Wikipedia

Pogórze (województwo opolskie)

wieś w województwie opolskim

Pogórze (dodatkowa nazwa w j. niem. Pogosch) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Biała[4][5]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Kotliny Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

Pogórze
wieś
Ilustracja
Kościół
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Biała

Liczba ludności (2011)

736[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-220[3]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0491469

Położenie na mapie gminy Biała
Mapa konturowa gminy Biała, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pogórze”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Pogórze”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Pogórze”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Pogórze”
Ziemia50°27′52″N 17°41′40″E/50,464444 17,694444[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 736 osób[2].

Do wsi należy przysiółek Frącki i kolonia Pogórze[4][6].

Geografia edytuj

Położenie edytuj

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 14 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Kotliny Raciborskiej. Należy do Euroregionu Pradziad[7]. Niska bonitacja nie pozwala na osiągnięcie wysokich plonów w uprawach polowych[8].

Środowisko naturalne edytuj

W Pogórzu panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,3 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Pogórza wynoszą 607 mm. Dominują wiatry zachodnie[9].

Integralne części wsi edytuj

Integralne części wsi Pogórze[4][10]
SIMC Nazwa Rodzaj
0491475 Frącki przysiółek
0491481 Nagłów osada leśna
0491498 Pogórze kolonia

Nazwa edytuj

Nazwa wsi jest zaliczana do nazw topograficznych (określenie terenu według jego właściwości naturalnych, przyrodniczych – ukształtowania powierzchni ziemi, szaty roślinnej, świata zwierzęcego). Pochodzi od wyrazu pogórze, które oznacza małe wzniesienie. Według miejscowej legendy nazwa wywodzi się od pożaru (pogorzelisko, pogorzało), jednak nie znajduje ona potwierdzenia w ustaleniach językoznawców[11].

W różnych latach wieś była wzmiankowana pod następującymi nazwami: 1384 Pogors, 1534 Pogortzi, 1679 pago Pogursz, Pogorszek, 1688 Pogorss, 1743 Poggortz, 1784 Pogorz, 1886 Pogasch, 1920 Pogórz[11].

Ze względu na jej polskie pochodzenie, w 1936 w miejsce nazwy nazistowska administracja III Rzeszy wprowadziła nową, niemiecką – Brandewalde[12].

W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Pogórz[13]. Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 12 listopada 1946[14].

W gwarach prudnickich często występuje jako Pogorzi[11].

Historia edytuj

 
Kaplica wzniesiona w 1861
 
Widokówka z Pogórza z 1909

Pogórze zostało założone na początku pierwszej połowy XIV wieku. Pierwsze pisane wzmianki o wsi pochodzą z 1384[8].

W drugiej połowie XVI wieku Pogórze było zamieszkiwane przez ok. 40. poddanych (jako głowy rodzin), z czego szesnastu było zagrodnikami. Powierzchnia sołectwa wynosiła 2 łany z należącą do niego karczmą, kramem szewskim i piekarniczym, dwoma ogrodami i wolnym wygonem dla owiec. Miejscowy sołtys płacił podatek w wysokości 5 florenów i 12 groszy. Mógł zachowywać co trzeci halerz z pobieranych kar od mieszkańców. Roczna opłata wsi dla państwa na zamku w Chrzelicach wynosiła 1 wół. Wspólnie z Rzymkowicami utrzymywała strażnika na zamku za 4 floreny. Mieszkańcy płacili dziesięcinę księdzu w Solcu. Kowal Paul Tirsch płacił podatek w wysokości 1 florena i 12 groszy. Podkuwał trzy razy w roku na zamku w Chrzelicach 4 konie pociągowe[11].

W XVI wieku miejscowość zamieszkiwało więcej mieszkańców. Głównych przedstawicieli rodzin było około 50. Wśród nich znajdowali się chłopi wolni i pańszczyźniani, rolnicy, chałupnicy, zagrodnicy oraz wolni sołtysi, którymi w połowie XVIII wieku byli Walentin Botto i Jacob Kurtzweil. Miejscowy młynarz Michael Juraschek posiadał we wsi własny młyn. Mieszkał obok małego stawu Radematz (obecna ul. Stawowa). Pogórze posiadało specjalne pańskie kwatery dla myśliwych usytuowane w środku wsi[11]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[15]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[16].

