Szablon:Dobry artykuł/archiwum/2016/09

Aktualnie na stronie głównej

Mass Effect – komputerowa fabularna gra akcji stworzona przez studio BioWare, wydana w 2007 roku przez Microsoft Game Studios na konsolę Xbox 360, będąca pierwszą częścią serii Mass Effect. Jej akcja rozgrywa się w XXII wieku, kiedy Drodze Mlecznej grozi zagłada ze strony wysokozaawansowanej rasy maszyn znanych jako Żniwiarze. Gracz wciela się w komandora Sheparda, elitarnego żołnierza próbującego powstrzymać inwazję. Rozgrywka składa się z kilku głównych elementów: wykonywania zadań, walki, eksplorowania kosmosu i interakcji z bohaterami niezależnymi. Gra, planowana jako pierwsza część trylogii, znajdowała się w produkcji przez ponad trzy i pół roku, a zrealizowana została w oparciu o silnik Unreal Engine 3. W 2008 i 2009 roku doczekała się dodatkowej zawartości, wprowadzającej nowe zadania i nową rasę. Mass Effect spotkał się z pozytywnym przyjęciem ze strony krytyków branżowych, a do stycznia 2008 roku na całym świecie sprzedano ponad 1,5 mln egzemplarzy. Krytycy chwalili grę za interaktywną narrację i filmowy projekt, krytykując jednak niezbalansowaną mechanikę walki oraz kiepską sztuczną inteligencję. Produkcja otrzymała kilka nagród branżowych. Czytaj więcej…

Inne Dobre Artykuły • Jak pisać w stylu encyklopedycznym?

Archiwum ekspozycji dobrych artykułów

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Dobry Artykuł.

1 września edytuj

Melba – deser przygotowywany ze świeżych brzoskwiń, lodów waniliowych i słodzonego przecieru truskawkowego, znanego jako sos melba. Przepis opracował Auguste Escoffier, reformator i kodyfikator kuchni francuskiej, na cześć australijskiej śpiewaczki Nellie Melby. Dokładniejsze informacje o jego powstaniu mają przy tym często charakter anegdotyczny – rozmijają się nawet relacje samych Escoffiera i Melby. Istnieją także inne dania nazwane imieniem Melby i kojarzone z Escoffierem. Potrawa składa się z nielicznych i łatwo dostępnych składników, jest też łatwa do przygotowania. Nie odznacza się też wcale oryginalnością, mocno przypominając inne desery: tak stworzone przez Escoffiera, jak i dawniejsze. Przy swojej prostocie i typowości jest to jednak potrawa powszechnie uchodząca za elegancką, czy wręcz luksusową. Jest typowym przykładem kuchni Escoffiera; on sam uważał ją za jedno ze swoich największych osiągnięć.

2 września edytuj

Krwawienie z przewodu pokarmowego – krwawienie, w którym krew przedostaje się do światła przewodu pokarmowego. Ze względów klinicznych wyróżnia się częściej występujące krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego oraz rzadsze pochodzące z dolnego odcinka. Bogata etiologia i zależność objawów od lokalizacji miejsca krwawienia oraz jego intensywności przekłada się na dość różnorodny obraz kliniczny tego typu krwawienia. Intensywność procesu może wahać się od niemal bezobjawowego, wykrywanego jedynie metodami laboratoryjnymi przewlekłego krwawienia o niewielkiej intensywności po masywny krwotok stanowiący bezpośrednie zagrożenie życia chorego i wymagający pilnej interwencji endoskopowej lub chirurgicznej. Rozpoznanie jest stawiane na podstawie obrazu klinicznego i badań endoskopowych, pozostałe badania pełnią funkcję pomocniczą. Leczenie jest ukierunkowane na etiologię i intensywność krwawienia.

3 września edytuj

HRT F110 – samochód Formuły 1 zaprojektowany przez Gabriele Tredoziego i skonstruowany przez firmę Dallara dla zespołu HRT na sezon 2010. Był to pierwszy samochód hiszpańskiego zespołu. Jego kierowcami byli Bruno Senna, Karun Chandhok, Sakon Yamamoto oraz Christian Klien. Model F110 został zaprezentowany 4 marca 2010 roku w Murcji. HRT, podobnie jak Team Lotus, Virgin Racing i Williams, korzystało z silników Cosworth, które po czterech latach powróciły do Formuły 1. Zespół w swoim debiutanckim sezonie nie zdobył ani jednego punktu, natomiast ich najwyższą pozycją było czternaste zdobyte przez Chandhoka w Australii i Monako oraz przez Sennę w Korei Południowej co sprawiło, że w klasyfikacji konstruktorów uplasowali się na jedenastej pozycji, pokonując tylko zespół Virgin Racing.

