Wikipedia

Czernihów

miasto na Ukrainie w obwodzie czernihowskim

Czernihów (ukr. Чернігів) – miasto w północno-wschodniej części Ukrainy, nad Desną. Stolica obwodu czernihowskiego.

Czernihów
Чернігів
Ilustracja
Klasztor Trójcy-Eliasza. Widok z dzwonnicy.
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 czernihowski

Burmistrz

Władysław Atroszenko

Powierzchnia

79 km²

Populacja (2019)
• liczba ludności


287 490[1]

Nr kierunkowy

+380 46(2)

Kod pocztowy

14000

Tablice rejestracyjne

CB

Położenie na mapie obwodu czernihowskiego
Mapa konturowa obwodu czernihowskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Czernihów”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, u góry znajduje się punkt z opisem „Czernihów”
Ziemia51°30′N 31°18′E/51,500000 31,300000
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Historia

edytuj

Ślady archeologiczne

edytuj

Archeolodzy odkryli w rejonie Czernihowa datowane na VII wiek cztery gródki rodowe[2] otoczone zabudowaniami. Przypuszcza się, że pierwsza osada o rozszerzonym charakterze została założona w IX w. przez księcia Czerniga, co dało początek współczesnej nazwie[3]. W X wieku zbudowano kopiec nazywany Czarną Mogiłą[4].

Ruś Kijowska i Księstwo Czernihowskie

edytuj

Jedno z najstarszych miast Rusi, pierwsza wzmianka historyczna z 907 w staroruskim latopisie Powieść minionych lat. W 992 roku gród stał się siedzibą biskupstwa. Pierwotnie część Księstwa Siewierskiego. W latach 1024–1036 i 1054–1239 stolica Księstwa Czernihowskiego, ustanowiona przez Mścisława I[5] na mocy pokoju zawartego po zwycięstwie nad bratem Jarosławem, wielkim księciem Rusi Kijowskiej.

Zależność od Mongołów i Złotej Ordy

edytuj

W 1239 roku gród został zdobyty przez Mongołów podczas podbijania przez nich ziem ruskich, w zależności od których pozostał do 1357 roku.

Wielkie Księstwo Litewskie i Wielkie Księstwo Moskiewskie

edytuj

Po zwycięstwie wojsk litewskich Olgierda w bitwie nad Sinymi Wodami, od 1357 roku do 1503 roku Czernihów znajdował się w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego. W czasie wojny litewsko-moskiewskiej zdobyty został w 1503 roku przez Wielkie Księstwo Moskiewskie.

Rzeczpospolita

edytuj
 
Województwo czernihowskie w I RP

Po wojnie polsko-rosyjskiej (1609–1618) i rozejmie w Dywilinie Czernihów został zniszczony przez polskie wojsko i wszedł w skład Korony Królestwa Polskiego. W następstwie rozpoczął się rozwój miasta, które w 1623 otrzymało prawa miejskie magdeburskie i herb. W 1627 roku odnotowano, że w Czernihowie istniał klasztor dominikanów z przeorem Wacławem Grotowskim, którzy otrzymali na swoje potrzeby cerkiew śś. Borysa i Gleba[6]. W w 1635 miasto zostało stolicą województwa czernihowskiego I Rzeczypospolitej. Miejsce popisów szlachty województwa czernihowskiego[7]. Uchwałą z roku 1633 Sejm ustanowił gród (starostwo grodowe) i sąd ziemski w Czernihowie, a także godność kasztelana czernihowskiego oraz urzędy ziemskie. W 1634 roku pokój w Polanowie ostatecznie pozostawił Czernihów przy Rzeczypospolitej. Rzeczpospolita utraciła faktyczną kontrolę nad miastem w czasie powstania Chmielnickiego oraz po rozpoczęciu wojny z Moskwą w 1654 roku.

Rosja, Ukraińska Republika Ludowa i ZSRR

edytuj
 
Czernihów ok. 1917 r.

Miasto przyłączono do Rosji w 1667 r. na podstawie postanowień rozejmu andruszowskiego potwierdzonego w traktacie Grzymułtowskiego w 1686 roku. Do 1764 roku znajdował się na terenie Hetmanatu.

Od 1801 r. stolica guberni czernihowskiej.

W 1838 roku w Czernihowie miejscowi Polacy zbudowali kościół katolicki[8]. W 1917 r. odbyło się w Czernihowie posiedzenie organizacyjne Klubu Społecznego Polskiego na czele którego stanął Edward Rettinger, a w skład weszli miejscowi przedstawiciele Centralnego Komitetu Obywatelskiego, Polskiego Towarzystwa Pomocy Ofiarom Wojny i Towarzystwa Patronatu Młodzieży Polskiej[9]. W latach 1917–1919 w Ukraińskiej Republice Ludowej i Państwie Ukraińskim. 12 stycznia 1919 r. zostało zajęte przez Armię Czerwoną i włączone do tworzonej Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej[10]. 18 stycznia 1919 r. swoją kwaterę przeniósł do miasta Władimir Antonow-Owsiejenko, dowodzący całością sił radzieckiego Frontu Ukraińskiego. Stąd też pokierował ofensywą kijowską, zakończoną 5 lutego zajęciem stolicy URL[11].

