Adelajda Sabaudzka (Maurienne)

Adelajda Sabaudzka (fr. Adélaïde de Savoie; ur. 1092; zm. 18 listopada 1154 w Montmartre, dziś Paryż), także zwana Alix[1] lub Adelajdą z Maurienne, była poprzez małżeństwo w 1115 z Ludwikiem VI do jego śmierci w 1137 roku, królową Francji.

Adelajda Sabaudzka
Adélaïde de Savoie
Ilustracja
Adelajda Sabaudzka z'Histoire générale de France depuis les temps les plus reculés jusqu'à nos jours: illustrée et expliquée par les Monuments de toutes les Epoques
Wizerunek herbu
królowa Francji
Okres

od pomiędzy 25 a 30 marca 1115
do 1 sierpnia 1137

Jako żona

Ludwika VI

Koronacja

pomiędzy 25 a 30 marca 1115 lub krótko potem

Poprzedniczka

Berta Holenderska

Następczyni

Eleonora Akwitańska

Dane biograficzne
Dynastia

Sabaudzka

Data urodzenia

1092

Data i miejsce śmierci

18 listopada 1154
Montmartre

Miejsce spoczynku

Saint-Pierre-de-Montmartre

Ojciec

Humbert II

Matka

Gizela Burgundzka

Rodzeństwo

Amadeusz III,
Wilhelm,
Agnieszka,
Humbert,
Reginald,
Gwido

Małżeństwo

Ludwika VI
od pomiędzy 25 a 30 marca 1115
do 1 sierpnia 1137

Dzieci

Filip
Ludwik VII
Henryk
Hugo
Robert
Piotr I Courtenay
Konstancja
Filip
dziecko

Małżeństwo

Mateusz I Montemorency
od pomiędzy 1138 a 1141
do 18 listopada 1154

Życiorys

edytuj

Adelajda urodziła się w 1092 roku jako córka Humberta II (fr. Humbert II de Savoie), hrabiego Sabaudii i Maurienne, i jego żony Gizeli Burgundzkiej (fr. Giselle de Bourgogne). Poprzez swoją matkę była siostrzenicą przyszłego papieża Kaliksta II. Należał do francuskiej arystokracji (domy książęce) i była idealną kandydatką na żonę króla Ludwika VI, którego małżeństwo Lucienne Rochefort z 1014 r. nie było skonsumowane (zostało unieważnione dopiero w 23 maja 1117 przez papieża Paschalis II w Troyes). W 1115 Adelajda i Ludwik pobrali się w Paryżu. W ciągu 22 lat małżeństwa mieli dziewięcioro dzieci, z których siedem osiągnęło wiek dorosły:[2]

  • Filip fr. Philippe (ur. 29 sierpnia 1116; zm. 13 października 1131), począwszy od 1130 współkról, zmarł na skutek upadku z konia
  • Ludwik VII Młody fr. Louis VII le Jeune (ur. 1120; zm. 18 lub 19 września 1180), począwszy od 1131 współkról, począwszy od 1137 król Francji
  • Henryk fr. Henri(ur. między 1121 a 1123; zm. 13 stycznia 1175), biskup Beauvais (1149-1161), później arcybiskup Reims (1161-1175)
  • Hugo fr. Hugues(ur. prawdopodobnie 1122; zm. młodo)
  • Robert fr. Robert Ier de Dreux(ur. między 1124 a 1126; zm. między 10 a 12 października 1188) hrabia Dreux (1137-1184), hrabia Perche, itp.
  • Piotr I z Courtenay fr. Pierre Ier de Courtenay(ur. prawdopodobnie 1126; zm. między 10 marca 1180 a 10 kwietnia 1183), od 1161 pan Courtenay, żonaty w 1152 z Elżbietą Courtenay (ur. 1135; zm. 1206)
  • Konstancja fr. Constance(ur. prawdopodobnie 1128; zm. 16 sierpnia po 1177)
1. małżeństwo: 1140, Eustachy IV (zm. 10 sierpnia 1153), 1137-1144 książę Normandii, w 1152 roku król Anglii niekoronowany
1. małżeństwo: 1154, Rajmund V, hrabia Tuluzy
  • Filip fr. Philippe(ur. 1132/1133; zm. 5 września 1161), 1157 arcybiskup Paryża
  • Dziecko (zmarło młodo)[3]

Joanna Montferrat przyrodnia siostra Adelajdy wyszła za mąż na początku 1127 roku za Wilhelma Clito, tytularnego księcia Normandii, który pod wpływem swojej królewskiej szwagierki po śmierci Karola I Dobrego został przez Ludwika VI mianowany hrabią Flandrii - został przeforsowany w sprawie sukcesji, pomimo istnienia innych kandydatów, jak Karls Neffen Arnulf lub Baldwin IV, hrabia Hainaut.

Po śmierci męża Adelajda wyszła drugi raz za mąż za Mateusza I Montmorency fr. Mathieu I. de Montmorency, konetabla Francji.

