Zaharije Orfelin

Zaharije Orfelin (ur. 1726 w Vukovarze, zm. 19 stycznia 1785 w Nowym Sadzie) – serbski działacz kulturalny, poeta, historyk, rytownik, kaligraf, tłumacz oraz autor utworów teologicznych i dydaktycznych - popularyzował stosowanie w piśmiennictwie języka słowianoserbskiego.

Zaharije Orfelin

Data i miejsce urodzenia	1726 Vukovar
Data i miejsce śmierci	19 stycznia 1785 Nowy Sad
Narodowość	serbska
Dziedzina sztuki	literatura

Działalność

Do najważniejszych utworów Orfelina zaliczany jest poemat Płacz Serbii (1761), uważany za najlepszy serbski tekst poetycki swej epoki. Jest to barokowy utwór alegoryczny o wymowie antyaustriackiej, pisany trzynastozgłoskowym wierszem, którego wzór został zaczerpnięty z polskiej tradycji literackiej.

Miedzioryty Zaharije Orfelina

Bogurodzica z klasztoru Bodjani (1758)

Św.św. Piotr i Paweł (1770)

Święty Łazarz (1773)

Klasztor Krušedol (1775)

Klasztor Chilandar (1779)

Orfelin wydał w 1768 roku w Wenecji „Slavenoserbski magazin”, uważany za pierwsze czasopismo serbskie oraz pierwsze w ogóle czasopismo południowosłowiańskie, choć ostatecznie ukazał się tylko jeden numer. Na łamach pisma został zamieszczony tekst, będący manifestem programowym Orfelina, deklarujący potrzebę oświecenia narodu, demokratyzacji kultury po to, by nauka, literatura i filozofia wyszła z kręgu uczonych i służyła potrzebom zwykłych ludzi.

Dążąc do demokratyzacji języka, Orfelin próbował w tekstach zamieszczonych na łamach „Magazynu Słowianoserbskiego” zbliżyć język literacki (którym był język cerkiewnosłowiański) do żywej mowy. Efektem starań było powstanie tzw. języka słowianoserbskiego, w którym prócz elementów języka cerkiewnosłowiańskiego oraz cech zaczerpniętych z dialektów serbskich, znalazło się też dużo zapożyczeń z języka rosyjskiego.

W 1772 roku Orfelin opublikował w Wenecji Żywot Piotra Wielkiego, obszerny utwór historyczny portretujący rosyjskiego cara jako wzór monarchy oświeconego i nowoczesnego.

Orfelin pisał również teksty dydaktyczne, takie jak pierwszy serbski elementarz, opublikowany w 1767 roku (II wydanie ukazało się drukiem w 1797) czy pierwszy serbski podręcznik do łaciny. Jest również autorem teologicznego utworu Księga przeciw papiestwu rzymskiemu, który pozostał w rękopisie oraz nieopublikowanego drukiem dzieła naukowego poświęconego botanice (Wielki zielnik serbski).

Orfelin był również wyróżniającym się rytownikiem i kaligrafem, który pozostawił po sobie wiele miedziorytów przedstawiających postacie z serbskiej historii.

Bibliografia

• Józef Magnuszewski (red): Mały słownik pisarzy zachodniosłowiańskich i południowosłowiańskich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 345–346.
• Marian Jakóbiec: Literatury narodów Jugosławii. W: Dzieje literatur europejskich. T. 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1991, s. 197.