Światosław II

wielki książę kijowski

Światosław II Mikołaj Jarosławicz czernihowski[1] (ur. 1027[2], zm. 27 grudnia 1076[3]) – książę włodzimierski od ok. 1040 do 1054, książę czernihowski od 1054, wielki książę Rusi Kijowskiej od 1073 do śmierci[3].

Światosław II
Światosław Mikołaj
Ilustracja
Książę czernihowski
Okres

od 1054
do 1076

Następca

Wsiewołod I

Wielki Książę kijowski
Okres

od 1073
do 1076

Poprzednik

Izjasław I

Następca

Wsiewołod I

Dane biograficzne
Dynastia

Rurykowicze

Data urodzenia

1027

Data śmierci

27 grudnia 1076

Ojciec

Jarosław I Mądry

Matka

Ingegerda

Rodzeństwo

Włodzimierz,
Izjasław,
Wsiewołod,
Elżbieta,
Anna,
Anastazja,
Wiaczesław,
Igor

Żona

Cecylia

Dzieci

Wyszesława,
Gleb,
Oleg Michał,
Dawid,
Roman Piękny,

Żona

Oda sztadeńska

Dzieci

Jarosław

Życiorys

edytuj

Był czwartym synem Jarosława I Mądrego[4], a trzecim pochodzącym z małżeństwa z Ingegardą. Jeszcze za życia swojego ojca został przezeń ulokowany jako władca we Włodzimierzu[5]. Po śmierci Jarosława Mądrego otrzymał we władanie księstwo czernihowskie[6]; wówczas miasto Włodzimierz przejął jego młodszy brat Igor[7]. Jego starszy brat Iziasław otrzymał wówczas tron w Kijowie, a Wsiewołod księstwo Perejesławskie; Światosław podporządkował się woli ojca i uznał panowanie Iziasława w Rusi Kijowskiej. Z kolei Iziasław kluczowe decyzje polityczne podejmował w porozumieniu ze Światosławem i Wsiewołodem[8]. W przeciągu siedmiu lat od śmierci Jarosława Mądrego trzej bracia wspólnymi siłami przejęli w całości bądź częściowo tereny należące z mocy testamentu ojca do pozostałych braci: Włodzimierza, Igora i Wiaczesława[9].

W 1060 Światosław, wspólnie ze swoimi braćmi, Iziasławem Kijowskim i Wsiewołodem Perejesławskim, odniósł zwycięstwo nad plemieniem Turków[6]. Rok później bracia ponieśli pierwszą klęskę w starciu z plemieniem Połowców[10].

W latach 60. Światosław toczył wojny ze swoim krewnym, Rościsławem, o Tmutarakań; Światosław próbował osadzić w tym mieście swojego syna, Gleba, jako władcę[11]. W 1067 jego córka, Wyszesława, została żoną księcia Polski, Bolesława Szczodrego[12]. W drugiej połowie lat 60. wziął udział wraz z braćmi w wojnie przeciwko Wsiesławowi, księciu Połockiemu, który wcześniej zdobył Nowogród i stworzył tym samym niebezpieczną przeciwwagę dla hegemonii "triumwiratu" Jarosławiczów na Rusi[13]. Bracia wspólnymi siłami pokonali Wsiesława nad rzeką Niemigą, a następnie uwięzili go w Kijowie[14][15]. W 1068 wraz z braćmi poniósł klęskę w starciu z siłami plemienia Połowców-Kumanów nad rzeką Ałtą[16]; Światosław zdołał wówczas umknąć do Czernihowa[17][6]. Później, w listopadzie 1068, Światosław pokonał Połowców w bitwie pod Snowśkiem[18], biorąc ich wodza do niewoli[19][6]. Zwycięstwo to ograniczyło ataki Połowców na Ruś na okres około 20 lat[20].