Dokumenty

edytuj

Ponieważ dokumenty o wczesnym okresie życia Adelajdy do tej pory nie są znane, pojawia się ona w historiografii dopiero przy okazji jej małżeństwa z 34-letnim królem Ludwikiem VI, nazywany Grubym. Pobrali się pomiędzy 25 a 30 marca[4] 1115 r. w Katedrze Notre-Dame w Paryżu pobłogosławieni przez arcybiskupa Daimbert z Sens. Prawdopodobnie w ten sam dzień lub krótko później Adelajda dostała także przez Daimberta wyświęcona, na królową Francji[4]. Już w 1113/1114 Ludwika VI miał pierwsze małżeńskie plany, ale król kazał na swoją ostateczną decyzję długo czekać. Arcybiskup Ivo z Chartres, wezwał go więc do szybkiego podjęcia decyzji, aby w końcu rodzina królewska miała dziedzica, a tym samym zabezpieczyć ciągłość dynastii. W oczach Ivo Adelajda posiadała szlachetny charakter, odpowiednie pochodzenia i dojrzałość - wszystkie zalety przyszłej królowej i ocenił te cechy w liście do króla[5].

Chociaż Adelajda była o wiele młodsza niż mąż, wydaje się, że miała znaczący wpływ na niego i jego rządy[6]. Szczególnie po odsunięciu od władzy kanclerza i seneszala Francji Stefana Garlande, po którego upadku w drugiej połowie roku 1127 jej głównym obowiązkiem stało się intensywne zaangażowanie w sprawy publiczne Ludwika VI.

Tymczasem królewska para wykupiła od mnichów z Saint-Martin-des-Champs ich kościół i ich kaplicę męczenników na szczycie wzgórza Montmartre, i podarowała im w zamian Paryski kościół Saint-Denis de la Châtre, dzięki czemu możliwe było ufundowanie opactwa Mantmartre benedyktynkom w październiku 1134. W czasie swojego życia Adelajda była z tym klasztorze szczególnie związana i wspierała go hojnymi darowiznami, chociaż była inicjatorką powstania około 1150 opactwa benedyktynów w Saint-Jean-aux-Bois dzisiaj w departamencie Oise[7].

Po śmierci męża 1 sierpnia 1137 i wstąpieniu na tron jej syna Ludwika VII pozostała jeszcze przez jakiś czas na dworze, ale potem wycofała się w 1137/1138 do swojej schedy. Najwcześniej w lecie 1138, ale pewnie w 1141 roku[8] wyszła za mąż Adelajda po raz drugi za Mateusza I Montmorency, konetabla Francji. Za jego zgodą powróciła, na krótko przed swoją śmiercią, prawdopodobnie w 1153 do ufundowanego przez nią klasztoru Montmartre i została zakonnicą[9]. Tam zmarła Adelajda Sabaudzka 18 listopada 1154 w wieku około 62 lat i została pochowana pod wielkim ołtarzem w kościele opactwa Saint-Pierre-de-Montmartre[10] Jej grób stał się jednym z pierwszych w całej Francji, którego nagrobek zdobi rzeźba pokazująca zmarłego[11]. W 1643 został grób Adelajdy za rządów ksieni Marie de Beauvilliers przeniesiony pod chór a za czasów ksieni Françoise-René de Lorraine naprawiony[10]. Nagrobek można jeszcze dziś zobaczyć w kościele.

Rodowód

edytuj
 
 
 
 
 
Humbert I Białoręki
 
 
Otton Sabaudzki
 
 
 
 
 
 
Auxilia
 
 
Amadeusz II Sabaudzki
 
 
 
 
 
 
Olderyk Manfred II z Turynu
 
 
Adelajda z Susy
 
 
 
 
 
 
Berta Obertagna
 
 
Humbert II Gruby
 
 
 
 
 
 
?
 
 
Gerold z Genewy
 
 
 
 
 
 
Berta Burgundzka
 
 
Joanna z Genewy
 
 
 
 
 
 
?
 
 
Gizela Burgundzka
 
 
 
 
 
 
?
 
Adelajda
 
 
 
 
 
Otto Wilhelm Burgundzki
 
 
Reginald I Burgundzki
 
 
 
 
 
 
Ermentruda z Reims
 
 
Wilhelm I Burgundzki
 
 
 
 
 
 
Ryszard II Dobry Normandzki
 
 
Alicja Normandzka
 
 
 
 
 
 
Judyta z Bretanii
 
 
Gizela Burgundzka
 
 
 
 
 
 
?
 
 
?
 
 
 
 
 
 
?
 
 
Stefania
 
 
 
 
 
 
?
 
 
?
 
 
 
 
 
 
?
 

Literatura

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. François Xavier Feller de: Biographie universelle, ou dictionnare historique …. (fr.).
  2. Informacje o Luwiku VI. Foundation for Medieval Genealogy. (ang.).
  3. Patrick Kerrebrouck van: Les Capétiens. (fr.).
  4. a b C. Woll: Die Königinnen des hochmittelalterlichen Frankreich 987–1237/38. s. 169. (niem.).
  5. C. Woll: Die Königinnen des hochmittelalterlichen Frankreich 987–1237/38. s. 165. (niem.).
  6. G. Treffer: Die französischen Königinnen. s. 92. (niem.).
  7. C. Woll: Die Königinnen des hochmittelalterlichen Frankreich 987–1237/38. s. 214. (niem.).
  8. C. Woll: Die Königinnen des hochmittelalterlichen Frankreich 987–1237/38. s. 212. (niem.).
  9. C. Woll: Die Königinnen des hochmittelalterlichen Frankreich 987–1237/38. s. 221. (niem.).
  10. a b J.-F. Dreux du Radier: Mémoires historiques, critiques, et anecdotes des reines et régentes de France. s. 199. (fr.).
  11. C. Woll: Die Königinnen des hochmittelalterlichen Frankreich 987–1237/38. s. 2269. (niem.).