Adelajda Sabaudzka (Maurienne)
Adelajda Sabaudzka (fr. Adélaïde de Savoie; ur. 1092; zm. 18 listopada 1154 w Montmartre, dziś Paryż), także zwana Alix[1] lub Adelajdą z Maurienne, była poprzez małżeństwo w 1115 z Ludwikiem VI do jego śmierci w 1137 roku, królową Francji.
Adelajda Sabaudzka z'Histoire générale de France depuis les temps les plus reculés jusqu'à nos jours: illustrée et expliquée par les Monuments de toutes les Epoques | |
królowa Francji | |
Okres |
od pomiędzy 25 a 30 marca 1115 |
---|---|
Jako żona | |
Koronacja |
pomiędzy 25 a 30 marca 1115 lub krótko potem |
Poprzedniczka | |
Następczyni | |
Dane biograficzne | |
Dynastia |
Sabaudzka |
Data urodzenia |
1092 |
Data i miejsce śmierci |
18 listopada 1154 |
Miejsce spoczynku | |
Ojciec | |
Matka |
Gizela Burgundzka |
Rodzeństwo |
Amadeusz III, |
Małżeństwo |
Ludwika VI |
Dzieci |
Filip |
Małżeństwo |
Mateusz I Montemorency |
Życiorys
edytujAdelajda urodziła się w 1092 roku jako córka Humberta II (fr. Humbert II de Savoie), hrabiego Sabaudii i Maurienne, i jego żony Gizeli Burgundzkiej (fr. Giselle de Bourgogne). Poprzez swoją matkę była siostrzenicą przyszłego papieża Kaliksta II. Należał do francuskiej arystokracji (domy książęce) i była idealną kandydatką na żonę króla Ludwika VI, którego małżeństwo Lucienne Rochefort z 1014 r. nie było skonsumowane (zostało unieważnione dopiero w 23 maja 1117 przez papieża Paschalis II w Troyes). W 1115 Adelajda i Ludwik pobrali się w Paryżu. W ciągu 22 lat małżeństwa mieli dziewięcioro dzieci, z których siedem osiągnęło wiek dorosły:[2]
- Filip fr. Philippe (ur. 29 sierpnia 1116; zm. 13 października 1131), począwszy od 1130 współkról, zmarł na skutek upadku z konia
- Ludwik VII Młody fr. Louis VII le Jeune (ur. 1120; zm. 18 lub 19 września 1180), począwszy od 1131 współkról, począwszy od 1137 król Francji
- Henryk fr. Henri(ur. między 1121 a 1123; zm. 13 stycznia 1175), biskup Beauvais (1149-1161), później arcybiskup Reims (1161-1175)
- Hugo fr. Hugues(ur. prawdopodobnie 1122; zm. młodo)
- Robert fr. Robert Ier de Dreux(ur. między 1124 a 1126; zm. między 10 a 12 października 1188) hrabia Dreux (1137-1184), hrabia Perche, itp.
- Piotr I z Courtenay fr. Pierre Ier de Courtenay(ur. prawdopodobnie 1126; zm. między 10 marca 1180 a 10 kwietnia 1183), od 1161 pan Courtenay, żonaty w 1152 z Elżbietą Courtenay (ur. 1135; zm. 1206)
- Konstancja fr. Constance(ur. prawdopodobnie 1128; zm. 16 sierpnia po 1177)
- 1. małżeństwo: 1140, Eustachy IV (zm. 10 sierpnia 1153), 1137-1144 książę Normandii, w 1152 roku król Anglii niekoronowany
- 1. małżeństwo: 1154, Rajmund V, hrabia Tuluzy
- Filip fr. Philippe(ur. 1132/1133; zm. 5 września 1161), 1157 arcybiskup Paryża
- Dziecko (zmarło młodo)[3]
Joanna Montferrat przyrodnia siostra Adelajdy wyszła za mąż na początku 1127 roku za Wilhelma Clito, tytularnego księcia Normandii, który pod wpływem swojej królewskiej szwagierki po śmierci Karola I Dobrego został przez Ludwika VI mianowany hrabią Flandrii - został przeforsowany w sprawie sukcesji, pomimo istnienia innych kandydatów, jak Karls Neffen Arnulf lub Baldwin IV, hrabia Hainaut.
Po śmierci męża Adelajda wyszła drugi raz za mąż za Mateusza I Montmorency fr. Mathieu I. de Montmorency, konetabla Francji.
Dokumenty
edytujPonieważ dokumenty o wczesnym okresie życia Adelajdy do tej pory nie są znane, pojawia się ona w historiografii dopiero przy okazji jej małżeństwa z 34-letnim królem Ludwikiem VI, nazywany Grubym. Pobrali się pomiędzy 25 a 30 marca[4] 1115 r. w Katedrze Notre-Dame w Paryżu pobłogosławieni przez arcybiskupa Daimbert z Sens. Prawdopodobnie w ten sam dzień lub krótko później Adelajda dostała także przez Daimberta wyświęcona, na królową Francji[4]. Już w 1113/1114 Ludwika VI miał pierwsze małżeńskie plany, ale król kazał na swoją ostateczną decyzję długo czekać. Arcybiskup Ivo z Chartres, wezwał go więc do szybkiego podjęcia decyzji, aby w końcu rodzina królewska miała dziedzica, a tym samym zabezpieczyć ciągłość dynastii. W oczach Ivo Adelajda posiadała szlachetny charakter, odpowiednie pochodzenia i dojrzałość - wszystkie zalety przyszłej królowej i ocenił te cechy w liście do króla[5].