4 września edytuj

Kopalnia rud cynku i ołowiu „Nowy Dwór” – zlikwidowana głębinowa kopalnia rud cynku i ołowiu działająca w latach 1881–1978. Kopalnia znajdowała się w Dąbrowie Miejskiej (dzielnicy Bytomia), przy ulicy Nowy Dwór. Zakład powstał wraz z rozpoczęciem eksploatacji rud w okolicach Bytomia spowodowanym wyczerpywaniem się złóż w okolicach Tarnowskich Gór. Jeszcze przed II wojną światową dołączono do niego kilka sąsiednich kopalń (m.in. Neue Victoria i Fiedlersglück). Po wojnie, w latach 60. XX wieku, wszedł w skład Zakładów Górniczo-Hutniczych Orzeł Biały w Piekarach Śląskich. Likwidacja kopalni nastąpiła w roku 1978 roku, ze względu na wyczerpanie złóż. Na powierzchni nie pozostał po niej żaden ślad – przez jej teren przechodzi autostrada A1.

5 września edytuj

Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Bielsku Podlaskim – jednostka terenowa Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, funkcjonująca na obszarze powiatu bielskiego w latach 1944–1956. PUBP w Bielsku Podlaskim funkcjonował w sposób typowy dla obszarów wiejskich. Do roku 1947 nie kontrolował sprawnie całego powiatu. Do roku 1948 nie potrafił wprowadzić kolektywizacji. Od roku 1948 najważniejszymi zadaniami bielskiego UB stały się kolektywizacja oraz obowiązkowe dostawy rolne. Bielski PUBP był przedmiotem stałej krytyki ze strony szefów z białostockiego WUBP za nieudolność i nieskuteczność. PUBP w Bielsku Podlaskim stale borykał się z niedoborami w obsadzie personalnej. Wysoki procent w obsadzie personalnej stanowili Białorusini, ale kadrę dowódczą zawsze stanowili Polacy. Bielski PUBP wyróżniał się na tle innych placówek UB na terenie województwa białostockiego tym, że często stosował niedozwolone metody podczas przesłuchań, a ofiary pod wpływem tortur często składały obciążające siebie zeznania.

6 września edytuj

Lipienica – wieś w Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie kamiennogórskim, w gminie Kamienna Góra. Leży częściowo u podnóża Gór Kruczych (zachodnia część), częściowo w Kotlinie Krzeszowskiej (wschodnia część). Jest to wieś łańcuchowa. Ciągnie się ok. 2,5 km luźno rozrzuconymi zabudowaniami, na wysokości około 470–540 m n.p.m. Przez wieś przebiega droga powiatowa nr 3463D z Krzeszowa do Lubawki. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1292 roku. We wsi zachowało się wiele domów stanowiących interesujące przykłady budynków ludowych regionu, szczególnie w górze wsi parterowe chaty drewniane lub drewniano-murowane, niektóre o konstrukcji zrębowej. Pochodzą w większości z XIX wieku. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa jeleniogórskiego. Lipienicę zamieszkuje 151 osób.

7 września edytuj

Tychy Grota-Roweckiego – przystanek kolejowy Szybkiej Kolei Regionalnej w Śródmieściu Tychów pod wiaduktem w ciągu ulicy generała Stefana Grota-Roweckiego. Przystanek powstał w 2012 roku w ramach rozbudowy Szybkiej Kolei Regionalnej. Przystanek znajduje się przy dwutorowej linii kolejowej nr 179 Tychy – Mysłowice Kosztowy. Dwa jednokrawędziowe perony o długości 200 metrów znajdują się po zewnętrznych stronach torów. Przystanek jest wyposażony w automaty biletowe, dynamiczną informację pasażerską, megafony, monitoring, oświetlenie, wiaty i słupki alarmowo-rozmówne. W pobliżu przystanku kolejowego Tychy Grota-Roweckiego znajduje się przystanek autobusowo-trolejbusowy Tychy Roweckiego obsługiwany przez MZK Tychy.