Od 1922 r. Czernihów należał do ZSRR, w 1932 r. został stolicą obwodu. W okresie 1941–1943 miasto znajdowało się pod okupacją niemiecką.

W styczniu 1990 r. w Czernihowie miała miejsce rewolucja kiełbasiana. Wskutek wystąpień mieszkańców miasta doszło do odwołania kierownictwa obwodowego komitetu KPZR na czele z Łeonidem Pałażczenką[12].

Ukraina

edytuj
 
Czernihów, niewybuch bomby po rosyjskim ataku na dzielnicę mieszkalną 5 marca 2022

Od 1991 r. należy do Ukrainy. Jest ośrodkiem administracyjnym obwodu czernihowskiego.

11 kwietnia 2017 r. uczniowie znaleźli monety polskie z XVII wieku, jest to jeden z największych skarbów w historii miasta[13].

24 lutego 2022 r. Rosja zaatakowała Ukrainę. Na podejściu do Czernihowa, na szosie Ripka – Czernihów, żołnierze 1. oddzielnej brygady czołgów jako pierwsi walczyli z rosyjskimi najeźdźcami. Udane akcje z zasadzek, wsparte ogniem artylerii, czołgiści zadawali straty wysuniętym jednostkom wroga. Pozwoliło to na przygotowanie i zajęcie pozycji obronnych wokół miasta przez jednostki garnizonu czernihowskiego. Wojska rosyjskie zbliżyły się do miasta i nie mogąc go zdobyć, rozpoczęły zmasowany ostrzał jego infrastruktury cywilnej z samolotów i artylerii.

Od 22 marca, po trzech tygodniach ciągłego ostrzału, miasto było na skraju katastrofy humanitarnej. W nocy z 22 na 23 marca rosyjskie bombardowanie wysadziło most drogowy na Desnie, łączący miasto z Kijowem i całą Ukrainą, co pogorszyło sytuację. W mieście nie było prądu, prawie nie było wody, gazu, łączności[14]. Według burmistrza Władysława Atroszenki niektóre dzielnice zostały zniszczone w 70%[15].

3 kwietnia 2022 r. ostrzał miasta prawie ustał, Chernihów zaczął otrzymywać pomoc humanitarną[16]. Wojska rosyjskie zaczęły wycofywać się z rejonu Sum. Po rosyjskiej inwazji ukraińskie siły zbrojne rozpoczęły oczyszczanie miast i odbudowę infrastruktury. 21 kwietnia Ukrzaliznycia wznowiła pociągi w obwodzie czernihowskim[17].

Od marca 2022 Miasto-bohater Ukrainy[18].

Zabytki

edytuj
 
Sobór Świętych Borysa i Gleba w Czernihowie

Gospodarka

edytuj

W mieście rozwinął się przemysł spożywczy, maszynowy, elektrotechniczny, chemiczny, włókienniczy, odzieżowy, obuwniczy, drzewny oraz materiałów budowlanych[19]. Ponadto produkuje się tutaj pianina[19].

Transport

edytuj
 
Dworzec kolejowy

Miasto posiada sieć trolejbusową składającą się z 11 linii. Jej uzupełnieniem jest system miejskich autobusów, na który składa się ponad 30 linii.

W mieście znajduje się stacja kolejowa Czernihów oraz dwa dworce autobusowe. Duża część podmiejskich busów rozpoczyna swój bieg z przystanku „Centralny rynek”, który jest głównym węzłem przesiadkowym w mieście.

