Kapusta

Kapusta (Brassica L.) – rodzaj roślin zielnych z rodziny kapustowatych. Należy do niego 38 gatunków roślin, które w stanie dzikim występują głównie w Europie (21 gatunków[4]), zwłaszcza w rejonie Morza Śródziemnego, poza tym rozproszone w Azji o umiarkowanym klimacie[5]. Formy dziko rosnące zasiedlają siedliska ruderalne i piaszczyste, często na terenach nadmorskich. Liczne gatunki, mieszańce, odmiany i kultywary są uprawiane jako warzywa w różnych regionach świata[4].

Kapusta
Ilustracja
Kapusta warzywna głowiasta
Systematyka[1][2]
Domena eukarionty
Królestwo rośliny
Podkrólestwo rośliny zielone
Nadgromada rośliny telomowe
Gromada rośliny naczyniowe
Podgromada rośliny nasienne
Nadklasa okrytonasienne
Klasa Magnoliopsida
Nadrząd różopodobne
Rząd kapustowce
Rodzina kapustowate
Rodzaj Kapusta
Nazwa systematyczna
Brassica L.
Sp. Pl. 666. 1 Mai 1753
Typ nomenklatoryczny

Brassica oleracea L.[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Rzepak – morfologia
Diagram kwiatowy
Liście kapusty warzywnej
Brassica oleracea var. acephala
Kalarepa
Porównanie genomów niektórych gatunków kapusty

Morfologia i biologiaEdytuj

Pokrój
Rośliny jednoroczne, dwuletnie i półkrzewy[6]. Osiągają do 2 m wysokości[4].
Liście
Mięsiste, pojedyncze lub pierzasto podzielone[4].
Kwiaty
Promieniste, 4-krotne, drobne. Działki kielicha nieco woreczkowato rozdęte. Płatki barwy żółtawej, białej lub czerwono nabiegłe, u nasady długo zwężające się z zielonymi miodnikami. Pręcików 6 czterosilnych; 4 wewnętrzne dłuższe od 2 zewnętrznych. Zalążnia górna z krótką zwykle szyjką słupka zwieńczoną główkowatym znamieniem[4].
Owoce
Łuszczyny długie, wąskie, nieco spłaszczone, wielonasienne[4].

SystematykaEdytuj

Według botaników przed kilku tysiącami lat, gdy ludzie zaczęli uprawiać niektóre gatunki kapusty, doszło do spontanicznego skrzyżowania się kilku gatunków, w wyniku czego powstały dwie duże grupy mieszańców; pierwsza z nich określana jest jako kapusta warzywna (Brassica oleracea), druga to kapusta właściwa (Brassica rapa)[6].

Synonimy[5]

Brassicaria Pomel, Guenthera Andrz.

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system system APG III z 2009)

Należy do rodziny kapustowatych (Brassicaceae), rzędu kapustowców (Brassicales), kladu różowych (rosids) w obrębie okrytonasiennych (Magnoliophyta )[2].

Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Capparanae Reveal, rząd kaparowce (Capparales Hutch.), podrząd Capparineae Engl., rodzina kapustowate (Brassicaceae Burnett), podrodzina Brassicoideae Prantl, plemię Brassiceae DC., podplemię Brassicinae Sond. in Harv., rodzaj kapusta (Brassica L.)[7].

Gatunki[8]

W systematyce kapusty istnieje wielkie zagmatwanie. W różnych klasyfikacjach te same taksony są uważane za odmiany, podgatunki lub gatunki i mają różne nazewnictwo. Według najnowszych ustaleń (2010 r.) przeprowadzonych przez botaników Germplasm Resources Information Network, skupionych w towarzystwie The Multinational Brassica Genome Project w obrębie rodzaju Brassica wyróżnia się 38 gatunków[5]:

ZastosowanieEdytuj

  • Warzywa – wiele spośród uprawianych gatunków, mieszańców i odmian to rośliny jadalne uprawiane na całym niemal świecie.
  • Niektóre odmiany (rzepak) są uprawiane dla nasion, z których wytwarza się olej jadalny i biodiesel.
  • Niektóre gatunki i odmiany są uprawiane jako rośliny paszowe.
  • Kwiaciarstwo – niektóre kultywary o ozdobnych liściach używane są w kwiaciarstwie.

EtymologiaEdytuj

Nazwa kapusta trafiła do polszczyzny jako zapożyczenie z łaciny, od słowa caputium (główka)[9].

CiekawostkiEdytuj

  • Kapusta, podobnie jak wiele innych rzeczowników, funkcjonuje również jako polskie nazwisko (zob. np. Janusz Kapusta),
  • W dawnej Polsce doły do przechowywania kapusty w zimie nazywano skłabunami.

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-22].
  4. ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 171. ISBN 0-333-74890-5.
  5. ↑ a b c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-10-15].
  6. ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  7. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Brassica (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-22].
  8. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-10-27].
  9. ↑ Jerzy Ciechanowicz: Medea i czereśnie. Rozmowy o starożytności. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen/Wydawnictwo Krąg, 1994, s. 97. ISBN 83-85199-23-3.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kapusta&oldid=62813032”