Wikipedia

Świątynia Apollina Epikuriosa w Bassaj

świątynia w Grecji

Świątynia Apollina Epikuriosa w Bassaj – świątynia ku czci Apollina wzniesiona w drugiej połowie V wieku p.n.e. w greckich Bassaj. Wpisana w 1986 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO, jest jedną z najlepiej zachowanych świątyń starożytnej Grecji.

Świątynia Apollina Epikuriosa
w Bassaj
Ilustracja
Świątynia podczas prac konserwatorskich (1982)
Państwo

 Grecja

Miejscowość

Bassaj

Wyznanie

religia starożytnej Grecji

Wezwanie

Apollo

Historia
Data budowy

2. połowa V wieku p.n.e.

Dane świątyni
Architekt

Iktinos (?)

Styl

joński, dorycki i koryncki

Budulec

wapień i marmur

Stan obecny

stanowisko archeologiczne

Położenie na mapie Grecji
Mapa konturowa Grecji, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Świątynia Apollina Epikuriosaw Bassaj”
Ziemia37°25′46,7″N 21°54′00,8″E/37,429639 21,900222
Multimedia w Wikimedia Commons
Świątynia Apollina Epikuriosa w Bassaj[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo

 Grecja

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

I, II, III

Numer ref.

392

Region[b]

Europa i Ameryka Północna

Historia wpisania na listę
  1. ↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO
  2. ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Historia edytuj

Wzniesiona została prawdopodobnie na miejscu starszej świątyni z VII wieku p.n.e.[1] przez mieszkańców arkadyjskiej Figalii(inne języki) pomiędzy 420 a 400 rokiem p.n.e., w fazie szczytowego rozkwitu kultury starożytnej Grecji[2]. Stanowiła część sanktuarium Apolla[2] (jego epitet Epikurios oznacza „ten, który pomógł”, ponieważ bóg miał ocalić mieszkańców Figalii od zarazy[3]). Pauzaniasz, który odwiedził świątynię w 174 roku n.e., przypisywał autorstwo budowli Iktinosowi[a], projektantowi Partenonu[2]. Obiekt był użytkowany w czasach hellenistycznych i rzymskich[1].

Świątynia położona na izolowanym terenie wiejskim, najpewniej pozostawała zapomniana aż do XVIII wieku[2], dzięki czemu zachowała się w stanie niemal nienaruszonym od czasów antycznych[2] (wskutek erozji drewnianej więźby zawalił się dach[1]). W 1765 roku została odkryta przez francuskiego architekta Joachima Bochera(inne języki)[1]. Uszkodzenia budowli dokonane przez człowieka wyniknęły głównie z prób usunięcia metalowych łączników[1].

W 1812 roku przeprowadzono pierwsze amatorskie wykopaliska archeologiczne[1]. Fryz został sprzedany[4] i wywieziony w 1815 roku do Muzeum Brytyjskiego[1], gdzie pozostaje do dziś[2]; fragment unikatowej kolumny korynckiej znajduje się w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach[1][4]. Kolejne wykopaliska i prace restauratorskie prowadziło Ateńskie Towarzystwo Archeologiczne(inne języki) od 1902 roku[1].

W 1975 roku powołano komitet ds. konserwacji świątyni[1]. W celu zabezpieczenia budowli przed degradacją w 1987 roku zabezpieczono ją namiotem (okrycie ma pozostać do czasu zakończenia prac)[1] oraz utworzono odpowiedni system odpływu wody[2]. Teren sanktuarium został ogrodzony i pozostaje pod całodobową ochroną dla przeciwdziałania ewentualnym wandalizmom[2].

Świątynia została wpisana w 1986 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO, spełnia I, II i III kryterium[2]; jest to jedna z najlepiej zachowanych świątyń starożytnej Grecji[2].

Architektura edytuj

Budowla położona jest na osi północ-południe[2] (typowo świątynie stawiano na osi wschód-zachód[1]), co być może było uwarunkowane specyfiką kultu[1]. Świątynię wzniesiono z miejscowego wapienia, natomiast części dachu, kapitele naosu i dekoracje rzeźbiarskie wykonano z marmuru[1]. Budynek o konstrukcji na rzucie prostokąta przedstawia perypteros z opistodomosem[1]; wzdłuż dłuższych boków znajduje się po 15 kolumn, a w fasadzie umieszczono 6 kolumn[2] (typowym układem jest 6-13-kolumnowy[1]). Świątynia pokryta była marmurowym dachem dwuspadowym typu korynckiego[1]. Na uwagę zasługują m.in. oryginalnie zaprojektowany naos z jońskimi półkolumnami[1] i marmurowym fryzem jońskim oraz adyton[2]. W naosie znajdował się najpewniej posąg boga[1]. Elewacje zdobił fryz dorycki[1] z pozbawionymi ornamentów metopami i tryglifami[1]. Nie wiadomo, czy frontony posiadały dekorację rzeźbiarską[1]. Metopy w przedsionku były pokryte płaskorzeźbami i przedstawiały powrót Apollina na Olimp z Hiperborei[1].

Świątynia jako jedyna[1] łączy w sobie trzy najważniejsze greckie porządki: joński, dorycki i koryncki, i przedstawia sobą zrównoważone połączenie starych i nowych kierunków architektonicznych. W jej konstrukcji stwierdzono najstarszy znany kapitel kolumny korynckiej[2].

Galeria edytuj

  •  
    Położenie sanktuarium (widok z Kotylionu)
  •  
    Stan zachowania świątyni (1972)
  •  
    Świątynia zabezpieczona namiotem (2014)
  •  
    Unikatowa kolumna koryncka w naosie świątyni
  •  
    Przekrój architektonicznego ukształtowania świątyni
  •  
    XIX-wieczna wizja antycznej świątyni (1882)
  •  
    Fragment płaskorzeźby fryzu (z Muzeum Brytyjskiego)

Uwagi edytuj

  1. ↑ Część badaczy, uwzględniając wiele cech szczególnych i jej zróżnicowanie stylistyczne, uważa, iż był on projektantem i zapoczątkował budowę świątyni, ukończył ją jednak znacznie później jego następca, pod koniec V w. p.n.e. (Elżbieta Makowiecka: Sztuka grecka. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2017, s. 92).

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Ολυμπία Βικάτου, Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Ναός Επικούριου Απόλλωνα [online], odysseus.culture.gr [dostęp 2023-04-13] (gr.).
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Temple of Apollo Epicurius at Bassae [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-04-13] (ang.).
  3. ↑ Präfektur Ilia. web.archive.org. [dostęp 2022-11-29].
  4. ↑ a b Olympia Vikatou, The Temple of Apollo Epikourios [online], olympia-greece.org [dostęp 2023-04-13] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Świątynia_Apollina_Epikuriosa_w_Bassaj&oldid=72803990”