Alaşehir

Filadelfia na mapie przedstawiającej basen Morza Egejskiego w XII w.

Filadelfia (gr.Φιλαδέλφεια, łac. Philadelphia), obecnie Alaşehir – antyczne miasto położone w krainie i prowincji Lidia, u stóp góry Tmolos.

Filadelfia/Alaşehir
Państwo	Turcja
Prowincja	Manisa
Dystrykt	Alaşehir
Wysokość	200 m n.p.m.
Populacja (2010) • liczba ludności	49 990
Położenie na mapie Turcji Filadelfia/Alaşehir
38°21′03″N 28°31′13″E
Strona internetowa

Filadelfia antyczna

Miasto założył w 189 roku p.n.e. Eumenes II król Pergamonu. Nazwa miasta pochodzi od imienia królewskiego brata i następcy – Attalosa II, którego lojalność wobec Eumenesa przyczyniła się do nadania mu przydomka Filadelfos (Philadelphos) co po grecku znaczy "Ten, który kocha swojego brata".

W roku 133 p.n.e. zmarł bezpotomnie ostatni przedstawiciel pergameńskiej dynastii Attalidów – Attalos III. Przed śmiercią zapisał on swoje królestwo Rzymianom, którzy połączyli je z Jonią tworząc nową prowincję o nazwie Azja, znaną także jako Frygia.

Po dokonaniu podziału cesarstwa rzymskiego miasto znalazło się w granicach jego wschodniej części, określanej w późniejszym okresie jako Cesarstwo Bizantyjskie.

Filadelfia średniowieczna

Aż do drugiej połowy XI wieku miasto znajdowało się nieprzerwanie w rękach bizantyjskich. Zamieszkiwali je prawie wyłącznie Grecy. Filadelfia była też siedzibą biskupstwa (obecnie biskupstwo tytularne kościoła katolickiego). Z Filadelfii wywodzi się cesarski ród Angelosów.

W latach siedemdziesiątych XI wieku miasto, wraz z większością azjatyckich prowincji cesarstwa, przejściowo zajęli Seldżucy. Odzyskano je już w 1097, dzięki sukcesom I krucjaty.

W pierwszych latach panowania cesarza Izaaka II Angelosa w mieście wybuchło powstanie pod wodzą Teodora Mankafasa. Zdołano je jednak szybko stłumić.

Po zajęciu Konstantynopola w 1204 przez uczestników IV krucjaty Filadelfia weszła w skład Cesarstwa Nicejskiego.

W XIV w. miasto było wielokrotnie oblegane przez Turków. W 1304 przed upadkiem uchronił je Roger de Flor na czele Kompanii Katalońskiej. Filadelfia była ponownie oblegana w 1307 i 1324. Pod koniec XIV wieku stała się ostatnim bastionem bizantyńskim w zachodniej Anatolii.

Miasto upadło w 1391 r., kiedy zajął je sułtan Bajazyd I. W oblężeniu musiał uczestniczyć syn cesarza Jana V Paleologa – Manuel II Paleolog, przebywający w obozie tureckim jako zakładnik.

Filadelfia/Alaşehir w państwie osmańskim

Przez cały okres imperium osmańskiego w mieście mieszkała znacząca społeczność grecka. Miasto znalazło się przejściowo pod kontrolą tych ostatnich w trakcie wojny grecko-tureckiej w latach 20. XX wieku. Wojska greckie zajęły je w trakcie letniej ofensywy w 1920 r. Filadelfia została ponownie zajęta przez Turków w wyniku tzw. "wielkiej ofensywy" w 1922 roku.

Na skutek przegranej wojny, grecka ludność miasta została, w 1923 roku, zmuszona do opuszczenia Filadelfii w wyniku przeprowadzonej wymiany ludności pomiędzy Grecją i Turcją. Mieszkańcy miasta założyli, w okolicach Aten, Nową Filadelfię.

Alaşehir obecnie

Obecnie miasto nosi nazwę Alaşehir i leży w tureckiej prowincji Manisa.

Według danych na rok 2000 miasto zamieszkiwało 39590 osób.

Ciekawostki

Do Kościoła w Filadelfii skierowany jest jeden z "siedmiu listów do kościołów, które są w Azji", zawartych w II części Apokalipsy Świętego Jana (3, 7-13).

Z Filadelfii pochodził Jan Lydos (ur. 490, zm. po 560 w Konstantynopolu). Był to znany bizantyjski pisarz i administrator. Do naszych czasów przetrwały fragmenty jedynie trzech z wielu jego dzieł. Są to:

1.De Ostentis (gr. Περί Διοσημείων)- "O znakach na niebie",

2.De Magistratibus reipublicae Romanae (gr. Περί αρχών της Ρωμαίων πολιτείας)- "O urzędach",

3.De Mensibus (gr. Περί των μηνών)- "O miesiącach".

Utwory te zawierają wiele cennych informacji o ustroju rzymskim oraz o zwyczajach i religii rzymskiej od czasów republiki do późnego Cesarstwa.

Bibliografia

• Waldemar Ceran [w:] Encyklopedia Kultury Bizantyńskiej, Warszawa 2002, s. 173-174. ​ISBN 83-235-0011-8​
• Maciej Salamon [w:] Encyklopedia Kultury Bizantyńskiej, Warszawa 2002, s. 234-235.