8 września edytuj

Kwetiapina – organiczny związek chemiczny z grupy dibenzotiazepin, lek przeciwpsychotyczny atypowy (drugiej generacji) stosowany w leczeniu różnych zaburzeń psychicznych, zwłaszcza schizofrenii i zaburzeń afektywnych dwubiegunowych. Nierzadko kwetiapina stosowana jest także w leczeniu bezsenności, zaburzeń zachowania związanych z chorobami otępiennymi, zaburzeń lękowych, a także zespołu Tourette’a. Lek jest na ogół dobrze tolerowany. Na początku leczenia mogą pojawić się suchość w ustach, zawroty głowy, ortostatyczne spadki ciśnienia krwi, omdlenia, sedacja, ospałość, które w większości wypadków zmniejszają swoje nasilenie lub ustępują po 2–4 tygodniach stosowania leku. Przeciwwskazaniami do stosowania kwetiapiny są: nadwrażliwość na kwetiapinę i złośliwy zespół neuroleptyczny. Nie zaleca się stosowania kwetiapiny u dzieci i młodzieży w wieku poniżej 18 lat z powodu braku odpowiednich danych uzasadniających stosowanie tego leku w tej grupie wiekowej.

9 września edytuj

Mityng Solidarności z Bośnią i Hercegowiną 1996 – zawody lekkoatletyczne, które odbyły się 9 września 1996 roku na stadionie Koševo w Sarajewie. W zawodach rozegranych na wyremontowanym po oblężeniu miasta stadionie Koševo, który w 1984 roku był areną ceremonii otwarcia i zamknięcia zimowych igrzysk olimpijskich, wystąpili – charytatywnie – zawodnicy z 27 krajów. Promotorem imprezy był ówczesny prezydent IAAF Włoch Primo Nebiolo, a zawody były pierwszym wydarzeniem sportowym w mieście po zakończeniu wojny i oblężenia. Mityng miał pokazać zaangażowanie Międzynarodowego Stowarzyszenia Federacji Lekkoatletycznych (IAAF) w działania na rzecz pokoju i zrozumienia między narodami. IAAF oraz Międzynarodowy Komitet Olimpijski przekazali w sumie ok. 1,5 miliona dolarów amerykańskich na odbudowę miasta i stadionu.

10 września edytuj

Bawolec – rodzaj dużego ssaka z rodziny wołowatych, afrykański kopytny opisany naukowo przez niemieckiego zoologa Pallasa w 1766 roku. Różni autorzy wymieniają różne liczby gatunków, w obrębie których wyróżnia się 8 podgatunków. W kłębie osiąga 1 m wysokości, długość głowy i tułowia leży w przedziale 200–250 cm, masa zaś między 100 a 200 kg. Zwierzę ma szczególnie wydłużone czoło i dziwacznie ukształtowane rogi, krótką szyję i ostro zakończone uszy. Niezwykle długie kończyny zdobią czarne znaczenia. Futro jest krótkie, błyszczące, o barwie zależnej od podgatunku – od piaskowego brązu u bawolców zachodnich do czekoladowego brązu u bawolców etiopskich. Oprócz wydłużonej twarzy bawolce wyróżniają się spośród swych krewnych dużą klatką piersiową i ostro opadającym grzbietem. Zwierzę żyje w stadach liczących od 20 do 300 sztuk. Zamieszkując suche sawanny i porosłe drzewami obszary trawiaste, bawolce często po opadach deszczu przemieszczają się do bardziej suchych miejsc.

