Andrzej Chramiec (lekarz)
Andrzej Chramiec (ur. 27 listopada 1859 w Zakopanem, zm. 31 grudnia 1939 w Katowicach) – lekarz i społecznik z Podhala. Pierwszy góral, który uzyskał wyższe wykształcenie.
Andrzej Chramiec (przed 1905) | |
Data i miejsce urodzenia |
27 listopada 1859 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
31 grudnia 1939 |
Zawód, zajęcie |
lekarz |
Odznaczenia | |
Życiorys
edytujUkończył jednoklasową szkołę w Zakopanem, uczęszczał do czteroklasowej szkoły w Nowym Targu, a następnie gimnazjum w Wadowicach. Ukończył studia na wydziale lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był pierwszym góralem zakopiańskim z wyższym wykształceniem[1].
Zaraz po studiach powrócił na Podhale, gdzie rozpoczął prywatną praktykę. Za radą Tytusa Chałubińskiego odbył kilkumiesięczny staż u dra Jana Czerwińskiego w zakładzie hydropatycznym Fürstenhoff w pobliżu miasta Kapfenberg w Styrii. W 1886 został lekarzem klimatycznym.
W 1887 założył własne sanatorium – zakład wodoleczniczy z pokojami gościnnymi. Przez 30 lat przyjął 20 tys. kuracjuszy ze wszystkich zaborów i z zagranicy. O jego zakładzie pisała prasa zakopiańska, krakowska, warszawska.
W wieku 28 lat poślubił Jadwigę Bieczyńską, z którą miał siedmioro dzieci – trzech synów i cztery córki. Jeden z synów, por. Józef Andrzej Chramiec, został zamordowany w Charkowie. Inny z synów, ppłk Andrzej Chramiec, był lotnikiem. Jego wnuczka, żeglarka Teresa Remiszewska[1], była córką trzeciego syna, Kazimierza Chramca[2].
Działalność społeczna
edytujAktywnie włączał się w działalność społeczną. W latach 1886–1906 był radnym gminnym, w 1902 został wybrany na wójta. Jako radny i wójt przyczynił się do powstania wielu ulic i dróg. Za jego przyczyną powstała droga na Olczę i na Bystre, ulica obecnie Witkiewicza i Kościuszki, Droga pod Reglami. Bardzo pożyteczną inwestycją było założenie wodociągów i straży pożarnej. Jako prezes Ligi Pomocy Przemysłowej był inicjatorem wystawy przemysłu krajowego w Zakopanem w 1905 (wspólnie z wójtem zakopiańskim Rogerem Battaglią)[3].
Poprzez swoją aktywną działalność dochtor pozyskał wielu zwolenników, ale również nie brakowało przeciwników:
- Jednakże już od końca lat dziewięćdziesiątych nad A. Chramcem „zbierała się burza”. Ujawniły się kontrowersje między nim, jako reprezentantem rady gminnej i Komisji Klimatycznej a lekarzem klimatycznym – Tomaszem Janiszewskim. Osią konfliktów były problemy sanitarne gminy i związane z nimi inwestycje. Społeczność zakopiańska podzieliła się na dwa obozy – zwolenników Chramca i Janiszewskiego[4].
W 1916 opuścił na zawsze Podhale. Przeniósł się najpierw do Wadowic, potem do Brodów k. Lwowa i do folwarku Sulmin pod Gdańskiem. W 1924 osiedlił się w Wielkopolsce. Pełnił tam funkcję lekarza powiatowego – najpierw w Międzychodzie, potem we Wrześni.
Zmarł na zawał serca w 1939 po rewizji Gestapo. Pochowany najpierw w Katowicach, w 1952 został przeniesiony do rodzinnego grobowca na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem (sektor L-II-3)[5].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1936)[6]
- Srebrny Krzyż Zasługi (10 listopada 1933)[7]
Upamiętnienie
edytuj11 listopada 2006 miało miejsce uroczyste odsłonięcie pomnika dra Andrzeja Chramca przed Urzędem Miasta w Zakopanem.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Czwartek, 23 lipca 2009 [online], Blog Biblioteki Publicznej im. Jana Daniela Janockiego i Muzeum Regionalnego w Międzychodzie [dostęp 2016-12-27] .
- ↑ Remiszewska Teresa, Trójmiasto. Gazeta.pl, 25 września 2003 [zarchiwizowane 2004-03-01] .
- ↑ Wystawa przemysłu krajowego w Zakopanem. „Nowości Illustrowane”. Nr 33, s. 9, 12 sierpnia 1905.
- ↑ „Wspomnienia doktora Andrzeja Chramca” opr. wstęp i posłowie Barbara Wysocka, Kórnik-Zakopane 2006
- ↑ Cmentarze Parafii Najświętszej Rodziny w Zakopanem - wyszukiwarka osób pochowanych [online], zakopane-parafia.grobonet.com [dostęp 2020-11-08] .
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 66, poz. 131 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 279 „za zasługi na polu pracy narodowo-społecznej”.