Antoni Kasprowicz
Antoni Kasprowicz (12 kwietnia 1908 w Łodzi[1], zm. 16 grudnia 1981[2]) – polski poeta i prozaik, autor tekstów o tematyce robotniczej.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Narodowość |
polska |
| Dziedzina sztuki | |
| Odznaczenia | |
  
| |
| Nagrody | |
|
Nagroda Miasta Łodzi (1975) | |
Życiorys
edytujKasprowicz wychował się na widzewskim osiedlu Szlezyng[1] (Ślązaki)[3]. Pochodził z rodziny robotniczej – jego rodzice byli tkaczami. Kasprowicz ukończył 4 klasy szkoły powszechnej. W młodym wieku podejmował się dorywczych prac takich jak: goniec, pomocnik malarza, rysownik w ekipach wykopaliskowych Muzeum Archeologicznego jednocześnie samodzielnie nadrabiając materiał z podręczników szkolnych co pozwoliło mu na zostanie uczniem wieczorowego Gimnazjum Handlowego[1].
W latach 20. XX w. Kasprowicz pisał reportaże, popularyzatorskie szkice (m.in. o Adamie Mickiewiczu, Adamie Asnyku i Marii Konopnickiej). W 1927 został opublikowany jego pierwszy wiersz w czasopiśmie „Hasło Łódzkie”. W latach 20. XX w. opublikował również cykl reportaży: „Tydzień w życiu bezrobotnego”, „Tkacze”, „Dzielnica”, „Strycharze”. W 1935, dzięki mecenatowi Mieczysława Jastruna opublikował debiutancki tom wierszy „Słońce za murem”. W 1937 opublikował drugi tom „Chwasty płonące”, a w 1939 trzeci – „Flet czarodziejski”. W 20-leciu międzywojennym był również uczestnikiem wieczorów poetyckich oraz autorem audycji radiowych[1] reżyserowanych przez Jerzego Ronarda Bujańskiego, takich jak: „Podróże w inny świat” (1936), „Kiepskie czasy” (1936), „Niesiemy pomoc, węgiel i chleb” (1936), a także „Wesele na przedmieściu” (1937)[4]. Ponadto bywał zaangażowany był w protesty robotnicze[5] oraz pracował dorywczo jako urzędnik w Wojewódzkim Biurze Funduszu Pomocy Bezrobotnym[1].
31 sierpnia 1939 został prewencyjnie aresztowany. Uciekł po kilku dniach w trakcie bombardowania gdy był przewożony pociągiem do Berezy Kartuskiej. Następnie wraz z grupą uciekinierów został schwytany przez Niemców i wysłany na roboty przymusowe w Prusach Wschodnich[1], do Konzentrationslager Memel w Kłajpedzie[5]. Pod koniec wojny uciekł do Wilna, gdzie podjął pracę nauczyciela w progimnazjum, a następnie powrócił do wyzwolonej Łodzi, gdzie podjął pracę kierownika wydziału propagandy w rozgłośni Polskiego Radia, a następnie inspektora w Centrali Tekstylnej i inspektora w Stowarzyszeniu Autorów ZAiKS[1].
W 1957 opublikował tom poezji pt. „Poemat Łódzki”[2], który został doceniony m.in. przez Władysława Broniewskiego, opisując go w następujący sposób:
Oto zadatek eposu łódzkiego. Nie podołał mu Reymont ani Tuwim. Drapieżny i miejscami piękny wiersz Kasprowicza powinien sięgać po wielką dla niego szansę stworzenia „posągu pracy” – Łodzi w jej historii i trwaniu[1].
W latach 60 i 70. XX w. Kasprowicz opublikował szereg tomików wierszy oraz prozy: „Wiersze wybrane” (1961)[5] „Złodzieje owoców” (1964), „Pod kwitnącym kasztanem” (1966), „W cieniu Oriona” (1967), „Dzielnica plebejuszów” (1971), „Opowiadania łódzkie” (1972), „Ich dzień powszedni” (1977)[1][2]. Zmarł 16 grudnia 1981[2].
Tematyka utworów
edytujAntoni Kasprowicz w swojej poezji poruszał tematykę biedy, bezrobocia, pracy tkaczy, życia ubogiej warstwy żydowskiej[5], starć robotników z policją[2]. Ukazywał łódzkich fabrykantów jako dręczycieli[5]. Kasprowicz w swoich dziełach używał m.in. określeń gwarowych – z czasem miał zostać zmuszony do zaprzestania korzystania z gwary, co miało wynikać z polityki państwa polskiego w okresie PRL-u, która promowała poprawność językową[5].
Nagrody i odznaczenia
edytuj- Złoty Krzyż Zasługi (1964)[6],
- Nagroda Miasta Łodzi za całokształt twórczości i działalności literackiej (1976)[7],
- Medal 30-lecia Polski Ludowej,
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
- Nagroda Towarzystwa Przyjaciół Łodzi[1].
Upamiętnienie
edytujOddział Łódzki Związku Literatów Polskich ufundował tablicę upamiętniającą Antoniego Kasprowicza. Została wmurowana w ścianę budynku ul. Lokatorskiej 11 w Łodzi na osiedlu Towarzystwa Spółdzielczego „Lokator”[2], gdzie Kasprowicz mieszkał. Tablica zawiera treść:
W tym domu mieszkał i tworzył Antoni Kasprowicz – 1908–1981 – wybitny poeta i wierny swemu miastu piewca Łodzi robotniczej[2].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j Jerzy Wawrzak, Antoni Kasprowicz – robotnik słowa, „Odgłosy” (R 17 (1063)), 23 kwietnia 1978.
- ↑ a b c d e f g Tadeusz Chrościelewski, Antoni Kasprowicz – poeta najniesłuszniej zapomniany (2), Jolanta Baziak (red.), „Akant” (R.5 nr 8(60)), 2002 [dostęp 2022-04-10] (pol.).
- ↑ Andrzej Paweł Wejland, Szlezyng: Przyczynek do antropologii (nie)obecności, „Journal of Urban Ethnology”, 13, Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences, 2015, ISSN 1429-0618 [dostęp 2022-04-10].
- ↑ Katarzyna Szklarek, Elżbieta Pleszkun-Olejniczakowa, Radio Łódź – od 1930 roku po dziś. Między tradycją a współczesnością, „Kronika Miasta Łodzi”, 2016 (3 (75)), 2017, s. 57–65, ISSN 1231-5354 [dostęp 2022-04-08] (pol.).
- ↑ a b c d e f Tadeusz Chrościelewski, Antoś Kasprowicz – poeta najniesłuszniej zapomniany (1), Jolanta Baziak (red.), „Akant” (R.5 nr 7(59)), 2002 [dostęp 2022-04-10] (pol.).
- ↑ Lipcowe laury, „Odgłosy” (31), bc.wbp.lodz.pl, 2 sierpnia 1964 [dostęp 2023-03-30].
- ↑ Nagrody Miasta Łodzi. Biuletyn informacji publicznej - BIP ŁÓDŹ (bip.uml.lodz.pl). [dostęp 2022-08-26].