11 września edytuj

SMS Erzherzog Ferdinand Max – przeddrednot zbudowany dla Austro-Węgierskiej Marynarki Wojennej w latach 1904–1906. Był ostatnim okrętem z typu Erzherzog Karl. Został zwodowany 21 maja 1905 roku. Razem ze swoimi siostrzanymi okrętami tworzył III Dywizjon Pancerników. Przez większość I wojny światowej okręt pozostawał w swoim porcie macierzystym w Puli, w obecnej Chorwacji, poza czterema zadaniami. W 1914 roku pancernik był częścią austro-węgierskiej flotylli, która została wysłana w celu eskorty dwóch niemieckich okrętów, SMS Breslau i SMS Goeben, w trakcie ucieczki z brytyjskiego terytorium Morza Śródziemnego. W maju 1915 roku brał udział w ostrzale włoskiego miasta portowego Ankona. Erzherzog Ferdinand Max uczestniczył również w stłumieniu powstania członków załóg kilku krążowników pancernych stacjonujących w Kotorze w dniach 1–3 lutego. Po wojnie Erzherzog Ferdinand Max został przekazany Wielkiej Brytanii jako pryz. Został zezłomowany we Włoszech w 1921 roku.

12 września edytuj

Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Bielsku Podlaskim – jednostka terenowa Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, funkcjonująca na obszarze powiatu bielskiego w latach 1944–1956. PUBP w Bielsku Podlaskim funkcjonował w sposób typowy dla obszarów wiejskich. Do roku 1947 nie kontrolował sprawnie całego powiatu. Do roku 1948 nie potrafił wprowadzić kolektywizacji. Od roku 1948 najważniejszymi zadaniami bielskiego UB stały się kolektywizacja oraz obowiązkowe dostawy rolne. Bielski PUBP był przedmiotem stałej krytyki ze strony szefów z białostockiego WUBP za nieudolność i nieskuteczność. PUBP w Bielsku Podlaskim stale borykał się z niedoborami w obsadzie personalnej. Wysoki procent w obsadzie personalnej stanowili Białorusini, ale kadrę dowódczą zawsze stanowili Polacy. Bielski PUBP wyróżniał się na tle innych placówek UB na terenie województwa białostockiego tym, że często stosował niedozwolone metody podczas przesłuchań, a ofiary pod wpływem tortur często składały obciążające siebie zeznania.

13 września edytuj

Lipienica – wieś w Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie kamiennogórskim, w gminie Kamienna Góra. Leży częściowo u podnóża Gór Kruczych (zachodnia część), częściowo w Kotlinie Krzeszowskiej (wschodnia część). Jest to wieś łańcuchowa. Ciągnie się ok. 2,5 km luźno rozrzuconymi zabudowaniami, na wysokości około 470–540 m n.p.m. Przez wieś przebiega droga powiatowa nr 3463D z Krzeszowa do Lubawki. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1292 roku. We wsi zachowało się wiele domów stanowiących interesujące przykłady budynków ludowych regionu, szczególnie w górze wsi parterowe chaty drewniane lub drewniano-murowane, niektóre o konstrukcji zrębowej. Pochodzą w większości z XIX wieku. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa jeleniogórskiego. Lipienicę zamieszkuje 151 osób.

14 września edytuj

Tychy Grota-Roweckiego – przystanek kolejowy Szybkiej Kolei Regionalnej w Śródmieściu Tychów pod wiaduktem w ciągu ulicy generała Stefana Grota-Roweckiego. Przystanek powstał w 2012 roku w ramach rozbudowy Szybkiej Kolei Regionalnej. Przystanek znajduje się przy dwutorowej linii kolejowej nr 179 Tychy – Mysłowice Kosztowy. Dwa jednokrawędziowe perony o długości 200 metrów znajdują się po zewnętrznych stronach torów. Przystanek jest wyposażony w automaty biletowe, dynamiczną informację pasażerską, megafony, monitoring, oświetlenie, wiaty i słupki alarmowo-rozmówne. W pobliżu przystanku kolejowego Tychy Grota-Roweckiego znajduje się przystanek autobusowo-trolejbusowy Tychy Roweckiego obsługiwany przez MZK Tychy.

15 września edytuj

Kwetiapina – organiczny związek chemiczny z grupy dibenzotiazepin, lek przeciwpsychotyczny atypowy (drugiej generacji) stosowany w leczeniu różnych zaburzeń psychicznych, zwłaszcza schizofrenii i zaburzeń afektywnych dwubiegunowych. Nierzadko kwetiapina stosowana jest także w leczeniu bezsenności, zaburzeń zachowania związanych z chorobami otępiennymi, zaburzeń lękowych, a także zespołu Tourette’a. Lek jest na ogół dobrze tolerowany. Na początku leczenia mogą pojawić się suchość w ustach, zawroty głowy, ortostatyczne spadki ciśnienia krwi, omdlenia, sedacja, ospałość, które w większości wypadków zmniejszają swoje nasilenie lub ustępują po 2–4 tygodniach stosowania leku. Przeciwwskazaniami do stosowania kwetiapiny są: nadwrażliwość na kwetiapinę i złośliwy zespół neuroleptyczny. Nie zaleca się stosowania kwetiapiny u dzieci i młodzieży w wieku poniżej 18 lat z powodu braku odpowiednich danych uzasadniających stosowanie tego leku w tej grupie wiekowej.

