New Jersey

New Jersey
State of New Jersey
	stan
	3. stan od 18 grudnia 1787
Pieczęć	Flaga
	Dewiza: Liberty and prosperity
Państwo	Stany Zjednoczone
Stolica	Trenton
Kod ISO 3166-2	US-NJ
Gubernator	Philip Murphy (D)
Powierzchnia	22 591 km²
Populacja (2017); • liczba ludności	; 9 005 644
• gęstość	438 os./km²
Strefa czasowa	UTC-05:00; UTC-04:00
Języki urzędowe	angielski
	Położenie na mapie USA;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa
	Portal Stany Zjednoczone

New Jersey (wymowa:/nju:ˈdʒɜrzi/ ⁱ) – stan w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, nad Oceanem Atlantyckim.

Piramida wieku

Stolica Trenton (82,8 tys. mieszkańców, 2008). Największe miasta: Newark (277,7 tys. mieszkańców, 2012), Jersey City (247,5 tys. mieszkańców, 2010) i Paterson (149,2 tys. mieszkańców, 2000) należące do regionu metropolitalnego Nowego Jorku.

W New Jersey znajduje się jeden z trzech największych portów lotniczych metropolii nowojorskiej: Newark Liberty International Airport.

HistoriaEdytuj

Około 1524 roku do wybrzeży New Jersey dotarł, pozostający w służbie króla Francji, podróżnik włoski Giovanni da Verrazzano. W 1609 roku dolny bieg rzeki, nazwanej później jego imieniem, badał Anglik Henry Hudson. Od ok. 1620 roku obszar dzisiejszego New Jersey zasiedlali Holendrzy i Szwedzi. W 1625 roku tereny te weszły w skład kolonii Nowa Szwecja, przyłączonej w 1655 roku do Nowych Niderlandów.

W 1664 roku zajęte przez Brytyjczyków, weszły w skład kolonii Nowy Jork, zostały jednak wkrótce wydzielone administracyjnie jako odrębna kolonia (Prowincja New Jersey). W 1776 roku New Jersey proklamowało niezależność od Anglii. W 1787 roku prowincja była jednym ze stanów-założycieli Unii.

Od początku XIX w. intensywny napływ imigracji europejskiej, m.in. z Polski.

W 2013 w stanie New Jersey zalegalizowano małżeństwa osób tej samej płci^[3].

GospodarkaEdytuj

Powierzchnia stanu w większości nizinna, jedynie w północno-wschodniej części pagórkowata i wyżynna.

New Jersey należy do najsilniej uprzemysłowionych stanów Stanów Zjednoczonych. Rozwinięty przemysł chemiczny, elektromaszynowy, odzieżowy, środków transportu. Intensywne rolnictwo i hodowla.

Wzdłuż wybrzeża oceanu są zlokalizowane liczne kąpieliska i ośrodki wypoczynkowe (najbardziej znane – Atlantic City).

Znajduje się tu w parku rozrywki Six Flags największy rollercoaster na świecie, który osiąga prędkość 206 km/h, wspinając się do 104 m n.p.m.

Podział administracyjnyEdytuj

Osobny artykuł: Lista hrabstw w stanie New Jersey.

Stan New Jersey podzielony jest na 21 hrabstw.

DemografiaEdytuj

Spis ludności z roku 2010 stwierdza, że stan New Jersey liczy 8 791 894 mieszkańców, co oznacza wzrost o 377 597 (4,5%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2000. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 5,8% populacji, 22,0% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 15,8% to osoby mające 65 i więcej lat. 51,2% ludności stanu stanowią kobiety^[4].

JęzykEdytuj

Najpowszechniej używanymi językami są^[5]:

język angielski – 71,31%,
język hiszpański – 14,59%,
język włoski – 1,06%,
język portugalski – 1,06%.

Rasy i pochodzenieEdytuj

Według spisu z 2010 roku, 72,1% mieszkańców stanowiła ludność biała (55,1% nie licząc Latynosów), 15,0% to Afroamerykanie, 10,1% to Azjaci, 2,2% miało rasę mieszaną, 0,6% to rdzenna ludność Ameryki, 0,1% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 20,4% ludności stanu^[4].

