Andrzej Rudziński

polski artysta grafik

Andrzej Rudziński (ur. 10 listopada 1910 we Włocławku, zm. 27 listopada 1980 w Warszawie) – polski artysta grafik, profesor warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, uczestnik powstania warszawskiego.

Andrzej Rudziński
Wilk, Wilczyński
Ilustracja
Andrzej Rudziński (1962)
Data i miejsce urodzenia

10 listopada 1910
Włocławek

Data i miejsce śmierci

27 listopada 1980
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

grafika

Epoka

realizm
impresjonizm

Ważne dzieła
  • cykl Z nad Wisły
  • Powstanie warszawskie
Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi Krzyż Walecznych (1920–1941, trzykrotnie) Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami Medal 10-lecia Polski Ludowej

Życiorys

edytuj

Urodził się 10 listopada 1910 roku we Włocławku, w rodzinie Stanisława (zm. 1922), robotnika, i Wiktorii z Raczkowskich. Po śmierci ojca rodzina borykała się z trudnościami finansowymi. Brat Andrzeja, Lucjan, został drukarzem. Andrzej rozpoczął naukę w Łodzi, a następnie pracował zarobkowo i uczył się w Warszawie, w Szkole Karola Jana Szlenkiera i w Państwowym Seminarium Nauczycielskim im. Stanisława Konarskiego[1].

W 1929 roku rozpoczął studia w Miejskiej Szkole Sztuk Zdobniczych i Malarstwa. Był uczniem Edwarda Butrymowicza i Wacława Radwana. Stopień dyplomowanego artysty grafika uzyskał w 1933 roku, po czym pracował w uczelni (do wybuchu II wojny światowej) jako asystent prof. Radwana. W latach 1935–1939 był członkiem Bloku ZAP (od 1937 roku – sekretarzem zarządu). Należał do kolegium redakcyjnego czasopisma „Plastyka”[1]. Przed wybuchem wojny swoje prace prezentował na Pierwszej Ogólnopolskiej Wystawie Grafiki Myśliwskiej (Poznań 1938, Andrzej Rudziński, Józef Pakulski: teka grafik barwnych „Łowy”) oraz na dwóch wystawach zagranicznych, organizowanych przez Blok ZAP (drzeworyty wystawiane w 1939 roku w Londynie i Sztokholmie)[1].

W latach 1939–1944 był nauczycielem w tajnej Szkole Plastycznej i działał w podziemnych organizacjach wojskowych. W 1942 roku został żołnierzem Armii Krajowej. W następnym roku ożenił się z Heleną Latkowską (14 września 1943), również żołnierzem AK (ps. „Czarna Helka”)[1][2].

W czasie powstania warszawskiego walczył, pod ps. „Wilczyński” i „Wilk”, w Rejonie 4 (Śródmieście północno-zachodnie)[1]. Był adiutantem dowódcy rejonu, mjr Stanisława Steczkowskiego (ps. „Zagończyk”) oraz w dowództwie Batalionu Rum. Po upadku powstania przebywał w obozie jenieckim w Murnau (Oflag VII A)[1]. Dowództwo AK trzykrotnie uhonorowało Rudzińskiego Krzyżem Walecznych. Został też odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami.

Po zakończeniu wojny Andrzej Rudziński wrócił do Warszawy (1945) i rozpoczął pracę pedagogiczną w kilku średnich szkołach plastycznych (m.in. w Szkole Plastycznej im. Wojciecha Gersona), a poza tym (od 1948 roku) studiował i pracował w Akademii Sztuk Pięknych. Dyplom ukończenia ASP otrzymał w 1951 roku i na stałe związał się z uczelnią, w której osiągał kolejne stanowiska zawodowe i stopnie naukowe[1]:

 
Grób Andrzeja i Heleny Rudzińskich na cmentarzu Wojskowym na Powązkach
  • 1948 – wykładowca technik drukarskich,
  • 1950 – adiunkt w katedrze grafiki książki,
  • 1953 – zastępca profesora w katedrze grafiki książki (kierownik pracowni grafiki książki),
  • 1956 – stanowisko docenta,
  • 1971 – tytuł profesora nadzwyczajnego.

Pełnił funkcje m.in.[1]:

  • prodziekana Wydziału Grafiki,
  • kierownika Katedry Grafiki na Wydziale Malarstwa i Rzeźby,
  • kierownika Katedry Grafiki Warsztatowej na Wydziale Grafiki.

Przeszedł na emeryturę 30 października 1980 roku[1].

Zmarł 27 listopada 1980[1], pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera 37B-1-22[3])[1][4][5].