16 września edytuj

Mityng Solidarności z Bośnią i Hercegowiną 1996 – zawody lekkoatletyczne, które odbyły się 9 września 1996 roku na stadionie Koševo w Sarajewie. W zawodach rozegranych na wyremontowanym po oblężeniu miasta stadionie Koševo, który w 1984 roku był areną ceremonii otwarcia i zamknięcia zimowych igrzysk olimpijskich, wystąpili – charytatywnie – zawodnicy z 27 krajów. Promotorem imprezy był ówczesny prezydent IAAF Włoch Primo Nebiolo, a zawody były pierwszym wydarzeniem sportowym w mieście po zakończeniu wojny i oblężenia. Mityng miał pokazać zaangażowanie Międzynarodowego Stowarzyszenia Federacji Lekkoatletycznych (IAAF) w działania na rzecz pokoju i zrozumienia między narodami. IAAF oraz Międzynarodowy Komitet Olimpijski przekazali w sumie ok. 1,5 miliona dolarów amerykańskich na odbudowę miasta i stadionu.

17 września edytuj

Bawolec – rodzaj dużego ssaka z rodziny wołowatych, afrykański kopytny opisany naukowo przez niemieckiego zoologa Pallasa w 1766 roku. Różni autorzy wymieniają różne liczby gatunków, w obrębie których wyróżnia się 8 podgatunków. W kłębie osiąga 1 m wysokości, długość głowy i tułowia leży w przedziale 200–250 cm, masa zaś między 100 a 200 kg. Zwierzę ma szczególnie wydłużone czoło i dziwacznie ukształtowane rogi, krótką szyję i ostro zakończone uszy. Niezwykle długie kończyny zdobią czarne znaczenia. Futro jest krótkie, błyszczące, o barwie zależnej od podgatunku – od piaskowego brązu u bawolców zachodnich do czekoladowego brązu u bawolców etiopskich. Oprócz wydłużonej twarzy bawolce wyróżniają się spośród swych krewnych dużą klatką piersiową i ostro opadającym grzbietem. Zwierzę żyje w stadach liczących od 20 do 300 sztuk. Zamieszkując suche sawanny i porosłe drzewami obszary trawiaste, bawolce często po opadach deszczu przemieszczają się do bardziej suchych miejsc.

18 września edytuj

SMS Erzherzog Ferdinand Max – przeddrednot zbudowany dla Austro-Węgierskiej Marynarki Wojennej w latach 1904–1906. Był ostatnim okrętem z typu Erzherzog Karl. Został zwodowany 21 maja 1905 roku. Razem ze swoimi siostrzanymi okrętami tworzył III Dywizjon Pancerników. Przez większość I wojny światowej okręt pozostawał w swoim porcie macierzystym w Puli, w obecnej Chorwacji, poza czterema zadaniami. W 1914 roku pancernik był częścią austro-węgierskiej flotylli, która została wysłana w celu eskorty dwóch niemieckich okrętów, SMS Breslau i SMS Goeben, w trakcie ucieczki z brytyjskiego terytorium Morza Śródziemnego. W maju 1915 roku brał udział w ostrzale włoskiego miasta portowego Ankona. Erzherzog Ferdinand Max uczestniczył również w stłumieniu powstania członków załóg kilku krążowników pancernych stacjonujących w Kotorze w dniach 1–3 lutego. Po wojnie Erzherzog Ferdinand Max został przekazany Wielkiej Brytanii jako pryz. Został zezłomowany we Włoszech w 1921 roku.

