Wikipedia

1 grosz polski (1816–1835)

moneta Królestwa Kongresowego

1 grosz polski (1816–1835) – moneta groszowa Królestwa Kongresowego okresu autonomii, wprowadzona ukazem cara Aleksandra I z 1 grudnia 1815 r., bita w miedzi w latach 1816–1835, według systemu monetarnego opartego na grzywnie kolońskiej[1], wycofana z obiegu w lutym 1851 r.[2]

1 grosz polski (1816–1835)
Ilustracja
Dane podstawowe
Emitent

Królestwo Kongresowe

Nominał

1 grosz

Rocznik

1816, 1817, 1818, 1819, 1820, 1821, 1822, 1828, 1829, 1830, 1831, 1832, 1833, 1834, 1835

Emisja
Mennica

Warszawa

Nakład

ok. 18 300 000 sztuk

Data emisji

1 grudnia 1815

Data wycofania

luty 1851

Opis fizyczny
Masa

2,8 g

Średnica

20 mm

Materiał

miedź

Rant

gładki

Stempel

zwykły

Uwagi

moneta obiegowa

Awers edytuj

Na tej stronie umieszczono średni herb Królestwa Kongresowego, tzn. orła rosyjsko-polskiego – dwugłowy orzeł z trzema koronami, w prawej łapie trzyma miecz i berło, w lewej jabłko królewskie, na piersi, na tle gronostajowego płaszcza, tarcza herbowa z polskim orłem[3]. Na dole, po obu stronach ogona orła, znajduje się znak intendenta mennicy w Warszawie –

  • I.B. (Jakuba Benika 1816–1827),
  • F.H. (Fryderyka Hungera 1827–1830),
  • K.G. (Karola Gronaua 1830–1834) lub
  • I.P. (Jerzego Puscha 1834–1835)[4].

Istnieją monety z rocznika 1818 bez znaku intendenta[4].

W 1816 r. ogon orła był krótszy – jednorzędowy, w pozostałych latach dłuższy – dwurzędowy[5]. Awers z dwurzędowym ogonem orła jest identyczny z awersem monety 1 grosz polski (1822–1825)[4].

Rewers edytuj

Na tej stronie umieszczono nominał „1", pod nim napis „GROSZ”, poniżej „POLSKI”, a pod nim rok bicia: 1816, 1817, 1818, 1819, 1820, 1821, 1822, 1828, 1829, 1830, 1831, 1832, 1833, 1834 lub 1835[4].

Opis edytuj

Monetę bito w mennicy w Warszawie, w miedzi, na krążku o średnicy 20 mm, masie 2,8 grama, z rantem gładkim. Według sprawozdań mennicy w latach 1816–1835 w obieg wypuszczono ok. 18 300 000 sztuk[6]. Dokładniejsze podanie nakładu jest niemożliwe, ponieważ w dwóch latach monetę bito razem z:

a mennica w swoich sprawozdaniach raportowała jedynie liczbę wprowadzanych do obiegu monet konkretnego nominału, bez podawania typu[6].

Stopień rzadkości poszczególnych roczników i typów monet przedstawiono w tabeli:

Rocznik Znak intendenta Stopień rzadkości Szacowana liczba egzemplarzy Uwagi Zdjęcie
1 grosz polski 1816 I.B.[7] ponad 400 000 jednorzędowy (krótszy) ogon orła  
1 grosz polski 1817 I.B.[8] ponad 400 000  
1 grosz polski 1818 I.B.[9] ponad 400 000  
bez znaku intendenta (brak liter I.B) R8[10] 2–3  
1 grosz polski 1819 I.B. R2[11] 3001–15 000  
1 grosz polski 1820 I.B. R1[12] 15 001–80 000  
1 grosz polski 1821 I.B. R[13] 80 001–400 000  
1 grosz polski 1822 I.B R4[14] 121–600 bito również monety 1 grosz polski (1822–1825)  
1 grosz polski 1828 F.H. R[15] 80 001–400 000  
1 grosz polski 1829 F.H. R[16] 80 001–400 000  
1 grosz polski 1830 F.H.[17] ponad 400 000  
K.G. R1[18] 15 001–80 000  
1 grosz polski 1831 K.G.[19] ponad 400 000  
1 grosz polski 1832 K.G.[20] ponad 400 000  
1 grosz polski 1833 K.G. R1[21] 15 001–80 000  
1 grosz polski 1834 K.G. R[22] 80 001–400 000  
I.P. R[23] 80 001–400 000  
1 grosz polski 1835 I.P. R[24] 80 001–400 000 bito również monety 1 grosz (1835–1841)  

Już w 1817 r. lekkiej zmianie uległ ogon orła na awersie – został wydłużony[4]. Dla trzech roczników – 1818, 1830 i 1834, istnieją monety z różnymi znakami intendenta mennicy umieszczonymi na awersie lub, jak w przypadku 1818, jego brakiem[4].

W latach 1822–1825 bito monetę 1 grosz polski Z MIEDZI KRAIOWEY[4]. W roku 1828 powrócono do bicia jednogroszówki według rysunku monety wprowadzonego w roku 1817[4]. W roku 1835 monetę zastąpiono jednogroszówką polsko-rosyjską[4].

Ze względu na fakt, że okres bicia monety przypada na czas rządów dwóch carów, w numizmatyce rosyjskiej moneta, w zależności od wybitej daty, zaliczana jest do dwóch odrębnych kategorii[25]:

Nowe bicie edytuj

Dla każdego z roczników, oprócz 1822, jak również dla obydwu wersji znaku intendenta mennicy w przypadku lat 1830 i 1834, istnieją monety nowego bicia z 1857 r. z mennicy w Warszawie[26]. Znane są również monety nowego bicia warszawskiego rocznika 1815, w którym monet obiegowych nie bito wcale[26].

Istnieją monety nowego bicia z 1869 r. z mennicy w Petersburgu dla dwóch roczników 1815 i 1824, dla których monet obiegowych nie było[26].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 5-8.
  2. ↑ Elżbieta Korczyńska, Borys Paszkiewicz, Mennictwo XIX i XX w., Kraków: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Oddział w Krakowie, 1989, s. 365.
  3. ↑ Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 6,13.
  4. ↑ a b c d e f g h i Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 88-99.
  5. ↑ Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 25,26.
  6. ↑ a b Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 43.
  7. ↑ 1 grosz (1816). fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  8. ↑ 1 grosz (1817). fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  9. ↑ 1 grosz (1818) I.B.. fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  10. ↑ 1 grosz (1818) brak liter I B. fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  11. ↑ 1 grosz (1819). fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  12. ↑ 1 grosz (1820). fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  13. ↑ 1 grosz (1821). fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  14. ↑ 1 grosz (1822). fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  15. ↑ 1 grosz (1828). fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  16. ↑ 1 grosz (1829). fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  17. ↑ 1 grosz (1830) F.H.. fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  18. ↑ 1 grosz (1830) K.G.. fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  19. ↑ 1 grosz (1831). fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  20. ↑ 1 grosz (1832). fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  21. ↑ 1 grosz (1833). fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  22. ↑ 1 grosz (1834) K.G.. fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  23. ↑ 1 grosz (1834) I.P.. fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  24. ↑ 1 grosz (1835). fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  25. ↑ Vladimir Bitkin, Composite Catalog of Russian Coins, 2003, s. 792,858.
  26. ↑ a b c Czesław Kamiński, Edmund Kopicki, Katalog monet polskich 1764-1864, wyd. drugie, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1977, s. 144-184.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=1_grosz_polski_(1816–1835)&oldid=71662064”