Chociaż Adelajda była o wiele młodsza niż mąż, wydaje się, że miała znaczący wpływ na niego i jego rządy[6]. Szczególnie po odsunięciu od władzy kanclerza i seneszala Francji Stefana Garlande, po którego upadku w drugiej połowie roku 1127 jej głównym obowiązkiem stało się intensywne zaangażowanie w sprawy publiczne Ludwika VI.
Tymczasem królewska para wykupiła od mnichów z Saint-Martin-des-Champs ich kościół i ich kaplicę męczenników na szczycie wzgórza Montmartre, i podarowała im w zamian Paryski kościół Saint-Denis de la Châtre, dzięki czemu możliwe było ufundowanie opactwa Mantmartre benedyktynkom w październiku 1134. W czasie swojego życia Adelajda była z tym klasztorze szczególnie związana i wspierała go hojnymi darowiznami, chociaż była inicjatorką powstania około 1150 opactwa benedyktynów w Saint-Jean-aux-Bois dzisiaj w departamencie Oise[7].
Po śmierci męża 1 sierpnia 1137 i wstąpieniu na tron jej syna Ludwika VII pozostała jeszcze przez jakiś czas na dworze, ale potem wycofała się w 1137/1138 do swojej schedy. Najwcześniej w lecie 1138, ale pewnie w 1141 roku[8] wyszła za mąż Adelajda po raz drugi za Mateusza I Montmorency, konetabla Francji. Za jego zgodą powróciła, na krótko przed swoją śmiercią, prawdopodobnie w 1153 do ufundowanego przez nią klasztoru Montmartre i została zakonnicą[9]. Tam zmarła Adelajda Sabaudzka 18 listopada 1154 w wieku około 62 lat i została pochowana pod wielkim ołtarzem w kościele opactwa Saint-Pierre-de-Montmartre[10] Jej grób stał się jednym z pierwszych w całej Francji, którego nagrobek zdobi rzeźba pokazująca zmarłego[11]. W 1643 został grób Adelajdy za rządów ksieni Marie de Beauvilliers przeniesiony pod chór a za czasów ksieni Françoise-René de Lorraine naprawiony[10]. Nagrobek można jeszcze dziś zobaczyć w kościele.
Rodowód
edytujHumbert I Białoręki | ||||||||||||
Otton Sabaudzki | ||||||||||||
Auxilia | ||||||||||||
Amadeusz II Sabaudzki | ||||||||||||
Olderyk Manfred II z Turynu | ||||||||||||
Adelajda z Susy | ||||||||||||
Berta Obertagna | ||||||||||||
Humbert II Gruby | ||||||||||||
? | ||||||||||||
Gerold z Genewy | ||||||||||||
Berta Burgundzka | ||||||||||||
Joanna z Genewy | ||||||||||||
? | ||||||||||||
Gizela Burgundzka | ||||||||||||
? | ||||||||||||
Adelajda | ||||||||||||
Otto Wilhelm Burgundzki | ||||||||||||
Reginald I Burgundzki | ||||||||||||
Ermentruda z Reims | ||||||||||||
Wilhelm I Burgundzki | ||||||||||||
Ryszard II Dobry Normandzki | ||||||||||||
Alicja Normandzka | ||||||||||||
Judyta z Bretanii | ||||||||||||
Gizela Burgundzka | ||||||||||||
? | ||||||||||||
? | ||||||||||||
? | ||||||||||||
Stefania | ||||||||||||
? | ||||||||||||
? | ||||||||||||
? | ||||||||||||
Literatura
edytuj- Christian Bouyer: Dictionnaire des Reines de France. Paryż: Perrin, 1992, s. 142-143. ISBN 2-262-00789-6. (fr.).
- Jean-Francois Dreux du Radier: Mémoires historiques, critiques, et anecdotes des Reines et régentes de France. T. 2. Paryż: Mame, 1808, s. 195-201. (fr.).
- Gerd Treffer: Die französischen Königinnen. Von Bertrada bis Marie Antoinette (8.-18.Jahrhundert). Wiesbaden: VMA, 2001, s. 90-94. ISBN 3-928127-80-2. (niem.).
- Karsten Woll: Die Königinnen des hochmittelalterlichen Frankreich 987–1237/38. T. 24. Stuttgart: Franz Steiner, 2002, s. 163-227, seria: Historische Forschungen. ISBN 3-515-08113-5. (niem.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Informacje o Adelajdzie Sabaudzkiej. Foundation for Medieval Genealogy. (ang.).
Przypisy
edytuj- ↑ François Xavier Feller de: Biographie universelle, ou dictionnare historique …. (fr.).
- ↑ Informacje o Luwiku VI. Foundation for Medieval Genealogy. (ang.).
- ↑ Patrick Kerrebrouck van: Les Capétiens. (fr.).
- ↑ a b C. Woll: Die Königinnen des hochmittelalterlichen Frankreich 987–1237/38. s. 169. (niem.).
- ↑ C. Woll: Die Königinnen des hochmittelalterlichen Frankreich 987–1237/38. s. 165. (niem.).
- ↑ G. Treffer: Die französischen Königinnen. s. 92. (niem.).
- ↑ C. Woll: Die Königinnen des hochmittelalterlichen Frankreich 987–1237/38. s. 214. (niem.).
- ↑ C. Woll: Die Königinnen des hochmittelalterlichen Frankreich 987–1237/38. s. 212. (niem.).
- ↑ C. Woll: Die Königinnen des hochmittelalterlichen Frankreich 987–1237/38. s. 221. (niem.).
- ↑ a b J.-F. Dreux du Radier: Mémoires historiques, critiques, et anecdotes des reines et régentes de France. s. 199. (fr.).
- ↑ C. Woll: Die Königinnen des hochmittelalterlichen Frankreich 987–1237/38. s. 2269. (niem.).