19 września edytuj

Rekin wielkogębowy – gatunek morskiej ryby lamnokształtnej, jedyny żyjący przedstawiciel rodziny Megachasmidae i rodzaju Megachasma. Zamieszkuje subtropikalne i tropikalne wody Oceanu Atlantyckiego, Indyjskiego i Spokojnego. Prowadzi pionowe dobowe migracje podążając za ławicami krylu – za dnia przebywa w głębszych wodach, w nocy podpływa bliżej powierzchni. Jest to jeden z trzech poznanych planktonożernych gatunków rekinów, obok długoszpara i rekina wielorybiego. Głównym składnikiem jego diety są szczętki, choć odżywia się również innymi drobnymi skorupiakami, małymi rybami oraz meduzami. Pierwszy osobnik został zauważony w listopadzie 1976 roku przez okręt Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych. Po przebadaniu okazało się, że jest to całkiem nowy, nieznany jeszcze nauce gatunek. Do sierpnia 2015 roku odnotowano zaledwie 102 osobniki, z czego najmłodszy mierzył zaledwie 177 cm.

20 września edytuj

Pesa Acatus – normalnotorowy elektryczny zespół trakcyjny wyprodukowany w jednym egzemplarzu w zakładach Pesa w Bydgoszczy w 2006 roku specjalnie dla urzędu marszałkowskiego województwa łódzkiego. W 2004 roku rozpoczęto projektowanie pojazdu, a rok później został on zaoferowany w przetargu i następnie zamówiony. W kwietniu 2006 roku ukończono produkcję pociągu, który przez cały ten miesiąc był testowany w celu dopuszczenia do ruchu. W maju 2006 roku w Łodzi miała miejsce oficjalna prezentacja zespołu połączona z przejazdem inauguracyjnym. W 2011 roku jednostka została odstawiona i oczekiwała naprawy rewizyjnej, która ostatecznie została ukończona w czerwcu 2014 roku. W 2016 roku pojazd sprawny technicznie został odstawiony ze względu na wygaśnięcie dopuszczenia do ruchu. Powstała wersja rozwojowa pojazdu o nazwie Bydgostia.

21 września edytuj

Krasnyj Krym – radziecki krążownik lekki z okresu międzywojennego i II wojny światowej. Był jedynym ukończonym okrętem typu Swietłana; poprzednio nosił nazwy Swietłana (Светлана) oraz Profintern (Профинтерн). Podczas wojny walczył na Morzu Czarnym, zyskując honorowy tytuł okrętu gwardyjskiego. W maju 1949 roku Krasnyj Krym został przydzielony do oddziału okrętów szkolnych Floty Czarnomorskiej, a w kwietniu 1953 roku przeklasyfikowany na krążownik szkolny. W roku 1957 został rozbrojony i 7 maja tego roku przemianowany na okręt doświadczalny OS-20 (ros. ОС-20). W marcu 1958 roku zredukowano go do roli hulku mieszkalnego PKZ-144 (ПКЗ-144). W lipcu 1959 roku został skreślony z listy floty i przeznaczony do złomowania.

22 września edytuj

Ouyang Xiu – jeden z największych uczonych chińskich, człowiek renesansu epoki Song: polityk, poeta oraz historyk. Jeden z „ośmiu wielkich mistrzów prozy epok Tang i Song", autor wielkiej kroniki Xin Tang Shu, znaczący autor poezji fu, shi oraz ci, ucieleśnienie chińskiego ideału polityka-filozofa-literata. W uznaniu zasług i wysoce moralnej postawy, wyrażającej się m.in. w odważnej krytyce błędnych posunięć władców, jest wyróżniany umieszczeniem tabliczki pośmiertnej przy ołtarzach w świątyniach konfucjańskich, wśród tzw. „czterech późniejszych mistrzów”. Mimo piastowania najwyższych urzędów nie zgromadził wielkich dóbr ani posiadłości. Jego zstępni podtrzymali jednak dobre imię rodu, a kilku z nich osiągnęło wysokie stanowiska, głównie dzięki własnym zasługom.

