Zupa joumou
Zupa joumou[1] (hait. soup joumou, fr. soupe au giraumon[2]) – tradycyjna potrawa kuchni haitańskiej będąca formą zupy dyniowej przyrządzanej z dyni odmiany „turecki turban” . Jest to danie świąteczne, ważne dla tożsamości i mające status potrawy narodowej Haitańczyków, przygotowywane i spożywane 1 stycznia, w Dniu Niepodległości kraju[1][3][4].
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
Zupa joumou (2018) | |
Państwo | |
---|---|
Typ | |
Numer ref. | |
Region[b] |
Ameryka Łacińska i Karaiby |
Historia wpisania na listę | |
Wpisanie na listę |
2021 |
Rodzaj | |
---|---|
Kuchnia | |
Miejsce powstania | |
Obróbka żywności |
W 2021 roku wiedza, know-how oraz praktyki związane z przyrządzaniem zupy joumou wpisane zostały na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO[2][1].
Historia
edytujW czasach kolonialnych, kiedy współczesne Haiti było francuską kolonią o nazwie Saint-Domingue, spożywanie zupy z odmiany dyni o nazwie „turecki turban” (fr. giraumon) było wyłącznym przywilejem kolonistów[2][3][1]. Ich własnością byli niewolnicy, głównie pochodzący z Afryki, do których obowiązków należało przygotowywanie i serwowanie zupy joumou swoim panom[4]. Kiedy w wyniku rewolucji 1 stycznia 1804 roku proklamowano niepodległość Haiti, zupa stała się symbolem zwycięstwa nad kolonializmem, odrzucenia ucisku i dyskryminacji, wolności oraz uzyskania niepodległości, a także wyrazem godności, stąd też potrawa nazywana jest również „zupą wolności” (fr. soupe de la liberté) lub „zupą niepodległości” (fr. soupe de l’Indépendance)[2][1].
Przygotowanie
edytujZupa joumou przygotowywana jest z dyni „turecki turban” (fr. giraumon, hait. joumou), która pierwotnie uprawiana była przez rdzenną ludność Karaibów[2]. Jej nazwa wywodzi się od słowa jirumum, pochodzącego z jednego z języków Tupi[2]. Przepisy na zupę joumou przekazywane są z pokolenia na pokolenie w haitańskich rodzinach i mogą się nieco różnić między sobą, a także w zależności od regionu kraju[2][5]. Według najbardziej popularnego, oprócz dyni składnikami zupy są również korzeń taro, bataty, rzepa, kolczoch jadalny, cebula, marchew, banany, ziemniaki, kapusta, kawałki mięsa (najczęściej wołowego[5]), makaron (np. wermiszel[5]) oraz przyprawy (np. ostra papryka chili)[2][3][1].
Na początku dynia joumou jest gotowana, a następnie rozgniatana, po czym całość gotuje się na wolnym ogniu, stopniowo dodając pozostałe składniki, w tym warzywa i mięso[2]. Przed końcem gotowania dodawane są natka pietruszki oraz świeżo wyciśnięty sok z limonki[2]. W niektórych regionach Haiti zupę joumou podaje się ze sfermentowanymi i przyprawionymi liśćmi sałaty[2].
Znaczenie
edytujZupa joumou jest odświętnym daniem, ważnym dla tożsamości narodowej Haitańczyków, przygotowywanym i spożywanym przede wszystkim w Dniu Niepodległości Haiti (1 stycznia)[1][3]. Potrawa ta tradycyjnie stanowi pierwszy posiłek mieszkańców Haiti w Nowym Roku, ale podawana jest również jako niedzielne śniadanie, między godziną 8:00 a 10:00[6][3][1]. W przygotowaniu potrawy udział biorą wszyscy członkowie rodziny, ale najważniejszą rolę w jej gotowaniu i późniejszym podaniu pełnią kobiety, którym pomagają dzieci, natomiast rolą mężczyzn-rzemieślników jest wykonanie garnków i naczyń, w których danie jest przygotowywane oraz podawane[1][2].
Transmisja tradycji odbywa się głównie z pokolenia na pokolenie w obrębie rodzin, ale przepisy na zupę joumou są też przekazywane w książkach, programach kulinarnych, w szkołach gastronomicznych oraz za pośrednictwem portali społecznościowych, a także podczas targów rolniczych oraz lokalnych świąt i festiwali[2]. Przyrządzanie zupy daje poczucie przynależności do wspólnoty oraz spaja społeczność Haiti nie tylko na obszarach wiejskich, ale także w miastach[1][2]. Tradycja jest żywa na obszarze Haiti oraz wśród haitańskich imigrantów mieszkających w innych krajach[3][4][2].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j Dziedzictwo niematerialne – Haiti. Polski Komitet ds. UNESCO. [dostęp 2023-11-03].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Joumou soup – Nomination form [online], ich.unesco.org [dostęp 2023-11-03] (ang.).
- ↑ a b c d e f Joumou soup [online], ich.unesco.org [dostęp 2023-11-03] (ang.).
- ↑ a b c Jenna Chrisphonte , Soupe joumou, a symbol of freedom and hope, is a New Year’s Day tradition for Haitians everywhere, „Washington Post”, 22 grudnia 2020, ISSN 0190-8286 [dostęp 2023-11-05] (ang.).
- ↑ a b c Soup Joumou Recipe [online], NYT Cooking [dostęp 2023-11-05] (ang.).
- ↑ Lyonel Trouillot , Haiti’s New Year’s Day soup has made headlines. But let’s not be naive about its symbolism, „The Guardian”, 2022, ISSN 0261-3077 [dostęp 2023-11-05] (ang.).