Największe grupy stanowią osoby pochodzenia włoskiego (16,1%), irlandzkiego (14,1%), afroamerykańskiego (13,5%), niemieckiego (10,6%), polskiego (5,7%) i portorykańskiego (5,4%). Obecne są także duże grupy (ponad 100 tys.) osób pochodzenia latynoskiego z Ameryki Południowej i Środkowej, osób pochodzenia angielskiego, „amerykańskiego”, hinduskiego, meksykańskiego, rosyjskiego, chińskiego, francuskiego, szkockiego, filipińskiego i arabskiego^[6].

New Jersey ma największą populację Hindusów (370 tys.) wśród wszystkich stanów amerykańskich^[7].

W kilku rejonach New Jersey, m.in. w Garfield, Wallington, Linden, Bayonne, Elizabeth, Clifton i Jersey City znajdują się duże skupiska Polonii amerykańskiej.

ReligieEdytuj

Dane z 2014 r.^[8]:

katolicy – 34%,
protestanci – 31% (głównie: baptyści, metodyści, bezdenominacyjni, kalwini, zielonoświątkowcy, luteranie, anglikanie i uświęceniowcy),
brak religii – 18% (w tym: 3% agnostycy i 2% ateiści),
żydzi – 6%,
muzułmanie – 3%,
pozostałe religie – 8% (w tym: prawosławni, hinduiści, New Age, mormoni, buddyści, świadkowie Jehowy, unitarianie uniwersaliści i bahaiści^[9]).

SportEdytuj

Sydney McLaughlin, mistrzyni olimpijska (2021) i rekordzistka świata w biegu na 400 metrów przez płotki, pochodzi i mieszka w New Jersey^[10].

GaleriaEdytuj

PrzypisyEdytuj

↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09]. (ang.).
↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: New Jersey, census.gov [dostęp 2018-01-04] (ang.).
↑ Court: Same-sex marriages can start Monday in New Jersey. CNN. [dostęp 2015-04-29]. (ang.).
↑ ^a ^b U.S. Census Bureau QuickFacts: New Jersey; UNITED STATES, www.census.gov [dostęp 2019-01-27] (ang.).
↑ Data Center Results, apps.mla.org [dostęp 2019-01-27] .
↑ U.S. CensusU.S.C. Bureau U.S. CensusU.S.C., 2012-2016 American Community Survey 5-Year Estimates, factfinder.census.gov [dostęp 2019-01-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-29] (ang.).
↑ US States By Population of Hindus, WorldAtlas [dostęp 2019-01-27] (ang.).
↑ Adults in New Jersey. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-16].
↑ State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-16].
↑ TomT. Schad TomT., Sydney McLaughlin sets world record; Dalilah Muhammad wins silver in 400 hurdles, The Enquirer [dostęp 2021-08-12] (ang.).

Linki zewnętrzneEdytuj

New Jersey – galerie zdjęć i informacje dotyczące najciekawszych miejsc w New Jersey

[1] State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09]. (ang.).

[2] U.S. Census Bureau QuickFacts: New Jersey, census.gov [dostęp 2018-01-04] (ang.).

[3] Court: Same-sex marriages can start Monday in New Jersey. CNN. [dostęp 2015-04-29]. (ang.).

[:0-4] U.S. Census Bureau QuickFacts: New Jersey; UNITED STATES, www.census.gov [dostęp 2019-01-27] (ang.).

[5] Data Center Results, apps.mla.org [dostęp 2019-01-27] .

[6] U.S. CensusU.S.C. Bureau U.S. CensusU.S.C., 2012-2016 American Community Survey 5-Year Estimates, factfinder.census.gov [dostęp 2019-01-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-29] (ang.).

[7] US States By Population of Hindus, WorldAtlas [dostęp 2019-01-27] (ang.).

[8] Adults in New Jersey. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-16].

[9] State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-16].

[10] TomT. Schad TomT., Sydney McLaughlin sets world record; Dalilah Muhammad wins silver in 400 hurdles, The Enquirer [dostęp 2021-08-12] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]