Zygmunt Słomiński
Zygmunt Joachim Słomiński (ur. 15 kwietnia 1879 w Piotrkowie Trybunalskim, zm. 12 lutego 1943 w Stefanowie) – inżynier budownictwa, urzędnik państwowy, prezydent Warszawy, prezes Związku Miast Polskich w 1932 roku[1].
 Zygmunt Słomiński (1927) | |
| Data i miejsce urodzenia |
15 kwietnia 1879 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
12 lutego 1943 |
| Prezydent m.st. Warszawy | |
| Okres | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
      .gif){kind=small} 
| |
Życiorys
edytujPochodził z ziemiańskiej rodziny szlacheckiej osiadłej na Grodzieńszczyźnie. Dziadek, Joachim Słomiński, przyjaźnił się z Adamem Mickiewiczem i należał do Filaretów. Urodził się w rodzinie Michała i Marii z Grabowskich. Ojciec jako młodzieniec brał udział w powstaniu styczniowym za co został skazany na zesłanie na Syberię, gdzie przebywał 5 lat (m.in. w Tobolsku). Majątek rodzinny Słomińskich, Kleszczele w powiecie prużańskim, został skonfiskowany przez władze rosyjskie. Po powrocie z zesłania Michał Słomiński pracował jako nadzorca odcinka Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej w Piotrkowie[2].
Zygmunt Słomiński ukończył gimnazjum rządowym w Piotrkowie, gdzie należał do tajnych kółek samokształceniowych. Po maturze (1897) podjął studia na Wydziale Fizyczno-Matematycznym Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, a następnie na Wydziale Inżynieryjno-Budowlanym w Warszawskim Instytucie Politechnicznym. Brał udział w licznych manifestacjach patriotycznych i strajkach politycznych w Warszawie, za co m.in. w 1898 został relegowany z UW, a w 1901 zawieszony w prawach studenta Instytutu Politechnicznego. W 1902 uzyskał dyplom inżyniera.
Od 1903 był architektem powiatowym w Sandomierzu i pełnił funkcję budowniczego Sandomierskiej Kurii Diecezjalnej. Przebudował zamek sandomierski i lokal urzędu powiatowego, dokonał konserwacji i rozbudowy diecezjalnego Seminarium Duchownego oraz Pałacu Biskupiego, a także konserwacji romańskiego kościoła św. Jakuba w Sandomierzu.
Od ok. 1910 pracował w Radomiu, gdzie jako zastępca inżyniera guberni radomskiej zaprojektował gmach Banku Państwa (potem Narodowy Bank Polski) oraz w latach 1913–1914 rozbudowę barokowego kościoła w Błogich Szlacheckich.
Zarówno w Sandomierzu, jak i w Radomiu Słomiński bardzo żywo uczestniczył w życiu społecznym, m.in. zakładając biblioteki, spółdzielnie, organizując odczyty uświadamiające narodowo. Był także prezesem Ochotniczych Straży Pożarnych w Sandomierzu (1905–1907, potem członkiem honorowym) i w Radomiu (1913–1914)[3].
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, na początku lat 1920 był dyrektorem Okręgowej Dyrekcji Robót Publicznych w Lublinie. W latach 1924–1927 był naczelnym inżynierem Warszawy, a od 7 lipca 1927 do 2 marca 1934 był Prezydentem Miasta Stołecznego Warszawa. Zygmunt Słomiński był inicjatorem akcji „Warszawa czysta”. Za jego prezydentury: rozpoczęto chlorowanie wody wodociągowej, wybudowano kilkanaście ustępów publicznych, zmodernizowano i przebudowano miejską gazownię, zbudowano osiedle na Żoliborzu dla pracowników samorządu miejskiego, a w 1928 – po trzyletniej przerwie – przywrócono komunikację autobusową w mieście. Zygmunt Słomiński ustąpił z urzędu prezydenta miasta, po zmianie ustawy samorządowej. Wykładał regulację miast w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie[4]. Od lutego 1934 był dyrektorem tramwajów miejskich.
Po ośmiu miesiącach sprawowania funkcji, we wrześniu 1934 roku, został zdymisjonowany przez nowo mianowanego komisarycznego prezydenta miasta, Stefana Starzyńskiego, po czym przeszedł na emeryturę[5]. Starzyński zarzucał mu niegospodarność w zarządzaniu tramwajami miejskimi. Prasa warszawska kojarzyła dymisję Słomińskiego z czystkami kadrowymi w Magistracie miejskim, tzw. rugami, o przeprowadzanie których oskarżano Stefana Starzyńskiego[6].