Znani ludzie urodzeni w Czernihowie

edytuj
  • Juchym Szkolnykow, ukraiński trener i radziecki piłkarz, pochodzący z Czernigowa, grał w drużynie Czernihowa „Avanhard”.
  • Jacob Tamarkin, rosyjsko-amerykański matematyk, urodził się w Czernihowie.
  • Denys Skepski to ukraiński piłkarz urodzony w Czernihowie.
  • Dmytro Zaderecki to ukraiński piłkarz urodzony w Czernihowie.
  • Anatolij Rybakow, rosyjski pisarz
  • Jerzy Radomski, kapitan pilot Wojska Polskiego
  • Nikołaj Fiodorowicz Drozdow, naukowiec i generał Armii Czerwonej
  • Władimir Antonow-Owsiejenko, sowiecki przywódca bolszewików i dyplomata
  • Vadim Pruzhanov, klawiszowiec Extreme Power Metal DragonForce
  • Giennadij Jerszow, polsko-ukraiński rzeźbiarz, urodził się w Czernihowie.
  • Edward Weitz (ur. 1946), izraelski sztangista olimpijski
  • Dmytro Mytrofanow to ukraiński zawodowy bokser wagi średniej.
  • Andrij Jarmołenko, ukraiński piłkarz dorastający w Czernihowie, grał w Desnie Czernigow, Dynamie Kijów, Borussii Dortmund, a teraz gra w West Ham United.
  • Andrij Fedorenko, ukraiński piłkarz, bramkarz, urodził się w Czernihowie.
  • Denys Bezborod´ko, ukraiński piłkarz urodzony w Czernihowie, grał w Szachtar-3 Donieck.
  • Jurij Hruznow, ukraiński piłkarz, bramkarz i trener, urodzony w Czernihowie, grał w FC Desna Czernigow.
  • Witalij Hawrysz, ukraiński piłkarz, urodzony w Czernihowie, grał w FC Desna Czernigow.
  • Ołeh Laszko, polityk ukraiński, deputowany Rady Najwyższej i lider Partii Radykalnej Olega Laszki.
  • Andrij Procko, ukraiński piłkarz urodzony w Czernihowie, z największą liczbą występów w FC Desna Czernigow.
  • Pawło Połeheńko, ukraiński obrońca piłki nożnej, urodził się w Czernihowie, karierę rozpoczął w FC Yunost Czernigow.
  • Jana Doroszenko, azerbejdżańska siatkarka pochodzenia ukraińskiego.

Miasta partnerskie[20]

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Чисельність населення (за оцінкою) на 1 вересня 2019 року. chernigivstat.gov.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-11-03)]. // Головне управління статистики у Чернігівській області.
  2. ↑ Zdeněk Váňa: Świat dawnych Słowian. Antoni Kroh (tłum.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985, s. 139. ISBN 83-06-01126-0.
  3. ↑ Chernihiv travel guide: How old is Chernihiv?. [dostęp 2009-12-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-10)].
  4. ↑ B. Rybakov, Stołeczne miasto Czernihów i udzielny gród Wszczyż, [w:] Śladami dawnych kultur. Dawna Ruś, Warszawa 1957, s. 109.
  5. ↑ Maciej Salamon (red.), Wielka Historia Świata, t. 4. Kształtowanie średniowiecza, Kraków: Oficyna Wydawnicza FOGRA, 2005, s. 514, ISBN 83-85719-85-7.
  6. ↑ Marian Gorzkowski, Dominikanie za Dnieprem Szkic historyczny, Kraków 1876, s. 23.
  7. ↑ Antoni Sozański, Wykład politycznej geografii, rządu i administracyi dawnej Polski przy końcu istnienia całego państwa (1648–1772), Kraków 1889, s. 6.
  8. ↑ a b Mądzik Мarek, Korzeniowski Мariusz, Latawiec Krzysztof, Tarasiuk Dariusz, Polacy na wschodniej Ukrainie w latach 1832–1921, Lublin 2014, s. 106.
  9. ↑ W koloniach polskich i na kresach, „Gazeta Polska”, 2/15 V 1917, nr 108, s. 2.
  10. ↑ A. Adams, Bolsheviks in the Ukraine. The Second Campaign, 1918–1919, Yale University Press, New Haven & London 1963, s. 93.
  11. ↑ J. D. Smele, The „Russian” Civil Wars 1916–1926. Ten Years That Shook the World, Hurst&Company, London 2015, ISBN 978-1-84904-721-0, s. 101.
  12. ↑ "Ковбасна революція" в Чернігові. За рік до Незалежності. Ukrinform, 2016-08-18. [dostęp 2024-06-22]. (ukr.).
  13. ↑ У Чернігові школярі знайшли один із найбільших скарбів в історії міста/W Czernihowie uczniowie odkryli jeden z największych skarbów w historii.
  14. ↑ „Це агонія ворога”. Чи перетворять росіяни Чернігів на другий Маріуполь/„To jest agonia wroga”. Czy Rosjanie zamienią Czernihów w drugi Mariupol?
  15. ↑ Війна РФ проти України: українські міста просять побратимів з Європи допомогти/Wojna Rosji z Ukrainą: ukraińskie miasta proszą o pomoc swoich europejskich odpowiedników.
  16. ↑ Від російських окупантів звільнили три села, свільнили три села, для деблокади Чернігова / Trzy wsie ważne dla blokady Czernihowa zostały wyzwolone spod okupacji rosyjskiej.
  17. ↑ „Укрзалізниця” відновила рух електричок на Чернігівщині та Сумщині / Ukrzaliznycia wznowiła pociągi w obwodach Czernihowa i Sumy.
  18. ↑ Kharkiv, Chernihiv, Mariupol, Kherson, Hostomel, Volnovakha awarded title of hero cities [online], www.ukrinform.net [dostęp 2022-03-07] (ang.).
  19. ↑ a b Czernihów, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-15].
  20. ↑ Міста партнери. Oficjalna strona Czernihowa. [dostęp 2017-08-18]. (ukr.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Czernihów&oldid=74077569”