 
Pieczęć Pogórza (1885)

W połowie XIX wieku wieś była znacznie bardziej rozwinięta. Mieszkało w niej ok. 840 osób, w tym 80 rolników, ok. 80 chałupników, 3 handlarzy zbożem, 1 karczmarz, 1 handlarz bydłem, 2 piekarzy, 2 kowali 1 garncarz, 1 kramarz, 1 leśniczy i kilkanaście zagrodników. Domów było ponad 80. Od 1828 funkcjonowała dwuklasowa szkoła, do której uczęszczało ponad 250 dzieci. Nauczał w niej jeden nauczyciel z pomocnikiem. Urząd sołtysa był dziedziczny. Mieszkańcy byli w większości katolikami. 10 miejscowych ewangelików uczęszczało na msze do zamku w Chrzelicach[11]. Od 4 do 11 lutego 1832 w Pogórzu panowała epidemia cholery[17]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu chłopa z kosą na ramieniu skierowanego w prawo, za nim wysoka trawa, a w otoku napis: GEMEINDE POGOSCH / KREIS NEUSTADT O/S. (pol. Gmina Pogórze / Powiat Prudnicki, Górny Śląsk)[18].

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 1281 mieszkańców Pogórza 111 posługiwało się językiem niemieckim, 1034 językiem polskim, a 136 było dwujęzycznych[19]. Po I wojnie światowej we wsi powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas niej[20]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Pogórze znalazło się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[21], w obwodzie nr 9 powiatu prudnickiego[22]. Do głosowania uprawnione były w Pogórzu 1052 osoby, z czego 660, ok. 62,7%, stanowili mieszkańcy (w tym 615, ok. 58,5% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 1038 głosów (ok. 98,7% uprawnionych), w tym 1037 (ok. 99,9%) ważnych; za Niemcami głosowało 976 osób (ok. 94,1%), a za Polską 61 osób (ok. 5,9%)[23].

Krótko po II wojnie światowej wieś nosiła nazwę Pogórz[11].

W latach 1945–1950 Pogórze należało do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 i 1973–1975 wieś należała do gminy Łącznik[24][25][26].

We wsi funkcjonował punkt sanitarny Polskiego Czerwonego Krzyża[27].

W latach 2002–2009 we wsi wybudowany został kościół św. Teresy Benedykty od Krzyża[28]. W 2007 Pogórze przystąpiło do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[29].

Liczba mieszkańców wsi edytuj

 
Tablica z podwójną nazwą przed wjazdem do Pogórza od strony Korfantowa

Zabytki edytuj

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[33]:

  • dom, z XIX w., wypisany z księgi rejestru.

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Pogórzu chronione są ponadto[34]:

  • kaplica-dzwonnica
  • kuźnia (remiza strażacka)
  • przepust drogowy, droga powiatowa 1206

Transport edytuj

 
Przystanek autobusowy

Transport drogowy edytuj

Przez Pogórze przebiega droga wojewódzka

Transport autobusowy edytuj

Pogórze posiada połączenia autobusowe z Białą, Głuchołazami, Korfantowem, Opolem, Prudnikiem, Rzymkowicami. We wsi znajdują się dwa przystanki autobusowe – „Pogórze”, „Frącki”[35].

Transport autobusowy w Pogórzu obsługiwany był przez PKS Prudnik[36]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[37]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[38], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[39]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[40]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Pogórzu i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[41]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[42].

Kultura edytuj

W Pogórzu działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim[43].

Religia edytuj

W Pogórzu znajduje się katolicki kościół św. Teresy Benedykty od Krzyża, który należy do parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Łączniku (dekanat Biała). We wsi znajduje się kaplica św. Rocha[44].

Sport edytuj

1 sierpnia 2023 przez Pogórze przebiegała trasa wyścigu Tour de Pologne[45].

Turystyka edytuj

We wsi funkcjonuje gospodarstwo agroturystyczne „Dziki Raj”[46]. Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Pogórzu[47]. Przez Pogórze przebiega trasa Kolarskiego Rajdu Dookoła Ziemi Bialskiej, za przejechanie którego PTTK Prudnik przyznaje odznakę[48].

Szlaki rowerowe edytuj

Przez Pogórze prowadzi szlak rowerowy[49]:

Bezpieczeństwo edytuj

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Pogórzu działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej[50].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 16 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Posterunek Policji w Białej)[51].

Ludzie związani z Pogórzem edytuj

  • Teodor Obremba (1890–1951) – lekarz, działacz narodowy i samorządowy, urodzony w Pogórzu
  • João Batista Przyklenk (1916–1984) – wikariusz apostolski Apostolskiego Wikariatu Północnej Norwegii, ordynariusz Januárii, urodzony w Pogórzu

