja, wieloletni dyrektor Muzeum Etnograficznego w Toruniu. torun.wyborcza.pl, 2021-04-19. [dostęp 2023-08-26].
- ↑ Pożar w Muzeum Etnograficznym w Toruniu. rmf24.pl. [dostęp 2023-08-26].
- ↑ Ekspozycja w Kaszczorku. etnomuzeum.pl. [dostęp 2023-08-26].
- ↑ a b c d e Olenderski Park Etnograficzny. etnomuzeum.pl. [dostęp 2023-08-26].
- ↑ Biblioteka. etnomuzeum.pl. [dostęp 2023-08-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-13)].
- ↑ Aspekty. 5. Festiwal Antropologii Wizualnej. torun.pl. [dostęp 2023-08-26].
- ↑ Festiwal Antropologii Wizualnej Aspekty w Muzeum Etnograficznym w Toruniu. torun.naszemiasto.pl, 2014-11-25. [dostęp 2023-08-26].