Łukowe (także Łukowa[2][3][4][5]) – istniejąca w latach 1934–1954 w woj. lwowskim i rzeszowskim (dzisiejsze woj. podkarpackie), a podczas II wojny światowej w dystrykcie krakowskim Generalnego Gubernatorstwa.

Łukowe
gmina wiejska
1934–1954[1]
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

1934–39: lwowskie
1939–44: d. krakowski (GG)
1944: lwowskie (szczątkowe)
1945–54: rzeszowskie

Powiat

1934–39: leski
1939–44: sanocki
1944–54: leski

Data powstania

1 sierpnia 1934

Data likwidacji

29 września 1954

Siedziba

Łukowe
Tarnawa Górna

Populacja (1943)
• liczba ludności


7754

Szczegółowy podział administracyjny (1952)
Liczba gromad

11

brak współrzędnych

Siedzibą władz w II RP gminy było Łukowe, a po II wojnie światowej Tarnawa Górna[6]

Historia

edytuj

1934–1939

edytuj

Gmina zbiorowa Łukowe została utworzona 1 sierpnia 1934 roku w powiecie leskim w województwie lwowskim z dotychczasowych jednostkowych gmin wiejskich: Choceń, Czaszyn, Kalnica ad Lesko, Kamionki, Łukowe, Olchowa, Poraż, Serednie Wielkie, Sukowate, Tarnawa Dolna i Tarnawa Górna[7]. Gminy te przekształcono 17 września 1934 w 11 gromad (sołectw) gminy Łukowe[8].

1939–1944

edytuj

Po wybuchu II wojny światowej i agresji ZSRR na Polskę granica niemiecko-sowiecka przedzieliła powiat leski wzdłuż Sanu. Cała gmina Łukowe została zajęta przez Niemców, wchodząc w skład Landkreis Sanok dystryktu krakowskiego Generalnego Gubernatorstwa. Do gminy Łukowe włączono równocześnie gromadę Huzele z przedzielonej granicą okupacyjną gminy Lesko, wraz z częścią miasta Leska o nazwie Zasanie[9].

Wraz z wybuchem wojny niemiecko-radzieckiej 22 czerwca 1941, na mocy dekretu Adolfa Hitlera z 1 sierpnia 1941 prawobrzeżny obszar dawnej gminy Lesko wraz z miastem Leskiem wszedł w skład Generalnego Gubernatorstwa. Jednak nie zdecydowano się na odtworzenie gminy Lesko, a jej wszystkie dawne gromady, łącznie z lewobrzeżnymi, znajdującymi się przejściowo w gminach Łukowe i Sanok w GG, włączono do miasta Leska[10]. Po odłączeniu Huzeli z Zasaniem, liczba mieszkańców gminy Łukowe w 1943 roku wynosiła 7754: 249 w Choceniu, 1318 w Czaszynie, 550 w Kalnicy, 256 w Kamionkach, 1359 w Łukowem, 379 w Olchowej, 1024 w Porażu, 1003 w Seredniem Wielkim, 424 w Sukowatem, 644 w Tarnawie Dolnej i 548 w Tarnawie Górnej[11].

1944–1954

edytuj

Po wojnie gmina znalazła się ponownie w Polsce, w reaktywowanym powiecie leskim. 18 sierpnia 1945 gmina weszła w skład nowego województwa rzeszowskiego[12].

Według stanu z dnia 1 lipca 1952 gmina składała się nadal z 11 gromad: Choceń, Czaszyn, Kalnica ad Lesko, Kamionki, Łukowe, Olchowa, Poraż, Serednie Wielkie, Sukowate, Tarnawa Dolna i Tarnawa Górna. Ponadto z gminy Łukowe administrowana była wówczas wyludniona niesamodzielna (choć terytorialnie nadal odrębna) gmina Wola Michowa[13].

Gmina została zniesiona 29 września 1954 wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[14]: a miejscowości ją tworzące weszły w skład pięciu nowych gromad w powiecie leskim[15]:

Osobny artykuł: Baligród (gromada).
Osobny artykuł: Czaszyn (gromada).
Osobny artykuł: Łukowe (gromada).
Osobny artykuł: Poraż (gromada).
Osobny artykuł: Tarnawa Górna (gromada).

Późniejsze losy obszaru

edytuj

Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 po reaktywowaniu gmin[16], a jej dawny obszar wszedł w całości w skład nowej gminy Tarnawa Górna w powiecie bieszczadzkim w województwie rzeszowskim[17], a po jej zniesieniu w 1977 roku – w skład gminy Zagórz[18].

Przypisy

edytuj
  1. W czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
  2. Uchwała Nr 25/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu leskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 18 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 30 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 41)
  3. Podział administracyjny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Warszawa: Urząd Rady Ministrów – Biuro do spraw Prezydiów Rad Narodowych, 1956.
  4. Podział administracyjny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Warszawa: Urząd Rady Ministrów – Biuro do spraw Prezydiów Rad Narodowych, 1960.
  5. Podział administracyjny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Warszawa: Urząd Rady Ministrów – Biuro do spraw Prezydiów Rad Narodowych, 1965.
  6. Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.
  7. Dz.U. z 1934 r. nr 68, poz. 595.
  8. Lwowski Dziennik Wojewódzki. 1934, nr 19, poz. 101
  9. Gemeindekarte des Generalgouvernements für die besten polnischen Gebiete (1940).
  10. Dekret o zmianie granic Starostw Powiatowych i Związków Gmin w Okręgu Krakau, z dnia 3 listopada 1941 r. (Dziennik Rozporządzeń dla Generalnego Gubernatorstwa z dnia 30 listopada 1941 r., Krakau, Nr. 111, str. 659)
  11. Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
  12. Dz.U. z 1945 r. nr 27, poz. 168
  13. Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
  14. Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
  15. Uchwała Nr 25/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu leskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 18 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 30 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 41)
  16. Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
  17. Uchwała Nr XVIII/56/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 4 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie rzeszowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 grudnia 1972, Nr 16, Poz. 193).
  18. Dz.U. z 1977 r. nr 2, poz. 11