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 106812
  2. ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 946 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ a b c Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  5. ↑ Przeglądanie TERYT (Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2014-01-04].
  6. ↑ GUS. Rejestr TERYT.
  7. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-08-21].
  8. ↑ a b Pogórze – Urząd Miejski w Białej [online], biala.gmina.pl [dostęp 2020-08-21].
  9. ↑ Klimat: Pogórze: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-08-21].
  10. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023
  11. ↑ a b c d e f g Krótka historia wsi Pogórze [online], web.archive.org, 11 września 2007 [dostęp 2020-08-21] [zarchiwizowane z adresu 2007-09-11].
  12. ↑ GOV :: Pogórze, Pogosch, Brandewalde [online], gov.genealogy.net [dostęp 2020-08-21].
  13. ↑ P. Wicik: Spis miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego, tudzież podział administracyjny województwa na powiaty, gminy i gromady. Katowice: 1946, s. 37.
  14. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  15. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  16. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  17. ↑ Hellfeier 2014 ↓, s. 84.
  18. ↑ 974 Pogosch (Pogórze) III [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  19. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 74.
  20. ↑ Pomnik poległych w wojnach światowych, Pogórze – polska-org.pl [online], polska-org.pl [dostęp 2020-08-21].
  21. ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 24.
  22. ↑ Hellfeier 2014 ↓, s. 100.
  23. ↑ Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W [online], web.archive.org, 29 stycznia 2017 [dostęp 2023-02-05] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-29].
  24. ↑ Podział administracyjny województwa śląsko-dąbrowskiego wraz ze skorowidzem gmin i gromad (stan z dnia 1 stycznia 1946), Wydawnictwa Instytutu Śląskiego, 1947.
  25. ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
  26. ↑ Uchwała Nr XVIII/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie opolskim (Dz. Urz. WRN w Opolu z 11 grudnia 1972 r. Nr 14, poz. 167).
  27. ↑ Śląsk: księga adresowa województwa śląskiego, Katowice: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza Prasa, 1949, s. 167.
  28. ↑ Tomasz Heda. Nowy kościół w Pogórzu budowany ofiarnością sześciu dekanatów. „Ziemia Prudnicka”, s. 259–261, 2007. Andrzej Dereń – redaktor naczelny. Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”. 
  29. ↑ Pogórze [online], Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 8 lipca 2020 [dostęp 2023-05-30] (pol.).
  30. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt in Oberschlesien [online], verwaltungsgeschichte.de [zarchiwizowane z adresu 2017-07-08].
  31. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 219.
  32. ↑ a b c d Pogórze [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-09-26], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  33. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 103. [dostęp 2013-01-08].
  34. ↑ Ewidencja – Gmina Biała [online], bip.wuozopole.pl [dostęp 2023-02-11].
  35. ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Pogórze, gm. Biała [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-18].
  36. ↑ PKS Connex Prudnik / Przewozy pasażerskie / Rozkład jazdy [online], pks-prudnik.com.pl [dostęp 2024-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2006-10-23].
  37. ↑ Damian Wicher, Nowy PKS, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 grudnia 2004, s. 5, ISSN 1231-904X.
  38. ↑ Zbigniew Taylor, Ariel Ciechański, Deregulacja i przekształcenia przedsiębiorstw transportu lądowego w Polsce na tle polityki spójności UE: Deregulation and transformation among Poland’s surface-transport companies against the background of the EU cohesion policy, IGiPZ PAN, 29 grudnia 2017, s. 126, ISBN 978-83-61590-74-3 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  39. ↑ Arriva przejmuje Veolia Transport Polska. infobus.pl, 2013-06-06. [dostęp 2024-04-08].
  40. ↑ Arriva zamyka komunikację lokalną w sześciu ośrodkach [online], transport-publiczny.pl, 28 listopada 2018 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  41. ↑ Maciej Dobrzański, Kto od lipca obsłuży przewozy pasażerskie? [online], Prudnik24, 16 lutego 2019 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  42. ↑ Maciej Dobrzański, Powołują związek, który ma ułatwić komunikację [online], Prudnik24, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  43. ↑ DFK Pogórze / Pogosch
  44. ↑ Parafie według dekanatów [online], diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-02] (pol.).
  45. ↑ Andrzej Dereń, Którędy i kiedy przejadą uczestnicy Tour de Pologne? Interaktywna mapa / czasy przejazdów [online], Teraz Prudnik!, 31 lipca 2023 [dostęp 2023-08-01] (pol.).
  46. ↑ Katarzyna Kolasińska-Morawska, Katalog gospodarstw agroturystycznych, Suchy Bór–Opole: Studio 4 Andrzej Nowak na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, s. 60, ISBN 978-83-60455-49-4.
  47. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  48. ↑ Regulamin Odznaki Turystyczno-Krajoznawczej Kolarskiego Rajdu Dookoła Ziemi Bialskiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-08].
  49. ↑ Okolice Prudnika, [w:] Karol Kawałko, Szlaki rowerowe Śląska Opolskiego, Piła: Wydawnictwo BIK: na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, 2009, s. 13, ISBN 978-83-7618-031-1.
  50. ↑ Jednostki OSP oraz OSP KSRG – Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Prudniku [online], gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  51. ↑ Posterunek Policji w Białej [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pogórze_(województwo_opolskie)&oldid=73452763”