23 września edytuj

Mityng Solidarności z Bośnią i Hercegowiną 1996 – zawody lekkoatletyczne, które odbyły się 9 września 1996 roku na stadionie Koševo w Sarajewie. W zawodach rozegranych na wyremontowanym po oblężeniu miasta stadionie Koševo, który w 1984 roku był areną ceremonii otwarcia i zamknięcia zimowych igrzysk olimpijskich, wystąpili – charytatywnie – zawodnicy z 27 krajów. Promotorem imprezy był ówczesny prezydent IAAF Włoch Primo Nebiolo, a zawody były pierwszym wydarzeniem sportowym w mieście po zakończeniu wojny i oblężenia. Mityng miał pokazać zaangażowanie Międzynarodowego Stowarzyszenia Federacji Lekkoatletycznych (IAAF) w działania na rzecz pokoju i zrozumienia między narodami. IAAF oraz Międzynarodowy Komitet Olimpijski przekazali w sumie ok. 1,5 miliona dolarów amerykańskich na odbudowę miasta i stadionu.

24 września edytuj

Bawolec – rodzaj dużego ssaka z rodziny wołowatych, afrykański kopytny opisany naukowo przez niemieckiego zoologa Pallasa w 1766 roku. Różni autorzy wymieniają różne liczby gatunków, w obrębie których wyróżnia się 8 podgatunków. W kłębie osiąga 1 m wysokości, długość głowy i tułowia leży w przedziale 200–250 cm, masa zaś między 100 a 200 kg. Zwierzę ma szczególnie wydłużone czoło i dziwacznie ukształtowane rogi, krótką szyję i ostro zakończone uszy. Niezwykle długie kończyny zdobią czarne znaczenia. Futro jest krótkie, błyszczące, o barwie zależnej od podgatunku – od piaskowego brązu u bawolców zachodnich do czekoladowego brązu u bawolców etiopskich. Oprócz wydłużonej twarzy bawolce wyróżniają się spośród swych krewnych dużą klatką piersiową i ostro opadającym grzbietem. Zwierzę żyje w stadach liczących od 20 do 300 sztuk. Zamieszkując suche sawanny i porosłe drzewami obszary trawiaste, bawolce często po opadach deszczu przemieszczają się do bardziej suchych miejsc.

25 września edytuj

SMS Erzherzog Ferdinand Max – przeddrednot zbudowany dla Austro-Węgierskiej Marynarki Wojennej w latach 1904–1906. Był ostatnim okrętem z typu Erzherzog Karl. Został zwodowany 21 maja 1905 roku. Razem ze swoimi siostrzanymi okrętami tworzył III Dywizjon Pancerników. Przez większość I wojny światowej okręt pozostawał w swoim porcie macierzystym w Puli, w obecnej Chorwacji, poza czterema zadaniami. W 1914 roku pancernik był częścią austro-węgierskiej flotylli, która została wysłana w celu eskorty dwóch niemieckich okrętów, SMS Breslau i SMS Goeben, w trakcie ucieczki z brytyjskiego terytorium Morza Śródziemnego. W maju 1915 roku brał udział w ostrzale włoskiego miasta portowego Ankona. Erzherzog Ferdinand Max uczestniczył również w stłumieniu powstania członków załóg kilku krążowników pancernych stacjonujących w Kotorze w dniach 1–3 lutego. Po wojnie Erzherzog Ferdinand Max został przekazany Wielkiej Brytanii jako pryz. Został zezłomowany we Włoszech w 1921 roku.

26 września edytuj

Rekin wielkogębowy – gatunek morskiej ryby lamnokształtnej, jedyny żyjący przedstawiciel rodziny Megachasmidae i rodzaju Megachasma. Zamieszkuje subtropikalne i tropikalne wody Oceanu Atlantyckiego, Indyjskiego i Spokojnego. Prowadzi pionowe dobowe migracje podążając za ławicami krylu – za dnia przebywa w głębszych wodach, w nocy podpływa bliżej powierzchni. Jest to jeden z trzech poznanych planktonożernych gatunków rekinów, obok długoszpara i rekina wielorybiego. Głównym składnikiem jego diety są szczętki, choć odżywia się również innymi drobnymi skorupiakami, małymi rybami oraz meduzami. Pierwszy osobnik został zauważony w listopadzie 1976 roku przez okręt Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych. Po przebadaniu okazało się, że jest to całkiem nowy, nieznany jeszcze nauce gatunek. Do sierpnia 2015 roku odnotowano zaledwie 102 osobniki, z czego najmłodszy mierzył zaledwie 177 cm.