Twórczość

edytuj

Główne techniki, uprawiane przez Andrzeja Rudzińskiego, to początkowo drzeworyt[1], a później – ołówek i wklęsłodruki (techniki metalowe kwasorytnicze, warsztatoweakwaforta, akwatinta, techniki mieszane, w tym grafika barwna).

Wśród drzeworytów przedwojennych wymienia się np[1].

  • „Zmartwychwstanie”,
  • „Chrystus”,
  • „Ludzie”,
  • „Pejzaż ze Szlembarka – chaty”,
  • „Chłop za Szlembarka”.

Dominującymi tematami grafik były początkowo polskie krajobrazy, przyroda i sceny z codziennego życia wiejskiego, np. prace wystawiane w 1958 roku na wystawie „Grafika Andrzeja Rudzińskiego”, zorganizowanej przez Wrocławskie Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych[6]:

  • rysunki ołówkiem z cyklu „Pejzaże nadwiślańskie”:
„Stara chata” (29,4 × 21 cm), 1953
„Droga we wsi” (29,4 × 21 cm), 1953
„Wieczór” (29,4 × 21 cm), 1953
„Pejzaż słoneczny” (29,4 × 21 cm), 1953
„Pejzaż pochmurny” (29,4 × 21 cm), 1953
„Topola” (32,5 × 27 cm), 1954
„Jabłoń” (32,5 × 27 cm), 1955
  • grafiki wykonane techniką metalową:
„Z Podhala” (akwaforta, 25 × 18 cm), 1953
„Młocka” (akwaforta, 35,5 × 25 cm), 1954
„Pszczelarz” (akwaforta, 33 × 41 cm), 1955
„Kaczki w owsie” (technika mieszana, metal, 36 × 35 cm), 1956
„Podwórze” (technika mieszana, metal, 50 × 35 cm), 1957
„Dziewczyna z kurami” (technika mieszana, metal, 65 × 50 cm), 1956

O tych pracach tak pisał Stanisław Dawski (1958)[6]:

Znane nam pola i łąki, które tak dobrze pamiętamy z wycieczek lat dziecięcych i z lata ubiegłego, znane nam dobrze drogi i domy, kopiaste stogi i płoty, zwierzęta, piękne i rozrosłe drzewa, jakie widzimy nad Bugiem i Wisłą, codzienna rzeczywistość nasza, wszystko to Artysta widzi, kocha i pokazuje nam piękniej, a realizacje Jego stwarzają nam nowy świat – świat wzruszający swoją poetyką.

W ostatnim okresie twórczości Rudziński często odbiegał od konwencji akwaforty i akwatinty, stosując własne techniki mieszane. Te specyficzne techniki zastosował w przypadku prac z cyklu „Powstanie warszawskie”[6].

Układy graficzne książek Rudziński opracowywał m.in. dla wydawnictwa Auriga (był jego kierownikiem w latach 1963–1968; zobacz też – Rafał Glücksman), Wydawnictwa Artystyczno-Graficznego (WAG), Państwowego Wydawnictwa Naukowego (PWN), Państwowego Instytutu Wydawniczego (PIW), wydawnictwa Książka i Wiedza i oficyny Sztuka. Spośród przygotowanych do druku książek wyróżnia się[1]:

  • albumy, np. Wit Stwosz, Aleksander Gierymski, Stanisław Wyspiański, Noakowski, Dawna polska rzeźba ludowa,
  • publikacje z dziedziny historii (w tym historii astronomii), np. Kopernik, Galileusz, Kroniki Długosza.

Wystawy i nagrody

edytuj

Prace Andrzeja Rudzińskiego były wystawiane na większości krajowych wystaw grafiki, a ponadto w Szwecji (1939), Wielkiej Brytanii (1939), Danii (1954), Włoszech (1954), ZSRR (1955), Szwajcarii (1955), NRF (1956), Jugosławii (1956), Brazylii (1957), Stanach Zjednoczonych (1956). W 1957 roku odbyły się indywidualne wystawy w Pradze Czeskiej i w Berlinie[1][6].

Andrzej Rudziński otrzymał złoty medal na Międzynarodowej Wystawie Malarstwa, Rzeźby i Grafiki w Suzzarro (Włochy, 1954) oraz liczne wyróżnienia i nagrody, m.in. na[1][4][5]:

  • I Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki w Warszawie, 1954 (I nagroda),
  • Międzynarodowym Biennale Grafiki w Lublanie, 1955 (I nagroda),
  • Międzynarodowej Wystawie Grafiki i Rysunku „Bianco e Nero”, Lugano 1956 (II nagroda),
  • Światowej Wystawie Grafiki, Londyn 1962,
  • III Ogólnopolskiej Wystawie Grafiki Artystycznej i Rysunku w Warszawie (nagroda II stopnia Ministra Kultury i Sztuki),
  • III Biennale Grafiki w Krakowie, 1964 (III nagroda).