W międzyczasie doszło do dwukrotnej zmiany władzy w Kijowie: najpierw (wrzesień 1068) w wyniku rozruchów w stolicy uwolniono i osadzono na tronie Wsiesława, a Iziasław salwował się ucieczką do Polski; rok później (maj 1069) w wyniku interwencji księcia Polski Bolesława Iziasław został przywrócony do władzy. Światosław zachował neutralność podczas pierwszego przewrotu, zaś podczas interwencji polskiej wraz z bratem Wsiewołodem przyjął rolę mediatora, porozumiewając się z Iziasławem i doprowadzając do względnie pokojowego (kilkadziesiąt ofiar) zajęcia Kijowa przez Polaków[21]. Zgodnie z przekazem kronik, mieszkańcy Kijowa sami zwrócili się do Światosława i Wsiewołoda o pomoc w obliczu najazdu Bolesława, co stanowi dowód ich wysokiej wówczas reputacji na Rusi Kijowskiej[22].

Początkowo był żonaty z siostrą biskupa Trewiru[23]. Po jej śmierci, około 1069 Światosław porozumiał się z Henrykiem IV, królem niemieckim, i uzyskał odeń zgodę na poślubienie kuzynki królewskiej, Ody, margrabianki von Dithmarschen[2][24]. W maju 1072 wziął udział w zjeździe w Wyszogrodzie, gdzie doszło do uroczystego przeniesienia relikwii świętych Borysa i Gleba[25][26]. Najpewniej wówczas doszło do uchwalenia tzw. Prawdy Jarosławowiczów, nowej, poprawionej wersji lokalnego kodeksu praw; Światosław był jednym z jej autorów[25].

W marcu 1073 Światosław, mając Wsiewołoda za sojusznika, zmusił Iziasława do porzucenia tronu wielkoksiążęcego w Kijowie i następnie sam zajął jego miejsce[27][28]. Władztwo Światosława, poza Kijowem i Czernihowem, sięgało wówczas również Połocka, Smoleńska, Włodzimierza i Turowa[29]. Prędko rozdysponował ziemie wedle swojego uznania: Połock oddał Wsiesławowi, we Włodzimierzu ustanowił rządy swojego syna Olega, Turów i Smoleńsk przekazał Wsiewołodowi; prawdopodobnie zwakował również księstwo czernihowskie, zachowując jedynie władzę w najważniejszej dzielnicy: Rusi Kijowskiej[29].

Iziasław udał się szukać wsparcia na dworze księcia Polski Bolesława. Jednak wiosną 1074 Światosław zawarł z Bolesławem pokój, co zabezpieczyło jego panowanie na Rusi Kijowskiej[30]. W 1075 na dwór Światosława przybyło poselstwo od Henryka IV, u którego Iziasław starał się wówczas o pomoc w odzyskaniu władzy[31]. Światosław zdołał przekonać wysłanników króla niemieckiego do nieingerowania w wewnętrzne sprawy Kijowa[32].

W 1076 udzielił Polsce pomocy militarnej w wojnie z Czechami[33]. Zmarł po czterech latach rządów, 27 grudnia 1076, i został pochowany w Czernihowie[25]. Po jego śmierci władzę na Rusi Kijowskiej przejął na krótki czas Wsiewołod[34].

Światosław pozostawił pięciu synów: najprawdopodobniej czterech z pierwszą żoną, jednego z drugą[35]; Najbardziej prawdopodobna wersja starszeństwa jego synów jest następująca: Gleb, Roman, Dawid, Oleg, Jarosław[36]; z nich Oleg jest protoplastą ks.Czernihowskich, zaś Jarosław książąt Rjazańskich i Muromskich[1]. Ubogie zapiski kronikarskie nie pozwalają odpowiedzieć na pytanie o ilość bądź imiona jego córek; jedyną znaną z imienia jest Wyszesława[37].

Światosław dał się poznać jako fundator i budowniczy: prawdopodobnie za jego panowania dokończono budowę Katedry Świętego Zbawiciela w Czernihowie[38]. Ufundował także klasztor św. Symeona w Kijowie[39]. Propagował kulturę chrześcijańską na terenach, którymi zarządzał; jego osobę wiąże się z redakcją dwóch XI-wiecznych izborników, (z 1073 i 1076 roku) tj. bogato zdobionych kompilacji fragmentów z Biblii i pism Ojców Kościoła[40].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj

Bibliografia

edytuj