27 września edytuj

Władimir Brejczew – bułgarski skoczek narciarski, reprezentant Bułgarii na międzynarodowej arenie w latach 1973-1992, rekordzista skoczni K-90 w Borowcu. Brejczew zadebiutował w Turnieju Czterech Skoczni w sezonie 1977/1978. Dwa lata później w Oberstdorfie zadebiutował w zawodach Pucharu Świata; pierwsze punkty do klasyfikacji Pucharu Świata reprezentant Bułgarii zdobył 14 stycznia 1984 roku na dużej skoczni w Harrachovie – zajął wtedy trzynaste miejsce. W całej karierze Bułgar punktował sześciokrotnie, w czołowej trzydziestce plasował się 24 razy. Władimir Brejczew jako jeden z pierwszych skoczków na świecie zaczął skakać stylem V, którego prekursorami byli Polak Mirosław Graf oraz Szwed Jan Boklöv - Bułgar już pod koniec lat 80. skakał nim regularnie. Skoczek z Samokowa tylko częściowo rozkładał narty, przez co nie układały się w idealną literę V. Z tego powodu niemieccy komentatorzy sportowi nadali mu pseudonim Kleine V Mann.

28 września edytuj

Kodeks Tischendorfa II – grecki kodeks uncjalny Nowego Testamentu na pergaminie, paleograficznie datowany na VI wiek. Konstantin von Tischendorf odkrył jedynie 2 pergaminowe karty rękopisu z tekstem 2. Listu do Koryntian. Karty mają rozmiary 28 cm na 23 cm. U dołu karty doklejony został papierowy fragment z arabskim tekstem. Tekst pisany jest dwiema kolumnami na stronę, 18 linijek w kolumnie, wielką uncjałą. Inicjały są wielkie i wychodzą poza margines. Skryba stosował przydechy i akcenty, lecz nieregularnie. W roku 1975 odkryto inne partie tego kodeksu na Synaju. Rękopis jest wykorzystywany w krytycznych wydaniach Novum Testamentum Graece. Część rękopisu przechowywana jest w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej (Gr. 9) w Sankt Petersburgu.

29 września edytuj

Marceli – biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego pochodzenia ukraińskiego. Urodził się w rodzinie greckokatolickiej. Ukończył studia w zakresie filozofii i teologii katolickiej i po zawarciu związku małżeńskiego przyjął w 1850 święcenia kapłańskie w obrządku unickim. Przez rok prowadził działalność duszpasterską w parafii w Buczaczu. Od 1854 działał w ruchu moskalofilskim. Był również jednym z przywódców ruchu obrzędowego w Galicji, w ramach którego domagał się usunięcia z liturgii Kościoła greckokatolickiego wszelkich elementów pochodzenia łacińskiego. Z przekonaniem realizował oczekiwania carskiej administracji, początkowo jako wykładowca unickiego seminarium duchownego w Chełmie, a od 1871 jako administrator diecezji chełmskiej. Za swój udział w likwidacji ostatniej unickiej administratury w Imperium Rosyjskim został w czerwcu 1875 roku wyświęcony na biskupa pomocniczego eparchii chełmsko-warszawskiej.

30 września edytuj

HMS Crusader – brytyjski niszczyciel typu C (kanadyjski typ River). Zbudowany dla Royal Navy na początku lat 30. XX wieku i zwodowany 30 września 1931 roku, służył w Home Fleet i Mediterranean Fleet. W 1936 roku pełnił służbę na hiszpańskich wodach w ramach patroli neutralności wprowadzonych przez Wielką Brytanię i Francję w czasie wojny domowej w Hiszpanii. Crusader został sprzedany kanadyjskiej marynarce wojennej w 1938 roku i przemianowany na HMCS Ottawa. Początkowo był przydzielony do służby na pacyficznym wybrzeżu Kanady, lecz trzy miesiące po wybuchu II wojny światowej przeszedł na Atlantyk. Pełnił służbę eskortową w konwojach atlantyckich. W listopadzie 1941 roku wraz z brytyjskim niszczycielem zatopił włoski okręt podwodny na północnym Atlantyku. 14 września 1942 roku został zatopiony przez niemiecki okręt podwodny U-91. Zginęło 114 osób, w tym dowódca – okoliczne jednostki uratowały 69 rozbitków.