Afrodyzja (miasto)
Afrodyzja, gr. Ἀφροδισιάς, Aphrodisiás (bizant. Stauropolis, tur. Geyre) – starożytne miasto w Azji Mniejszej, w Karii (w południowo-zachodniej Anatolii). Lokalny ośrodek kultu bogini-matki utożsamianej przez starożytnych Greków z Afrodytą. Pozostałości jońskiej świątyni bogini pochodzą z epoki hellenistycznej; kolumnowy dziedziniec z propylejami dobudowano w latach 117-123 za panowania cesarza Hadriana. W VI wieku świątynię Afrodyty przekształcono w kościół[1].
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
 Tetrapylon (monumentalna brama) w Afrodyzji | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
II, III, IV, VI |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Azja i Pacyfik |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
2017 |
Położenie na mapie Turcji  | |
| 37°42′30″N 28°43′25″E/37,708333 28,723611 | |
Rozkwit gospodarczy miasto zawdzięczało bogatym złożom marmuru, szczególnie cenionego z powodu kolorystyki (od śnieżnobiałej po szaroniebieską). Marmur – głównie w postaci wyrobów – eksportowano do wielu miejscowości na całym niemal obszarze cesarstwa rzymskiego. Apogeum prosperity miasto osiągnęło w II-III w.n.e. Kiedy jednak po upadku państwa zachodniorzymskiego Karia znalazła się w granicach cesarstwa bizantyńskiego i przerwana została wymiana handlowa z Zachodem, Afrodyzja pogrążyła się w kryzysie. Mniejszą uwagę przywiązywano do rozwoju sztuk plastycznych, tym bardziej, że chrześcijańscy władcy wrogo odnosili się do dawnych kultów religijnych – w tym także do Afrodyty.
Nowa nazwa miasta – Stauropolis (pol. Krzyżogród?) – miała pomóc w zatarciu imienia bogini, ale nie utrzymała się długo. Silne trzęsienia ziemi i epidemie VII wieku doprowadziły do całkowitego upadku miasta, a zwaliska ruin i niewielką osadę dokumenty bizantyńskie określały jako Kariopolis.
Do czasów dzisiejszych zachowały się liczne posągi, bowiem Afrodyzja była w okresie I-V w. n.e. siedzibą znanej, klasycystycznej szkoły rzeźbiarskiej. Ponadto zachowały się fragmenty murów obronnych miasta, stadion, termy, teatr, odeon i agora Tyberiusza z portykiem kolumnowym.
W 2017 roku stanowisko archeologiczne w Afrodyzji zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO[2].
PrzypisyEdytuj
- ↑ Afrodyzja, [w:] Kazimierz Michałowski, Jadwiga Lipińska, Piotr Bieliński, Encyklopedia sztuki starożytnej : Europa, Azja, Afryka, Ameryka, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1998, s. 41, ISBN 83-01-12466-0, OCLC 749531685 [dostęp 2023-01-16].
- ↑ Three new sites and two extensions added to UNESCO’s World Heritage List
BibliografiaEdytuj
- Piotr Gruszka: Aphrodisias, Acta Universitatis Wratislaviensis No 1499, Antiquitas XIX, Wrocław 1994