Zygmunt Słomiński w okresie okupacji w nocy z 10 na 11 listopada 1942 roku został aresztowany przez Gestapo. Był więźniem Pawiaka oraz w siedzibie Gestapo na Szucha. Został rozstrzelany w Lasach Chojnowskich k. Stefanowa. Po wojnie jego szczątki zostały ekshumowane i pochowane na cmentarzu Powązkowskim[7] (kwatera 201-2-1,2)[8].
Inżynier Zygmunt Słomiński był autorem wielu prac z zakresu budownictwa i zagadnień gospodarczych stolicy, m.in.: Potrzeby Warszawy (1929), Gospodarka Warszawy w dobie kryzysu 1930–1934 (1935).
Rodzina
edytujZygmunt Słomiński był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Teresa z Paszkiewiczów, córka Ludwika i Emilii z Ścibor-Kotkowskich (ciotki Witolda Gombrowicza)[9]. Z Teresą z Paszkiewiczów miał dwoje dzieci:
- Michała Słomińskiego (1907–1947), inżyniera, żonatego z Wandą Piotrkowską, który po drugiej wojnie światowej wyjechał do Wielkiej Brytanii i tam zmarł
- Helenę ze Słomińskich Kurcyuszową (1914–1999), architekta urbanistę w Szczecinie, malarkę, animatorkę życia kulturalnego w powojennym Szczecinie, żonę prawnika Jerzego Kurcyusza (brata Tadeusza Kurcyusza).
Po śmierci żony w 1926 ożenił się powtórnie z Aleksandrą ze Strenkowskich 1.v. Piotrkowską, która została zamordowana w czasie powstania warszawskiego. Drugie małżeństwo Zygmunta Słomińskiego było bezdzietne[10].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)[11][12]
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 23 czerwca 1927[13][14], 13 maja 1933[15])
- Medal Niepodległości (19 czerwca 1938)[16]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[11]
- Krzyż Komandorski Orderu Legii Honorowej (Francja)[11]
- Krzyż Komandorski Orderu Leopolda (Belgia)[11]
- Wielka Wstęga Orderu Gwiazdy Stor (Afganistan)[11]
- Medal Zwycięstwa (Médaille Interalliée)[11]
Wybrane publikacje
edytuj- Ratusz Sandomierski, „Architekt”, 1906, nr 8
- Zamek sandomierski, „Architekt”, 1909, nr 7
- Kollegium Jezuickie w Sandomierzu, „Architekt”, 1911, nr 2
- Istorija – razvitie i sostojanie gubernskich 1-razrjadnych šossejnych traktov v predelach Radomskoj gubernii, Radom 1911
- Potrzeby Warszawy, Warszawa 1929
- Gospodarka Warszawy w dobie kryzysu 1930–1934, Warszawa 1935
Upamiętnienie
edytuj- W listopadzie 1989[17] nazwę Zygmunta Słomińskiego nadano ulicy w Warszawie biegnącej od Mostu Gdańskiego do ronda Zgrupowania AK „Radosław”.
Przypisy
edytuj- ↑ Samorząd Miejski : organ Związku Miast Polskich 1932 z. 8, s. 475.
- ↑ Stanisław Konarski, Prezydent Warszawy Zygmunt Słomiński i jego portret rzeźbiarski, Almanach Muzealny, 2, 1999, s. 324
- ↑ Zygmunt Joachim Słomiński, Polski Słownik Biograficzny, tom XXXVIII.
- ↑ Wolna Wszechnica Polska. W: Szkoły wyższe Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: 1930, s. 313.
- ↑ Dymisja dyrektora tramwajów miejskich, Robotnik, 4 września 1934, s. 4
- ↑ Błotne kąpiele samorządu Warszawy, Robotnik, 8 września 1934, s. 2
- ↑ 80 lat temu Niemcy rozstrzelali prezydenta Warszawy Zygmunta Słomińskiego. dzieje.pl.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: TERESA SŁOMIŃSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-23].
- ↑ Kotkowscy [w:] Adam Boniecki, Herbarz Polski, t. 11, s. 379 i n.
- ↑ Stanisław Konarski, Prezydent Warszawy Zygmunt Słomiński i jego portret rzeźbiarski, Almanach Muzealny, 2, 1999, s. 323–331.
- ↑ a b c d e f Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 675–676. [dostęp 2020-10-26].
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 29.
- ↑ M.P. z 1927 r. nr 143, poz. 370 „za pełną inicjatywy, wybitnie gorliwą i pożyteczną pracę w zakresie zatrudniania bezrobotnych”
- ↑ Odznaczenie. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 242 z 22 października 1927.
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 110, poz. 139 - po raz drugi.
- ↑ M.P. z 1938 r. nr 140, poz. 245 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 403. ISBN 83-86619-97X.
Bibliografia
edytuj- Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 788. ISBN 83-01-08836-2.
Linki zewnętrzne
edytuj- Zygmunt Słomiński – publikacje w bibliotece Polona