Otrzymał też kilka nagród za opracowania edytorskie (Międzynarodowe Wystawy Książki, Lipsk, Moskwa, 1965–1971)[1].

Po śmierci artysty zorganizowano wystawę „Andrzej Rudziński 1910–1980” w warszawskiej „Zachęcie” (listopad – grudzień 1982)[7]. Na wystawie prezentowano 76 rysunków, 59 rycin i 23 opracowania edytorskie. Podobna wystawa odbyła się w Koszalinie (1983)[1].

Prace Andrzeja Rudzińskiego znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu i Szczecinie oraz w wielu muzeach zagranicznych (np. Bułgaria, Indie, Japonia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania, Włochy)[1].

Uczniowie z ASP

edytuj

Byłymi studentami ASP, których nauczycielem był Andrzej Rudziński, są m.in.: Krzysztof Wyzner[8], Wanda Badowska-Twarowska[9], Anna Maria Bauer[10], Andrzej Dworakowski[11], Andrzej Kalina[12], Marcin Niziurski[13], Jan Popek, Irena Snarska[14], Jacek Sowicki[15], Zygmunt Szczepankowski[16], Leon Urbański, Anna Ziaja[17], Anna Żółtowska[18].

Ordery i odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Wanda Maria Rudzińska: Andrzej Rudziński. W: Polski Słownik Biograficzny. T. XXXIII/1 (zeszyt 136): Rudowski Jan – Rustejko Józef. Wrocław Warszawa Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wyd. PAN, 1991, s. 9–11.
  2. Andrzej Przewoźnik: Helena Rudzińska. W: Polski Słownik Biograficzny. T. XXXIII/1 (zeszyt 136): Rudowski Jan – Rustejko Józef. Wrocław Warszawa Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wyd. PAN, 1991, s. 8.
  3. Kwatera: B 37 Rząd: 1, Grób: 22: Andrzej Rudziński, Helena Rudzińskia. [w:] Wyszukiwarka; Cmentarz Wojskowy [on-line]. Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Warszawie. [dostęp 2020-03-08].
  4. a b Andrzej Rudziński. [w:] Biogramy [on-line]. www.agraart.pl. [dostęp 2011-10-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (pol.).
  5. a b Andrzej Rudziński. [w:] Biogramy [on-line]. www.interpretacje.mnw.art.pl. [dostęp 2018-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-04)].
  6. a b c d Sławomir Dawski, Wystawa grafiki Andrzeja Rudzińskiego, Wrocławskie Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, czerwiec 1958 (pol.).
  7. Zdzisława Tymanowa (Związek Polskich Artystów Plastyków, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych): Andrzej Rudziński. [w:] Galeria Zachęta, Warszawa (30 stron) [on-line]. „Zachęta”, 1982. [dostęp 2011-10-23]. (pol.).
  8. Krzysztof Wyzner. [w:] Biogram artysty [on-line]. www.krzysztof.wyzner.netgaleria.pl. [dostęp 2011-10-23]. (pol.).
  9. Wanda Badowska-Twarowska. [w:] Biogram artysty [on-line]. www.wbtarts.hg.pl. [dostęp 2011-10-23]. (pol.).
  10. Anna Maria Bauer. [w:] Biogram [on-line]. galeriapraska.pl. [dostęp 2011-10-23]. (pol.).
  11. Andrzej Dworakowski. [w:] Biogram artysty [on-line]. www.woak.bialystok.pl. [dostęp 2016-12-01]. (pol.).
  12. Andrzej Kalina. [w:] Biogram artysty [on-line]. www.galeria-przemysl.interserw.pl. [dostęp 2016-07-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-11)]. (pol.).
  13. Marcin Niziurski: O sobie. [w:] Strona internetowa artysty [on-line]. www.mniziurski.free.art.pl. [dostęp 2016-07-31]. (pol.).
  14. Irena Snarska. [w:] Biogram artysty [on-line]. www.artinfo.pl. [dostęp 2011-10-23]. (pol.).
  15. Jacek Sowicki. [w:] Biogram artysty [on-line]. grafika.wsisiz.edu.pl. [dostęp 2011-10-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-26)]. (pol.).
  16. Zygmunt Szczepankowski. [w:] Biogram artysty [on-line]. www.szczepankowski.8h.pl. [dostęp 2011-10-23]. (pol.).
  17. Anna Ziaja. [w:] Strona internetowa Okręgu Warszawskiego Związku Polskich Artystów Plastyków [on-line]. [dostęp 2018-06-20].
  18. Anna Żółtowska. [w:] Biogram artysty [on-line]. zapiecek.cp.win.pl. [dostęp 2016-07-31]. (pol.).
  19. M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  20. M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.